آشنایی با روایان حدیث شیعه { ام عماره}

[نصرالله عاشق خداومولا]

آشنایی با روایان حدیث شیعه

ام عماره

نَسیبَه (نَسَیبَه) بنت کعب (درگذشت پس‌ از ۱۳ق‌)، مشهور به ام‌ عُماره‌، از زنان ‌صحابی پیامبر(ص) است. ام‌ عماره‌، از نخستین‌ گروندگان‌ به‌ ‌اسلام در مدینه و یکی‌ از دو زنی‌ بود که‌ در بیعت دوم‌ عقبه مسلمان شد. وی در چند ‌‌غزوه، به‌‌ویژه‌ در غزوه احد برای‌ کمک‌ به‌ جنگجویان‌ و زخمیان‌ حضور داشت‌.او در غزوه احد در دفاع از پیامبر (ص) مجروح شد. ام عُماره یکی از ناقلین احادیث پیامبر(ص) است. به‌ تاریخ‌ وفات‌ او در منابع اشاره‌ای‌ نشده‌ است‌، اما از متن‌ یک‌ روایت‌ چنین‌ برمی‌آید که‌ وی تا دوره خلافت‌ ‌عمر بن خطاب زنده‌ بوده‌ است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

زندگی‌نامه


پدر ام‌ عماره‌، کَعْب بن عَمْرو بن عَوف، از بنی‌ مازِن‌ِ ‌قبیله خزرج و مادر وی‌ رباب‌ بنت عبدالله‌ نیز از همان‌ قبیله‌ بود.[۱] از این رو، وی را نسیبه مازنیه نیز خوانده‌اند. دو برادر ام‌ عماره‌، عبدالله‌ و عبدالرحمان‌ بن‌ کعب‌ نیز از صحابه به‌ شمار می‌رفتند.[۲]


ام‌ عماره‌، نخست‌ با زید بن‌ عاصم‌ از بنی‌ نجارِ از قبیله خزرج‌ ازدواج‌ کرد و از او دو فرزند به‌ نام‌های‌ حبیب‌ - که‌ به همین‌ سبب‌ به‌ او ام‌ حبیب‌ نیز گفته‌ می‌شد[۳] - و عبدالله‌ داشت‌، که‌ هر دو از صحابه‌ بودند.[۴] همسر اول او درگشت و او پس از اسلام، با غزیة بن‌ عمرو که او نیز از بنی‌ نَجّار بود ازدواج کرد و از او نیز دو فرزند به‌ نامهای‌ تمیم‌ و خوله‌ داشت‌.[۵]


طبق گزارش‌های تاریخی، پیامبر(ص) حبیب، پسر ام عماره، را به همراه یک نفر دیگر به سوی مسیلمه کذاب فرستاد، اما مسیلمه دست و پای حبیب را قطع کرد و او را کشت. در جنگ یمامه با مسیلمه، عبدالله، پسر دیگر ام عماره، مسیلمه را می‌کشد.[۶] عبدالله نیز در واقعه حره که در زمان خلافت یزید بن معاویه رخ داد، کشته شد.[۷]

[نصرالله عاشق خداومولا]

اسلام آوردن


ام‌ عماره‌، در شهر ‌مدینه از نخستین‌ گروندگان‌ به‌ ‌اسلام و یکی‌ از دو زنی‌ بود که‌ گفته‌اند، در پیمان دوم عقبه مسلمان شد. در این‌ ‌بیعت، غزیة بن‌ عمرو که ام عماره بعدها با او ازدواج کرد نیز حضور داشت.[۸]

[نصرالله عاشق خداومولا]

شرکت در غزوات


ام‌ عماره‌ در چند ‌‌غزوه برای‌ کمک‌ به‌ جنگجویان‌ و زخمیان‌ حضور داشت‌ و به‌ ویژه‌ در غزوه اُحُد، چون‌ پیامبر(ص‌) ‌را در تنگنا دید، جان‌فشانی‌ بسیار از خود نشان‌ داد، چنان‌که‌ زخم‌های زیادی برداشت.[۹] و به‌ همین‌ سبب‌ ‌پیامبر(ص) او را ستایش‌ و سپس‌ از وی‌ عیادت‌ کرد.[۱۰]


وی‌ اگرچه‌ به‌ سبب‌ زخم‌هایی‌ که‌ در اُحُد برداشته‌ بود، از شرکت‌ در غزوه حمراء الاسد‌ بازماند،[۱۱] اما در برخی از دیگر غزوات‌ و حوادث‌، از جمله غزوه خیبر و غزوه حنین، همراه‌ لشکریان‌ اسلام‌ بود.[۱۲]


ام‌ عماره‌ در دوره ‌خلافت ابوبکر، در ‌جنگ‌ یمامه ‌نیز شرکت‌ جست‌ و در همین‌ جنگ‌ یک‌ دست‌ خود را از دست‌ داد.[۱۳]

