آشنایی با سوره ها

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

64. تغابن (احساس گول خوردگی، حسرت، خسران)


روز تغابن یکی از نامهای روز قیامت است که در آیه 9 آمده است. چرا که در قیامت، انسانها از اینکه برای حیات ابدی آن جهان، چندان کاری نکرده و عمل صالحی ذخیره نکرده اند و یا گناه و معصیت و فساد به همراه آورده اند، احساس ضرر و خسران می کنند و حسرت و افسوس می خورند.
در آیه 9 از رستاخیز، با این نام یاد می کند و کلا در این سوره، تشویق فراوانی به انفاق می کند تا انسان مفتون اموال و اولاد نگردد و در قیامت، مغبون و زیانکار به حساب نیاید. موضوعاتی همچون اطاعت از خدا و رسول، توکل، تقوا و قرض الحسنه از مفاهیم دیگر یاد شده در این سوره است.
با 18 آیه، از سوره های مدنی قرآن محسوب می گردد.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

65. طلاق (رها ساختن و طلاق دادن زن)

در این سوره، احکام و مسایل کلی طلاق و عده(35) زنان مطلقه و مسایل و احکام خانواده و طلاق زنان باردار و تکلیف کودکان شیر خوار پس از طلاق بیان می شود. به همین جهت، این سوره نام دیگری هم دارد و آن نساء (زنان) است.
در کنار مسایل یاد شده، موعظه ها، اندرزها و بشارتهایی هم داده شده است و یادی از هلاکت اقوامی به جهت سرپیچی از فرمان خداوند، اهمیت تقوا و آثار ایمان.
این سوره در حدود سالهای 7 - 9 هجرت در مدینه نازل شده و 12 آیه دارد.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

66. تحریم (حرام و ممنوع ساختن)

در آیه اول سوره، خداوند از پیامبرش گله و شکوه می کند که چرا برای جلب رضایت بعضی از همسرانش، آنچه را که خدا بر او حلال کرده، بر خورد حرام می کند؟ این خطاب آمیخته به عتاب و سرزنش، در واقع سرزنش بعضی از زنان پیغمبر است که با رفتارشان سبب چنین عکس العملی از سوی پیامبر شدند. نقل شده که موضوع، مربوط به روابط خانوادگی بوده است.
در چند آیه بعد، با ذکری از قیامت و عذاب دوزخ و دعوت به توبه، فرمان جهاد با کفار و منافقان و سختگیری با آنان می دهد و در پایان، به عنوان نمونه ای از همسران ناشایسته، از زن نوح و زن لوط یاد کرده و زن فرعون و حضرت مریم را به عنوان الگوهای تعهد و ایمان و عمل صالح و عفت، معرفی می کند و نکاتی از اخلاق و تربیت خانوادگی در این سوره مطرح است.
سوره تحریم مدنی است و در سال 10 هجری نازل شده و 12 آیه دارد.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

67. ملک (فرمانروایی)

فرمانروایی و حکومت در دست خدای تواناست(36). سوره از خدا و توحید و خلقت زمین و آسمان و مرگ و زندگی و آزمایش و آفرینش حیوانات، سخن می گوید، و از روز قیامت و پاداش و کیفر، و نعمت و نقمت خدا یاد می کند. هدف کلی سوره، بیان ربوبیت و تدبیر عام خداوند نسبت به عالم است.
این سوره، پس از سوره طور، در سال 7 بعثت در مکه نازل شده است و 30 آیه دارد. به خواندن این سوره، زیاد سفارش شده است. به سوره تبارک هم معروف است. نامهای دیگری همچون مانعه، واقیه، مناعه، منجیه هم گفته شده، همه به لحاظ بازدارندگی و نجات از عذاب دوزخ.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

68. قلم

در آیه های اول سوره، خدا به قلم و آنچه می نویسند سوگند یاد کرده است.
سوگند به قلم و نوشته، از دین پیامبری که امی و درس ناخوانده بود و در میان قوم خود از سوی مخالفان به جنون و دیوانگی متهم شد، اعجاز دیگری از آیات قرآنی است. پس از سوره علق نازل شده و بعضی گفته اند که دومین سوره نازل شده است.
این سوره، ضمن دفع اتهام جنون از پیامبر و تأکید بر عظمت مقام و رسالت او، فرمان اعراض از آنان را می دهد. پس از بیان آخرت و بهشت و کیفرها، به صبر و استقامت فرمان می دهد. آیه معروف و ان یکاد... که برای دفع نظرهای بد است در آخر این سوره است.
52 آیه دارد و در اوایل بعثت در مکه نازل شده است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

69. حاقه (آنچه سزاوار و مسلم و حق است)

حاقه یکی از نامهای قیامت است. قاطع و کوبنده و حتمی و بی کمترین تردید، و اساسا خود قیامت، حق است و بدون معاد، زندگی و آفرینش و حیات، پوچ و لغو خواهد بود.
کلمه الحاقه در سه آیه اول سوره تکرار شده و سپس به توصیف قیامت گذشته همچون قوم عاد و ثمود و فرعون و باز هم قیامت و اصحاب یمن و شمال و وحی و نبوت پرداخته است.
در روایات آمده که این سوره درباره علی (علیه السلام) نازل شده است. او هم حقی بود که تکذیب کنندگان و مخالفانی داشت.
این سوره آهنگین و پر طنین با 52 آیه در سالهای 3 یا 4 بعثت در مکه نازل شده است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

70. معارج (نردبانها، رتبه های بالا برنده)

در آیه 3 و 4، از خدا با نام صاحب معارج یاد شده است، که فرشتگان و روح به سوی او بالا می روند. آری خداوند، برای معراج و تعالی و وجودی انسانها برنامه های تربیتی فراوانی (در تکوین و تشریع) قرار داده است. سوره در پاسخ کسی نازل شد که می گفت اگر پیامبر یا جانشینی علی (علیه السلام) بر حق است، سنگی از آسمان بر سر ما فرود آید. و چنان هم شد.
محور اصلی سوره، قیامت و معاد است و این اصل اعتقادی دگرگونساز و تربیت کننده به عنوان عاملی جهت کنترل و تقوا معرفی شده است. اوصاف نمازگزاران و تهدید مشرکان نیز در این سوره است.
44 آیه دارد و در اوایل بعثت در مکه نازل شده است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

71. نوح (از پیامبران بزرگ)

داستان نوح با قومش، به عنوان تجربه ای از تجارت دعوت الهی در روی زمین و موضعگیریهای مخالفان و درگیری حق و باطل در این سوره بیان شده است. استقامت نوح در راه دعوت، الهام بخش صبر است و هلاکت قوم نوح، هشداری برای مکذبان دین حق. در تعدادی از آیات، نعمتهای الهی و شکر بیان شده است.
این سوره، پس از سوره نحل، در مکه و در سال 4 بعثت نازل شده است و دارای 28 آیه است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

72. جن (موجودی نامرئی با ویژگیهای عجیب)

خداوند، انواع گوناگون آفریده و بنده دارد. یکی هم جن است. در این سوره، درباره گروهی از آنان و عکس العملشان در برابر شنیدن آیات قرآن و دعوت محمد، و دسته های مومن و کافر، و مسلم و قاسط از آنان صحبت شده است و مبین توحید ربوبی است و آثار ایمان و کفر و لزوم استقامت در راه حق را مطرح می کند.
این سوره، به روی انسان دری از آن جهان می گشاید و او را به قلمرو بیکرانه آفرینش خدا می کشد، تا بدانند که جز خودشان، دیگرانی هم هستند که خداشناس و عاقل و مطیع سنتهای الهی اند.
این سوره حدوداً در سال 6 بعثت نازل شده است. آن هنگام که پیامبر برای دعوت قبیله ثقیف به طائف رفته بود و آنها ضمن رد دعوت، پیامبر را آزار دادند و در بازگشت، خدا این آیات را فرستاد.
برخی هم گفته اند که پس از وفات خدیجه و ابوطالب و یکی دو سال به هجرت مانده، نازل شده است.
سوره جن 28 آیه دارد و مکی است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

73. مزمل (گلیم به خود پیچیده)

آیه اول را که می خوانیم یا ایها المزمل با این تعبیر به پیامبر خطاب شده است. آن هنگام که در اول بعثت، مشرکان در دار الندوه(37) دعوتش را نپذیرفتند و در فکر توطئه بر ضد او بودند، پیامبر غمگین و آزرده به خانه رفت و خوابید.
اما سروش خدایی اینگونه نوازشش داد و او را به برخاستن و عبادت شبانه، کمک گیری از نیایش و تلاوت قرآن و مقاومت در برابر حرفها و مخالفتهایشان دعوت کرد، و از آن حضرت، در برابر برخوردهای سرد و بی مهریهای مکیان، حمایت نمود. صبر، معاد، طغیان فرعون، اوصاف مسلمانان، از مطالب دیگر این سوره است. در آیه آخر، دستوری مبنی بر نیایش شبانه و نماز شب و تلاوت قرآن به پیامبر می دهد.
این سوره با 20 آیه در مکه نازل شده است (اوایل بعثت).