خواص داروهای گیاهی و حیوانی «گزیده ای از کتاب قانون ابن سینا و کتابهای طب سنتی»

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

135 سرخ دار:

این گیاه شاخه های باریک و مستدیر الشکل لوله ای دارد که ضخامت آن حدود بین جوال دوز و قلم نی می باشد، رنگش سیاه مایل به زرد است، نه مزه زیادی دارد و نه بویی، و اگر هم بوی کمی داشته باشد به بوی ترنج نزدیک است.
مزاج: در دوم گرم و خشک است.
خاصیت: قبض است و بادشکن، با آب عطسه آور است، و با روغن گل داروی سردرد سرد است، برای کبد و معده سرد بسیار سودمند است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

136 سرکه:

مزاج: سرکه مرکب از گوهر گرم و سرد است که هر دو لطیفند و سردی در آن چیره گی دارد، سرکه هرچه تندتر باشد گرمیش بیشتر و اگر تندی نداشته باشد سرد و تر است.
خاصیت: بسیار خشکاننده استد، ریزش مواد ناجور را به درون راه نمی دهد، نرم کننده و تکه کننده است، اگر در حالت خونریزی سرکه بخورند و بر جای خون برآمدن بپاشند منع خونریزی می کند، سرکه از آماس جلوگیر است، سرکه کمک هضم و ضد بلغم است، به سود آنهایی است که مزاج صفرایی دارند و به زیان سوداییان است، سرکه شفای باد سرخ است چه بخورند چه بمالند، ورم را از زیاد شدن منع می کند، داروی کژدمه است، علاج مورچگی و حشره است، اگر سرکه را به چشم بمالند و بر زخم نهند ورم نمی کند، واگیری گری قوبا را از بین می برد، در علاج سوختگی از هر چیزی زودتر اثر می کند، بخار سرکه شنوایی را تقویت می کند، سرکه و عسل را بر لکه های بدرنگ زیر چشم مالند مفید است.
در کتاب دعوات راوندی از حضرت امام صادق علیه السلام روایت نمود که فرمود:
سرکه و زیتون از خوراکی های پیامبران است، سپس فرمود: سرکه غذای خوبی است صفرا را می برد و قلب را زنده کند، لثه را قوت می بخشد و کرم های شکم را می کشد، خوردن سرکه شهوت زنا را می زداید.(39)
در کتاب محاسن نیز از همان حضرت علیه السلام روایت نموده که سرکه عقل را محکم می کند.(40)

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

137 سرمک «سرمق»:

همان گیاه است که آن را قسط گویند و یکی از سبزی های مشهور است، نام دیگر آن اسفناج کوهی است و آن دو نوع است: بیابانی و کاشتنی و هر دو نوعش را می پزند و می خورند.
مزاج: در اول سرد و تر و به عقیده بعضیها مزاج معتدل دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

138 سرمه:

گوهر سرب مرده است، تاثیرش همانند تاثیر ارزیز سوخته است، بهترینش قسم ورقی است که خرده های آن درخشندگی دارد و خالص و بی آلایش است و زود می شکند.
مزاج: در اول سرد و در دوم خشک است و از زاج قرمز سوری خشکاننده تر است.
خاصیت: جمع آورد، می خشکاند، نمی گزد و نزیف را قطع می کند، در مداوای قرحه مفید است، گوشت زائد را از بین می برد، زخم را به هم می آورد، برای علاج سوختگی سرمه و پی تازه را مخلوط کنند و بر آن ضماد کنند نمی گذارد ترک خورده و زخم شود و اگر زخم شود سرمه مخلوط با موم و آسپیدان چاره آن است، خونریزی مغزی که از پرده مغز باشد با سرمه بند آید، چشم را سالم نگه می دارد، و چرک زخم های چشم را از بین می برد، شیاف آن نزیف رحم را متوقف کند، قلع با سرب سوخته را می توان به عنوان جانشین سرمه به کار برد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

139 سریشم «غراء»:

مزاج: سریشم پوست حیوانات در اول گرم و خشک است سریشم ماهی کمتر گرم است لیکن خشک است.
خاصیت: هر سریشمی چسبنده و خشکاننده است، سریشم ماهی را با روغن ها بر چهره مالیدن و در داروهای ضد برص وارد است، سریشم پوست گاو و غیره را بسوزانند و شستشو دهند در زدودن بوی گند بدن کار توتیا را یم کند، سریشم پوست حیوان و سریشم ماهی را بر پوست مالند علاج سعفه است و بر سوخته نهند نمی گذارد تاول زند، سریشم پوست گاو را با سرکه بر قوبا یا گری پوست انداز بمالند علاج خوبی است به شرطی که بیماری بسیار ریشه دار نباشد و اگر با عسل و سرکه بر زخم بمالند مفید است، سریشم ماهی در داروهای علاج گری چرکین وارد است، سریشم ماهی جزئی از مرهم قرحه سر است.
اگر سریشم ماهی با سرکه تناول شود از خون برآوردن نافع است و بدین منظور سریشم ماهی را با داروهای دیگر می آلایند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

140 سکبینه:

صمغ گیاهی است به شکل خیار است، بهترین سکبینه آن است که در ظاهر سرخ و در درون سفید و صاف باشد، داروی بوییدنی ملایم است و مزه تند دارد.
مزاج: سر سوم گرم و در دوم خشک است.
خاصیت: گدازنده، لطافت بخش، بادشکن، گرمی بخش و زداینده است، سکبینه را در خوراک بریزند رنگ را زیبا کند، در علاج فالج و گسستگی ماهیچه و ترکهای بین ماهیچه مفید است، اگر سکبینه را تناول و یا حقنه کنند شکم را روان کند، داروی صرع است و سردرد سرد ناشی از باد را تسکین بخشد، سکبینه را اگر در چشم کشند تم از چشم براند، آماس پلک را فرو نشاند و لکه های داخل چشم را بزداید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

141 سلمه «قطف»:

مزاج: تا دوم سرد و تر است، تخمش برای صفرا مزاجان ملین است، نام دیگر آن سرمق است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

142 سنا:

بوته ای است به بلندی 35 تا 50 سانتی متر دارای ساقه های سفت و براق که هر ساقه در دو طرف ده برگ مستطیل دارد، سر شاخه تعدادی تخمدان با غلاف مانند غلاف بادام زمینی ولی سخت تر و بزرگ تر است.
در بحارالانوار از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمود:
خود را با گیاه سنا درمان کنید هر آینه اگر چیزی وجود داشت که مرگ را باز می داشت سنا هم مرگ را باز می داشت.
و نیز در همان کتاب از حضرت امام صادق علیه السلام روایت کرده که اگر مردم می دانستند در گیاه سنا چه خاصیت سودمندی وجود دارد هر آینه در برابر یک مثقال آن دو مثقال زر می دادند و آن را می خریدند.
همانا آن امان است از بیماری های بهک، ککمک، پیسی، جذام، خوره، جنون، فلج، کج شدن دهان و تشنج به این صورت که مقداری برگ سنا را با مویز سرخ بی هسته و مقداری هلیله کابلی زرد و هلیله سیاه مساوی هم همه را با هم مخلوط کرده بسایند هر روز ناشتا سه درهم و هنگام خفتن در شب بهمان مقدار تناول کنند که این دارو بهترین داروها می باشد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

143 سنبل:

بر دو قسم است: سنبل الطیب و سنبل رومی.
دیسقوریدوس گوید: سنبل دو نوع است: یکی سنبل هندی و دیگری سنبل سوری، سپس گوید: بهترین نوع سنبل سنبل سوری است که رنگش به زعفرانی ماند و پرزهای زیاد داشته باشد و نسبل آن کوچک باشد و خوشبو و شبیه به مشک زمینی و مزه اش زبان گز باشد.
مزاج: در اول گرم و در دوم خشک است.
خاصیت: بازکننده و تحلیل برنده است، سنبل هندی بسیار گیرنده است و حرارت کمی دارد، اگر گرد سنبل را به تن بپاشند، منع عرق زیادی کند، خاکی که با سنبل است برای شستشو بسیار خوب است، سنبل آماس ها را تحلیل می برد و رطوبت های قرحه را می خشکاند، رطوبت های ناشی از سرما را منع می کند و مغز را توان می بخشد، هر نوع سنبل را اگر با دارویی مخلوط کنند و در چشم کشند و یا گرد آن را با سرمه کش بر پلک مالند سودمند است، همه انواع سنبل تپش قلب خفقان را آرام بخشد، سینه و شش را می پالاید، و در علاج یرقان مفید است و مانع رسیدن مواد مضر به معده است، سوزش معده را تسکین می دهد، سنبل الطیب را دم کرده برای تقویت روان و ضعف اعصاف بخورند بسیار مفید است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

144 سنجد «غبیرا»:

مزاج: در اول سرد و در آخر دوم خشک است.
خاصیت: هر خونریزی را بند می آورد، صفرا را بر می کند و به اندرون می ریزد، سنجد در علاج سرفه گرم مفید است، و از استفراغ جلوگیری می کند، در علاج پوست اندازی روده که ناشی از صفرا باشد، نافع است بندآورنده شکم و ادرارآور است. اگر آرد سنجد را با شیر بخورند ناتوانی و سستی استخوان را از بین می برد و ساقه های پا را استوار می کند.