آشنایی با روایان حدیث شیعه { براء بن عازب }

[نصرالله عاشق خداومولا]

آشنایی با روایان حدیث شیعه

براء بن عازب

بَراءِ بن عازِب (درگذشته ۷۱ یا ۷۲ق)، از اصحاب پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) بود. او در بسیاری از غزوه‌ها شرکت نمود. او از راویان حدیث غدیر است. همچنین او پس از درگذشت پیامبر(ص) خبر بیعت مردم با ابوبکر در سقیفه بنی‌ساعده را به اطلاع بنی‌هاشم رساند و خود نیز از بیعت با وی امتناع کرد. او در واقعه کربلا حضور نداشت.

[نصرالله عاشق خداومولا]

نسب، کنیه و درگذشت


براء از انصار و از تیره بنی‌حارثه قبیله اوس در مدینه بود.[۱] چندین کنیه برای او ذکر شده که از همه مشهورتر ابوعماره است.[۲]


براء بن عازب در شهر کوفه سکونت داشت[۳] و در حالی‌که بینایی خود را از دست داده بود[۴] در دوره تسلط مصعب بن زبیر بر عراق، در کوفه یا مدینه درگذشت


.[۵]

[نصرالله عاشق خداومولا]

اسلام

براء پیش از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، در حالی‌ که هنوز بسیار نوجوان بود، مسلمان شد[۶] و احتمالاً پدرش نیز پیشتر مسلمان شده بود.[۷]

[نصرالله عاشق خداومولا]

جنگ‌های پیامبر


براء و برخی دیگر همچون عبدالله بن عمر و اسامة بن زید به دلیل نوجوانی اجازه نیافتند در جنگ بدر شرکت کنند.[۸] به احتمال بسیار، در غزوه احد نیز پیامبر(ص) مشارکت او و برخی نوجوانان دیگر را نپذیرفته است.[۹]


نخستین جنگی که او در آن حضور یافت، غزوه خندق بود، در حالی که ۱۵سال بیشتر نداشت.[۱۰] با آنکه گفته‌اند وی در ۱۴ تا ۱۸ غزوه شرکت داشته[۱۱] ولی نقش خاصی از او در این غزوات گزارش نشده است.[۱۲]


طبق روایتی از خود براء، زمانی که پیامبر(ص)، خالد بن ولید را برای تبلیغ اسلام به یمن فرستاد، وی همراه گروه او بود و چون این مأموریت به حضرت علی(ع) واگذار شد، براء به آن حضرت پیوست.[۱۳]

[نصرالله عاشق خداومولا]

امتناع از بیعت با ابوبکر


به روایت یعقوبی، پس از رحلت پیامبر(ص)، براء خبر بیعت با ابوبکر در سقیفه بنی‌ساعده را به اطلاع بنی هاشم رسانید و خود جزو کسانی بود که از بیعت با او خودداری کرد.[۱۴]

[نصرالله عاشق خداومولا]

شرکت در فتوحات


بر اساس برخی روایات براء بن عازب در اواخر دوره عمر یا اوایل دوره عثمان، در فتح برخی نواحی ایران، همچون ری، قومس، زنجان، ابهر و قزوین حضور داشته، یا خود فرمانده بوده است؛ چنانکه یکی از فتوح ری به دست او بود.[۱۵] او با اهالی ابهر صلح کرد و با مردم قزوین نیز به دشواری از در صلح درآمد و آنان نیز اسلام آوردند[۱۶] اما زنجان را از راه جنگ به تصرف درآورد.[۱۷] با این همه، باید گفت دست کم یک روایت از روایات فتوح، نشان از خلط و اشتباه میان او و براء بن مالک دارد.[۱۸]

[نصرالله عاشق خداومولا]

بیعت با امام علی(ع)


گفته‌اند براءبن عازب جزو کسانی بود که با امیرالمؤمنین علی(ع) دست بیعت دادند.[۱۹] اگر چه در روایت‌های مربوط به پیکارهای دوره خلافت امام علی(ع) نقشی از او دیده نمی‌شود، اما به روایتی، براء علاوه بر حضور در جنگ‌های جمل و صفین و نهروان، در نبرد اخیر، از سوی امام علی(ع) مأموریت یافت تا خوارج را به بازگشت به اردوی امام علی(ع) دعوت کند.[۲۰]

[نصرالله عاشق خداومولا]

روایت


از طریق براء احادیثی از حضرت رسول(ص) نقل شده است.[۲۱] برخی از این روایت‌ها نشان می‌دهد که او به اخبار و احادیث مربوط به سیره نبوی(ص) علاقه داشته است.[۲۲]


او از راویان حدیث غدیر نیز به شمار می‌آید[۲۳]


براء از برخی صحابه نیز روایت می‌کرده است[۲۴] و شعبی، عدی بن ثابت، ابواسحاق سبیعی، و نیز دو تن از فرزندانش از او روایت کرده‌اند.[۲۵]

[نصرالله عاشق خداومولا]

واقعه کربلا


شیخ مفید در ارشاد نقل می‌کند؛ اسماعیل بن زیاد گفته روزی علی(ع) به براء بن عازب فرمود‌ ای براء، فرزند من به شهادت مفتخر می‌شود و تو زنده هستی و از او یاری نمی‌کنی. چون واقعه کربلا اتفاق افتاد براء می‌گفت؛ راستی گفته علی(ع) محقق شد، زیرا فرزندش شهید شد و من از او یاری ننمودم آن‌گاه از کار خود پشیمان شد.[۲۶]

[نصرالله عاشق خداومولا]

پانویس


الطبقات، ج۱، ص۱۸۶؛ التاریخ الکبیر، ج۱ (۲)، ص۱۱۷؛ برای سلسله نسب او، نک: تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۴-۳۵.
نک: الطبقات، ج۱، ص۳۰۳؛ الکنی و الاسماء، ص۷۷؛ معرفة الصحابة، ج۳، ص۷۱.
التاریخ، ج۱، ص۱۸۶؛ التاریخ الکبیر، ج۱ (۲)، ص۱۱۷.
المحبر، ص۲۹۸؛ المعارف، ص۵۸۷.
التاریخ، ج۱، ص۳۴۱؛ الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۸.
الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۷- ۳۶.
الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۵.
المغازی، ج۱، ص۲۱؛ الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۷، ۳۶۸.
المغازی، ج۱، ص۲۱۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۶؛ قس: المعجم الکبیر، ج۲، ص۸؛ معرفة الصحابة، ج۳، ص۷۳، که از قول براء آورده‌اند که در اُحد حضور داشته است.
المغازی، ج۲، ص۴۵۳؛ السیرة النبویة، ج۳، ص۷۰؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۴.
التاریخ الکبیر، ج۱ (۲)، ص۱۱۷؛ الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۸؛ معرفة الصحابة، ج۳، ص۷۱.
نک: الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۵.
تاریخ طبری، ج۳، ص۱۳۱-۱۳۲؛ الارشاد، ج۱، ص۶۲.
تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۴.
التاریخ، ج۱، ص۱۶۰-۱۶۱؛ فتوح البلدان، ص۳۱۷- ۳۱۸.
نک: فتوح البلدان، ص۳۲۱-۳۲۲.
التاریخ، ص۳۲۲.
الطبقات، ج۱، ص۴۴۹؛ قس: التاریخ، ص۳۸.
الجمل، ص۱۰۲، ۱۰۴.
خطیب، ج۱، ص۱۷۷؛ نیزنک: ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۷؛ رافعی، ج۱، ص۶۱؛ ابن حجر، ج۱، ص۱۴۷.
نک: المسند، ج۴، ص۲۸۰، ۳۰۴؛ المعجم الکبیر، ج۲، ص۹-۱۰؛ تحفة الاشراف، ج۲، ص۱۳ به بعد؛ برای احادیث او در صحاح، نک: سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۹۶.
الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۶۵-۳۶۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۷؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۹۳، ۵۲۶، ۶۳۶.
المسند، ج۴، ص۲۸۱؛ مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، ج۲، ص۳۶۸-۳۷۰؛ قس: معرفة الرجال، ص۴۵، که می‌گوید او این حدیث را کتمان کرد و بر اثر نفرین امام علی(ع) نابینا شد؛ نیز نک: رجال ابن داوود حلی، ۶۴؛ قس: معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۷۷-۲۷۹؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۲۶۰.
نک: تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۵-۳۶.
الجرح و التعدیل، ج۱، ص(۱) ۳۹۹؛ برای فهرستی از راویان او، نک: تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۶-۳۷.


مفید، الإرشاد، ج‌۱، ص۳۳۲.