آشنایی با روایان حدیث شیعه { ارقم بن ابی‌ارقم }

[نصرالله عاشق خداومولا]

آشنایی با روایان حدیث شیعه

ارقم بن ابی‌ارقم

اَبوعَبْدُاللّه اَرْقَم بْن عَبْدمَنافْ (درگذشت ۵۵ق)، صحابی پیامبر(ص) و از سابقون در اسلام بود. بر اساس نقلی، او هفتمین مسلمان بوده است. پیامبر(ص) پس از هجرت، بین او و زید بن سهل پیمان برادری بست. وی در غزوه بدر، احد و دیگر غزوات شرکت داشت و از راویان حدیث پیامبر(ص) بود. شهرت ارقم به خاطر این است که خانه وی در مکه بر دامنه کوه صفا محل تجمع مسلمانان نخستین بود و در آنجا پیامبر(ص) مردم را به اسلام دعوت می‌کرد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

نسب


مادر ارقم امیمه دختر حرث بن حباله از خزاعه و پدرش ابوالارقم، عبدمناف بن اسد (ابوجندب) بن عبدالله بن عمرو بن مخزوم از طایفه بنی مخزوم از قریش بود.[۱]

[نصرالله عاشق خداومولا]

از مسلمانان نخستین


بر مبنای روایتی که از فرزندان و نوادگان ارقم نقل شده، وی هفتمین مسلمان بوده است[۲] اما در روایت ابن اسحاق، نام وی پس از ۸ نفری آمده که همگی پس از ابوبکر ایمان آوردند وی به اتفاق ابوسلمه و ابوعبیده جراح و عثمان بن مظعون اسلام آورد.[۳]


بیشترین شهرت ارقم بدان سبب است که خانه وی در مکه بر دامنه کوه صفا محل تجمع مسلمانان نخستین بود و هم در آنجا پیامبر مردم را به اسلام دعوت می‌کرد[۴] و گفته‎اند که گروه بسیاری در همین خانه به اسلام گرویدند.[۵]

[نصرالله عاشق خداومولا]

شرکت در غزوات پیامبر


وی در بدر، احد و دیگر غزوات شرکت داشت[۶] در غزوه بدر با آنکه پیامبر(ص) به مسلمانان فرموه بود تا غنایم را بازگردانند، اما به ارقم شمشیر ارزشمندی بخشید[۷] همچنین از شرکت او در سریه ابوسلمه عبدالله بن عبدالاسد در محرم ۳ق آگاهی داریم.[۸]

[نصرالله عاشق خداومولا]

در مدینه


پس از هجرت، پیامبر(ص) بین ارقم و ابوطلحه زید بن سهل پیمان برادری بست.[۹] وی در مدینه در محله بنوزریق، در خانه‎ای که پیامبر(ص) به او اختصاص داد سکنی داشت.[۱۰] ارقم از راویان حدیث پیامبر بود و احادیثی از طریق او نقل شده است.[۱۱]

[نصرالله عاشق خداومولا]

وفات


ارقم از آخرین اصحاب بدر بود[۱۲] که در هشتاد و چند سالگی در مدینه در زمان معاویه درگذشت.[۱۳] برخی که روز وفات او را با روز درگذشت ابوبکر مصادف دانسته‌اند[۱۴] گویا در این باب او را با پدرش خلط کرده‎اند.[۱۵] با آنکه ارقم وصیت کرده بود تا سعد بن ابی وقاص بر او نماز گذارد ولی مروان بن حکم والی مدینه با استفاده از غیبت سعد قصد اقامه نماز بر پیکر او را داشت که با مخالفت عبدالله بن ارقم و گروهی از بنی مخزوم روبه رو شد و سرانجام سعد از راه رسید و بر پیکر او نماز گزارد.[۱۶]

[نصرالله عاشق خداومولا]

خانه ارقم


خانه ارقم در مکه به سبب شروع دعوت به اسلام در آنجا بعدها شهرت یافت و تا روزگار منصور عباسی در دست بازماندگان وی بود. ولی بعد از سرکوب جنبش محمد نفس زکیه در ۱۴۵ق منصور، عبدالله بن عثمان بن ارقم را که از پیروان نفس زکیه به شمار می‎رفت، گرچه به همراه او خروج نکرده بود به زندان افکند و سرانجام سهم این خانه را از او و دیگر برادرانش خرید.[۱۷]

[نصرالله عاشق خداومولا]

پانویس


ر.ک: ابن سعد ج۳، ص۲۴۲
ابن سعد ج۳، ص۲۴۲، نیز ر.ک: طبری، ص۵۱۹
ابن هشام، ج۱، ص ۲۷۰ـ۲۶۹
ابن سعد ج۳،ص۲۴۲
ابن حزم، ص۱۴۳، ابن عبدالبر ج۱، ص۱۳۳
ابن سعد ج۳، ص۲۴۴، طبری، ص۵۱۹، ابن اثیر، ص۶۰
ر.ک: واقدی ج۱، ص ۱۰۴ـ۱۰۳، بخاری ج۱، ص۴۶
ر.ک:واقدی، ج۱، ص ۳۴۱ـ۳۴۰
ابن سعد ج۳، ص۲۴۴، ابن حبیب ۷۳، بلاذری، ج۱، ص۲۷۱
ابن سعد ج۳، ص۲۴۴، ابن حجر ج۱، ص۲۸
احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۱۷ ابن ابی حاتم، ج۱، ص۳۰۹، طبرانی ج۱، ص۲۸۵
حاکم،ج۳،ص۵۰۲
ابن سعد، ج۳، ص۲۴۴، طبری، ص۵۱۹، قس: ذهبی ج۲، ص ۴۸۰ که از قول عثمان پسر ارقم ۵۳ق را سال وفات وی آورده است
ابن حبان ۳۲، ابن عبدالبر ج۱، ص ۱۳۲
ر.ک: ابن قدامه، ص۳۸۸، ابن حجر، ج۱، ص۲۸
ابن سعد ج۳، ص۲۴۴
ر.ک: ابن سعد، ج۳، ص ۲۴۴ـ۲۴۳، ابن جوزی، ج۱، ص۴۴۲

[نصرالله عاشق خداومولا]

منابع


ابن ابی حاتم، عبدالرحمان، الجرح و التعدیل، حیدر آباد، دکن، ۱۳۷۱ق/۱۹۵۲م.
ابن اثیر، علی، اسدالغابه، قاهره، ۱۲۸۰ق.
ابن حبان، محمد، مشاهیر علماءالامصار،به کوشش فلایشهمر، قاهره، ۱۳۷۹ق، ۱۹۵۹م.
ابن حبیب، محمد، المحتبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
ابن حجر عسقلانی، احمد، الاصابه، قاهره، ۱۳۲۸ق.
ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، قاهره، ۱۹۸۲م.
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت،‌دار صادر.
ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م..
ابن قدامه، عبدالله، التبیین فی انساب القرشیین، به کوشش نایف دلیمی، بیروت، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م.
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق.