| ❤ |
آشنایی با روایان حدیث شیعه { اقرع بن حابس }
آشنایی با روایان حدیث شیعه
اقرع بن حابس
اَقْرَع‌ِ بْن‌ِ حابِس، از بزرگان عرب و صحابی پیامبر اکرم(ص) بوده است که منابع از دلاوری‌های او در دوره جاهلی یاد کرده است. او در فتح مکه و در غزوه حنین همراه پیامبر(ص) بود. اقرع از جمله سران قبایلی بود که سر به شورش برداشتند و از دادن زکات به ابوبکر خوددداری کردند. درباره زمان و مکان درگذشت او اختلاف زیادی در منابع مشاهده می‌شود.
موضوعات تصادفی این انجمن:
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { حسن بن محبوب }
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { ضباعه دختر زبیر...
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { أبوحمزه ثمالی}
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { سعید بن مسیب }
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { جابربن انصاری }
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { زینب دختر جحش}
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { اسما بنت عمیس }
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { خالد بن ولید }
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { ابوطلحه انصاری ...
- آشنایی با روایان حدیث شیعه { ابوموسی اشعری }
| ❤ |
نام و نسب
او از تیره بنی مشاجع از قبیله تمیم بود[۱] گفته‌اند که فراس نام داشته و اقرع (= بی‌موی سر) لقب وی بوده است[۲] اما بر پایه برخی از گزارش‌های دیگر، فراس نام برادرش بوده است[۳] در گزارش‌های دیگری، نام برادرش را مَرثَد آورده‌اند[۴] شاید یکی از علت‌های خلط میان وی و برادرش این است که به هر دو اقرع (= الاقرعان) می‌گفته‌اند[۵] طوسی کنیه او را ابوبحر آورده است.[۶]
| ❤ |
پیشینه اقرع در دوره جاهلی
نام اقرع در روایت‌های حماسی عرب، مشهور به «ایام العرب» (ه م)، به عنوان بزرگ قبیله بنی تمیم آمده است. برپایه بخشی از این روایات، معروف به «یوم زباله»، تمیمیان به سرکردگی اقرع، بر بنی بکر ابن وائل تاخته‌اند و در این تاخت و تاز اقرع و برادرش به اسارت قبیله بنو تیم‌الله درآمده، و سپس آزاد شده‌اند.[۷] بعدها، فرزدق، شاعر هم تیره اقرع (د ۱۱۰ق/۷۲۸م)، در پاسخهای شعری خود به جریر بن عطیه (د ح ۱۱۰ق)، به اقرع و دلاوری‌های او در نزاع‌های قبیلگی در دوره پیش از اسلام تفاخر کرد[۸] همچنین گفته‌اند که وی، در «یوم الکلاب»، از ایام العرب، فرمانده بنی حنظله بوده است،[۹] اما در مقایسه با روایت دیگری، به نظر می‌رسد که میان او و نیایش سفیان بن مجاشع خلطی رخ داده باشد.[۱۰]
همچنین در آنچه به دوره پیش از اسلام از زندگی او مربوط می‌شود، آورده‌اند که از داوران عرب در بازار عکاظ بود و همو بود که نخستین بار مردمان را از قمار برحذر داشت[۱۱] گفته‌اند که اقرع بن حابس، از جمله تمیمیانی است که در دوره پیش از اسلام، مجوسی بوده‌اند[۱۲]