[نصرالله عاشق خداومولا]

نقل حدیث از پیامبر(ص)


از ام‌ عماره‌ چند حدیث‌ از قول‌ ‌پیامبر(ص) نقل‌ شده‌ است‌.[۱۴]

[نصرالله عاشق خداومولا]

وفات


به‌ تاریخ‌ وفات‌ او در منابع اشاره‌ای‌ نشده‌ است‌. بر اساس روایتی، عمر بن خطاب در زمان خلافت خود، هدیه‌ای که برایش آورده بودند را برای ام عُماره می‌فرستد که این مسئله نشان می‌دهد او در زمان خلافت عمر زنده بوده و مرگ او پس از ۱۳ق‌ بوده است.[۱۵]

[نصرالله عاشق خداومولا]

پانویس


کلبی‌، نسب‌ معد و الیمن‌ الکبیر، ج۲، ص۴۹؛ ابن‌ هشام‌، سیرة النبی‌(ص‌)، ج۲، ص۳۱۹؛ ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۱.
کلبی‌، نسب‌ معد و الیمن‌ الکبیر، ج۲، ص۴۹؛ ابن‌ هشام‌، سیرة النبی‌(ص‌)، ج۲، ص۳۱۹؛ ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۱.
ابن‌ هشام‌، سیرة النبی‌(ص‌)، ج۲، ص۳۱۹؛ بلاذری‌، فتوح‌ البلدان‌، ص۱۲۶، به‌ نقل‌ از واقدی‌.
کلبی‌، نسب‌ معد و الیمن‌ الکبیر، ج۲، ص۴۹.
ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۱؛ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۵۰؛ ابن‌ هشام‌، سیرة النبی‌(ص‌)، ج۲، ص۳۱۹.
بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۴
ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۸، ص۴۱۶.
ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۱؛ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۵۰؛ ابن‌ هشام‌، سیرة النبی‌(ص‌)، ج۲، ص۳۱۹.
واقدی‌، المغازی‌، ج۱، ص۲۶۸؛ ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۱.
ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، صص۳۰۳-۳۰۲؛ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌،ج۱، صص۳۲۶-۳۲۵.
واقدی‌، المغازی‌، ج۱، صص۲۷۳-۲۶۸؛ ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص ۳۰۲.
واقدی‌، المغازی‌، ج۲، صص۵۷۴-۵۷۳؛ خلیفه‌، الطبقات‌، ج۲، ص ۸۸۰؛ ابن‌ عبدالبر، الاستیعاب‌، ج۴، ص۱۹۴۷؛ ذهبی‌، سیر اعلام‌ النبلاء، ج۲، ص۲۷۸.
واقدی‌، المغازی‌، ج۱، ص۲۶۹؛ ابن‌ سعد الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۴؛ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۳۲۵ و فتوح‌ البلدان‌، ص۱۲۶، به‌ نقل‌ از واقدی ؛ ذهبی‌، سیر اعلام‌ النبلاء، ج۲، ص۲۸۱.
احمد بن‌ حنبل‌، مسند، ج۶، ص۴۳۹؛ ابن‌ ماجه‌، سنن‌،ج۱، ص۵۵۶؛ مزی‌، تحفة الاشراف‌، ج۱۳، صص۹۳-۹۲.
ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبیر، ج۸، ص۳۰۳؛ بلاذری‌، انساب الاشراف‌، ج۱، ص۳۲۶-۳۲۵.

[نصرالله عاشق خداومولا]

منابع


ابن‌ سعد، محمد، الطبقات‌ الکبیر، به‌کوشش‌ بروکلمان‌ و دیگران‌، لیدن‌، ۱۳۲۱ق‌.
ابن ‌عبدالبر، یوسف‌، الاستیعاب‌، به‌کوشش‌علی‌محمد بجاوی‌،قاهره‌،۱۳۸۰ق‌/ ۱۹۶۰م‌.
ابن‌ ماجه‌، محمد، سنن‌، به‌کوشش‌ محمدفؤاد عبدالباقی‌، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/ ۱۹۷۵م‌.
ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، به‌کوشش‌ نایف‌ عباسی‌، بیروت‌.
ابن‌ هشام‌، عبدالملک‌، سیرة النبی‌(ص‌)، به‌کوشش‌ محمد محیی‌الدین‌ عبدالحمید، قاهره‌، ۱۳۹۱ق‌/۱۹۷۱م‌.
احمد بن‌ حنبل‌، مسند، قاهره‌، ۱۳۱۳ق‌.
بلاذری‌، احمد، انساب‌ الاشراف‌، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
بلاذری‌، احمد، فتوح‌ البلدان‌، به‌کوشش‌ عبدالله‌ و عمر انیس‌ الطباع‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
خلیفة بن‌ خیاط، الطبقات‌، به‌کوشش‌ سهیل‌ زکار، دمشق‌، ۱۹۶۶م‌.
ذهبی‌، محمد، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط و دیگران‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌.