آشنایی با روایان حدیث شیعه { ابولبابه انصاری }

[نصرالله عاشق خداومولا]

آشنایی با روایان حدیث شیعه

ابولبابه انصاری


بشیر بن عبدالمنذر بن رفاعه مشهور به اَبولُبابه انصاری، صحابی پیامبر(ص) که در جنگ بدر، غزوه سویق و غزوه بنی قینقاع جانشین حضرت در مدینه بود و در دیگر غزوات در رکاب پیامبر(ص) پیکار کرد. در اثنای غزوه بنی قریظه مرتکب خطایی شد لذا برای توبه از این اشتباه در کنار ستونی در مسجدالنبی بست نشست تا اینکه آیه ۲۷ از سوره انفال و ۱۰۲ از سوره توبه در حق وی نازل شد و توبه او را مورد پذیرش قرار داد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

نام و کنیه


نام وی بشیر و کنیه‌اش ابولبابه است.[۱] از آنجا که دختری به نام لبابه داشته کنیه ابولبابه بر وی اطلاق شده‌است.[۲]

[نصرالله عاشق خداومولا]

نسب


او از تیره بنی عمرو بن عوف قبیله اوس بود.[۳]

[نصرالله عاشق خداومولا]

برادران


از آنجا که ابولبابه، دو برادر هم داشت، در برخی مآخذ، میان آنان خلطی رخ داده است: نخست، مبشر بن عبدالمنذر که در غزوه بدر به شهادت رسید.[۴] دیگر رفاعة ابن عبدالمنذر که از شرکت کنندگان در بیعت دوم عقبه بود و در بدر و احد شرکت کرد و در غزوه اخیر به شهادت رسید [۵] و به قولی یکی از نقیبان انصار بود[۶] و در مآخذی از او نیز به عنوان ابولبابه یاد کرده‌اند.[۷] همچنین نباید ابولبابه انصاری را با ابولبابه دیگری که مروان نام داشت، اشتباه کرد.[۸]

[نصرالله عاشق خداومولا]

جانشین پیامبر در مدینه


ابولبابه انصاری به هنگام وقوع جنگ بدر نخست با دیگر لشکریان همراه شد، ولی پیامبر(ص) او را به عنوان جانشین خود در مدینه، از میانه راه بازگرداند و سپس از غنائم جنگی هم بهره او را پرداخت.[۹]


در غزوه سویق[۱۰] و نیز در غزوه بنی قینقاع[۱۱] هم جانشین پیامبر(ص) در مدینه بود.
همراهی پیامبر(ص)


ابولبابه در دیگر غزوات در رکاب پیامبر(ص) پیکار کرد[۱۲] و در فتح مکه پرچمدار بنی عمرو بن عوف بود.[۱۳]

[نصرالله عاشق خداومولا]

خطای ابولبابه


در غزوه بنی قریظه، چون یهودیان از محاصره به تنگ آمدند، کسی را نزد پیامبر(ص) فرستادند و تقاضا کردند ابولبابه را که از هم پیمانان آنان بود، پیش ایشان بفرستد و گفته‌اند پیامبر(ص) نخست او رامأمور جنگ با آنان کرده بود.[۱۴] ابولبابه به قلعه رفت و اهالی قلعه از وی پرسیدند که آیا به پیامبر (ص) تسلیم بشوند؟ وی گفت. بلی. اما با دست به گلوی خویش به اشاره فهماند که اگر تسلیم شوند، کشته می‌گردند و با این اشاره، آنان را از تسلیم به پیامبر(ص) بازداشت. وی اندکی بعد چندان از کار خود پشیمان شد که به مسجد رفت و خود را به ستونی از ستون‌های مسجد پیامبر(ص) بست و سوگند خورد که تا حق تعالی توبه وی قبول نکند، خود را از ستون باز نگشاید.[۱۵] و گفته‌اند به همین سبب آیه ۲۷ از سوره انفال يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ[ 8–27] ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خدا و پيامبر او خيانت مكنيد و [نيز] در امانتهاى خود خيانت نورزيد و خود مى‌دانيد [كه نبايد خيانت كرد]. و ۱۰۲ از سوره توبه وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ[ 9–102] ترجمه: و ديگرانى هستند كه به گناهان خود اعتراف كرده و كار شايسته را با [كارى‌] ديگر كه بد است درآميخته‌اند. اميد است خدا توبه آنان را بپذيرد، كه خدا آمرزنده مهربان است. در حق وی نازل شد.[۱۶]


اما روایت‌های دیگری نشان می‌دهد که سبب این کار، خودداری او از حضور در غزوه تبوک بوده است.[۱۷]

[نصرالله عاشق خداومولا]

درگذشت


در تاریخ مرگ او اختلاف است: به روایتی پیش از قتل عثمان،[۱۸] یا در دوران خلافت امام علی(ع) درگذشت[۱۹] و به روایت دیگری تا پس از ۵۰ق نیز زنده بود.[۲۰]
روایت کنندگان از ابولبابه


ابولبابه احادیثی از پیامبر(ص) نقل کرده است.[۲۱] دو پسرش سائب و عبدالرحمن و نیز عبدالله بن عمر و عبدالله بن کعب قرظی از او حدیث شنیده‌اند.[۲۲]

[نصرالله عاشق خداومولا]

پانویس


الطبقات الکبری/ترجمه،ج۴،ص:۳۸۳
الطبقات الکبری/ترجمه،ج۴،ص:۳۸۳
ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۱، ص ۱۹۵
ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۴۵۶؛ قس: مقریزی، امتاع الاسماع ج ۱، ص ۳۷
ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۴۵۶- ۴۵۷؛ قس: بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۲۴۱
ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۵، ص ۲۸۴
نک‍: یحیی بن معین، التاریخ، ج ۲، ص ۷۲۳؛ مسلم بن حجاج، الکنی و الاسماء، ص ۱۷۰؛ ابن قیسرانی، الجمع بین کتابی...، ج ۱، ص ۱۳۸؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۵، ص ۲۸۴
نک‍: یحیی بن معین، تاریخ، ج ۲، ص ۵۵۷؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، ج ۲، ص ۴۶۷؛ قس: نووی، تفسیر النووی، ج ۱، ص ۳۵۳؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج ۱۲، ص ۲۱۴
ابن سعد، اسد الغابه، ج ۳، ص ۴۵۷؛ طبری، تاریخ، ج ۲ ، ص ۴۷۸؛ ابونعیم، معرة الصحابه، ج ۳، ص۱۰۹
ابن هشام، سیرة النبویة، ج ۳، ص ۴۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۱۰
بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۰۹؛ طبری، تاریخ، ج ۲، ص ۴۸۱
ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۵، ص ۲۸۴
ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۴۵۷؛ قس: یعقوبی، تاریخ، ج ۲، ص ۵۸
واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۵۰۷
عروة بن زبیر، ۱۸۷؛ واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۵۰۵- ۵۰۷؛ ابن هشام، سیرة النبویة، ج ۳، ص ۲۴۷- ۲۴۸
واقدی، المغازی، ج ۲، ص ۵۰۹؛ ابن هشام، سیرة النبویة، ج ۳، ص ۲۴۸- ۲۴۹
نک‍: زهری، المغازی النبویة، ص ۱۱۱- ۱۱۲
ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۱، ص ۱۹۶
ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۵، ص ۲۸۵؛ ابن حجر، الاصابة، ج ۴، ص ۱۶۸
ابن حجر، الاصابة، ج ۴، ص ۱۶۸
نک‍: احمدبن حنبل، مسند، ج ۳، ص ۴۵۲- ۴۵۳؛ مزی، تحفة الاشراف، ج ۹، ص ۲۷۵- ۲۷۸


نک‍:احمدبن حنبل، مسند، ج ۶، ص ۳۲۸؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج ۱۲، ص ۲۱۴

[نصرالله عاشق خداومولا]

مآخذ


ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه، قاهره، ۱۲۸۰ق.
ابن حجرعسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، قاهره، ۱۳۲۸ق.
ابن حجرعسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵م.
ابن حجرعسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۷ق.
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، ۱۹۶۰م.
ابن سعد، محمد بن سعد کاتب واقدی طبقات، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، انتشارات فرهنگ و انديشه، ۱۳۷۴ش.
ابن قیسرانی، محمدبن نصر، الجمع بین کتابی…، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۳ق.
ابن هشام، عبدالملک، سیره النبوبه به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله، معرفه الصحابه، به کوشش محمد راضی عثمان، مدینه / ریاض، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
احمدبن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.
بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
زهری، محمد بن مسلم، المغازی النبوبه، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
طبری، تاریخ، عروه بن زبیر، مغازی رسول الله(ص)، به کوشش محمد مصطفی اعظمی، ریاض، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تحفه الاشراف، به کوشش عبدالصمد شرف الدین، بمبئی، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
مسلم بن حجاج، الکنی و الاسماء، به کوشش مطاع طابیشی، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
مقریزی، احمدبن علی، امتاع الاسماع، به کوشش محمود محمد شاکر، قاهره، ۱۹۴۱م.
نووی، محمدبن عمر، تفسیر النووی، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
واقدی، محمدبن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
یحیی بن معین، التاریخ، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.