| ❤ |
همراهی پیامبر
پس از ظهور اسلام، در ۸ق/۶۲۹م آنگاه که پیامبر(ص) در راه فتح مکه بود، اقرع به آن حضرت پیوست و هم با ایشان وارد مکه شد[۱۳] در غزوه حنین نیز همراه پیامبر(ص) بود[۱۴] و پس از پایان جنگ، حضرت رسول(ص) در جمله «مؤلّفه قلوبهم» به اقرع بن حابس نیز سهمی بخشید.[۱۵]
| ❤ |
اسلام اقرع
در آغاز سال ۹ قمری، گروهی از بنی تمیم از پرداخت مالیات خودداری کردند و پیامبر(ص) کسانی را به سوی ایشان گسیل کرد و شماری از آنان اسیر شدند. اقرع بن حابس در رأس گروهی از بنی تمیم برای استخلاص ایشان نزد حضرت رسول(ص) آمد و رفتار و گفتار نامناسب آنان با آن حضرت، موجب نزول آیه‌های ۲ تا ۵ از سوره حجرات شد. در همین دیدار، بنو تمیم که هنوز اسلام نیاورده بودند، به مفاخرات قبیلگی پرداختند که به دستور پیامبر(ص) پاسخ آنان داده شد و اقرع به برتری مسلمانان اعتراف کرد،[۱۶] و بر مبنای روایتی، وی در همین ماجرا، اسلام آورد.[۱۷]
| ❤ |
عدم پرداخت زکات به ابوبکر
در ۱۱ق/۶۳۲م، چون حضرت رسول(ص) کسانی را به کار جمع‌آوری زکات از قبایل گسیل کرد، اقرع را نیز بر قبایل بنی حنظله گماشت[۱۸] اما پس از وفات آن حضرت، اقرع از جمله سران قبایلی بود که سر به شورش برداشتند و از دادن زکات به ابوبکر تن زدند[۱۹] بر مبنای روایت دیگری، گویا نخست، اقرع و یکی دو تن دیگر، نزد ابوبکر آمدند و برای مقابله با قوم خود، خواستار سهم بیشتری از اموال شدند، اما خلیفه نپذیرفت.[۲۰] براساس مجموعه روایاتی که طبری درباره وقایع مشهور به «رده» در خلافت ابوبکر، از قول سیف بن عمر تمیمی آورده است و معلوم نیست تا چه حد می‌توان بر آنها تکیه کرد، اقرع خواستار خراج بحرین شد، اما سرانجام خواسته او برآورده نگردید[۲۱] سپس بی‌آنکه از موضوع سرانجام شورش اقرع و قوم او و اختلافش با خلیفه سخنی به میان آید، به دنبال خبر پیشین آمده است: وی در جنگ‌هایی که خالد بن ولید در زمان خلافت ابوبکر فرمانده لشکر بود، به ویژه در یمامه و حیره، شرکت جست،[۲۲] در لشکرکشی به حیره، جلودار لشکر خالد بود[۲۳] در دومه الجندل نیز همراه لشکر شُرَحبیل بن سعد شد.[۲۴]
| ❤ |
شرکت در فتوحات
در روایتی که ابوالحسن مداینی از قول مُفَّضل ضَبّی - راوی مشهور اخبار و ادب دوره جاهلی - نقل می‌کند، اقرع بن حابس در فتوح خراسان همراه احنف بن قیس تمیمی (ه م) بود و از سوی او به فتح جوزجان گسیل شد[۲۵] حتی در پاره‌ای گزارش ها، از حکمرانی او بر جوزجان، از سوی احنف بن قیس سخن به میان آمده است[۲۶] بر مبنای برخی روایت‌های دیگر، وی از سوی عبدالله بن عامر، در رأس لشکری به خراسان گسیل شد،[۲۷] اما این سپاه ناکام ماند.[۲۸]
| ❤ |
درگذشت
در واقع گزارش‌های تاریخی، چندان آشفته و ابهام برانگیز است که نمی‌توان از میان آنها به نتیجه‌ای رسید. مثلاً در روایت بلاذری، مسلمانان در فرماندهی اقرع پیروز شدند و توانستند جوزجان را فتح کنند[۲۹] از سوی دیگر این موضوع با مسأله مرگ اقرع نیز ارتباط می‌یابد، زیرا فتح نواحی خراسان به روزگار عثمان اتفاق افتاد،[۳۰] و ذهبی که گویا به شرکت اقرع در فتح جوزجان اعتمادی نداشته، مرگ او را در دوره عمر بن خطاب آورده است[۳۱] منابع دیگر نیز تاریخ مرگ او را به گونه‌ای دیگر آورده‌اند: مثلاً ابن حجر عسقلانی، روایتی نقل می‌کند که بنابر آن، وی در واقعه یرموک، یعنی در دوره عمر، با ۱۰ فرزندش کشته شد،[۳۲] ولی به گفته بلاذری، اقرع و برادرش مرثد، هر دو در خراسان بازماندگانی دارند.[۳۳]
| ❤ |
روایات اقرع
از طریق اقرع بن حابس، روایاتی از حضرت رسول(ص) نقل شده است و کسانی چون ابوهریره و ابوسلمه بن عبدالرحمان از وی روایت کرده‌اند.[۳۴]
| ❤ |
پانویس
کلبی، حمهرة النسب، ۲۰۱-۲۰۲
بلاذری، انساب...، ج۲،ص۴۳۱ب؛ ابن درید، الاشتقاق، ۲۳۹
مثلاً نک: ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴،ص۲۷۰
بلاذری، انساب...،ج۲،ص۴۳۱
ابوعبیده، ایام...، ۱ج۱،ص۵۵۶/قس: مبرد، الکامل، ج۱،ص۲۹۳
طوسی، رجال، ص ۷
ابوعبیده، ایام...، ج۱،ص۵۵۶، نیز النقائض...، ج۲،ص۶۸۰-۶۸۱؛ ابن رشیق، العمده، ج۲،ص۲۰۵
ابوعبیده، ایام...، ج۱،ص۵۵۶، ج۲،ص۶۹۷
ابن حبیب، المحبر، ۲۴۷
ابوعبیده، ایام، ج۱،ص۵۱ -۵۲
ابوعبیده، النقائض، ج۲،ص۷۰۰؛ جاحظ، البرصان و العرجان، ۱۱۹؛ نیز نک: علی، تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۵،ص۶۳۷
نک: ابن قتیبه، المعارف، ۶۲۱؛ ابن رسته، الاعلاق، ۲۱۷؛ برای تفصیل، نک: امین، فجر الاسلام، ۱۰۷- ۱۰۸
واقدی، المغازی، ج۲،ص۸۰۳-۸۰۴
ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴،ص۲۷۰
واقدی، المغازی، ج۳،ص۹۴۶
واقدی، المغازی، ج۳،ص۹۷۵؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴،ص۲۱۲؛ ابن سعد، طبقات، ج۲،ص۱۶۰-۱۶۱
ابونعیم، معرفة الصحابة، ج۲،ص۴۱۲
کلاعی، تاریخ الردة، ۱۰، به نقل از ابن اسحاق
کلاعی، تاریخ الردة، ص۱۰
کلاعی، تاریخ الردة، ۴- ۵
طبری، تاریخ، ج۳، ص ۲۷۳؛ نیز نک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳،ص۷۵
طبری، تاریخ، ج۳،ص۲۷۵ ؛ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳،ص۷۵
طبری، تاریخ، ج۳،ص۳۷۳، ۳۸۰
طبری، تاریخ، ج۳،ص۲۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳،ص۶۹
بلاذری، انساب، ج۲،ص۴۳۲ الف، فتوح...، ۴۰۶- ۴۰۷؛ طبری، تاریخ، ج۴،ص۳۱۲
جاحظ، البرصان و العرجان، ۲۰۵
بلاذری، انساب، ج۲،ص۴۳۲
ابن اعثم، الفتوح، ج۲،ص۳۴۰؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۲۸۶؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ج۱،ص۱۰۹-۱۱۰
ابن اثیر، اسد الغابة، ج۱،ص۱۰۹-۱۱۰
ابن اعثم، فتوح، ۴۰۳ به بعد
ذهبی، تاریخ الاسلام، ص ۲۸۵-۲۸۶؛ نیز نک: سیوطی، تاریخ الخلفا، ۱۴۷
عسقلانی، الاصابة، ج۱،ص۵۹
بلاذری، انساب، ج۲،ص۴۳۲
نک: ابن حبان،الثقات، ج۳،ص۱۸؛ ابونعیم، معرفة الصحابة، ج۲،ص۴۰۸
در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)
مجوز های ارسال و ویرایش
نقل قول