تحدید مرزهای ایران بر اساس معاهدات مختلف مرزی
حدود مرزهای ایران بر اساس معاهدات زیر مشخص شده است:
1. مرز شمالی، با قرارداد ترکمانچای:
2. مرز غربی طبق معاهده ارزنةالروم دوم: چهار سال کمیسیون مرزی بین روسیه، انگلیس، ایران و عثمانی ادامه داشت. دو دولت خارجی بعنوان ناظر حضور داشتند؛ هر چند که فقط در پی منافع و سوء استفاده از موقعیت دولت خود بودند. نماینده ایران در این کمیسیون، امیرکبیر بود؛ که در هر حال با پایمردی و حسن سیاست امیرکبیر، معاهده ارزنةالروم بی آنکه آسیبی جدی به ایران بزند، به امضا رسید. امیرکبیر در ماده سوم این معاهده، خط سرحدی را در غرب کشور مشخص کرد؛ ولی مشکلی که پیش آمد، این بود که قوای عثمانی در منطقه ای بودند که رشید پاشا فرمانده آنان - این منطقه را اشغال کرد و این مسئله باعث بروز اختلاف شد، چرا که ایران آن را از آن خود می دانست. بعدها مسئله این منطقه - سرپل ذهاب - بخوبی فیصله یافت. امیرکبیر جزیره آبادان را هم به تصرف در آورد. روس و انگلیس اعتراض کردند و او نپذیرف و این را مسئله ای داخلی عنوان کرد.
سپس جزیره محله را هم جزو آبادان بحساب آورد. در مفاد پیمان، پیش بینی شده بود که شرق ذهاب به عثمانی و غرب آن متعلق به ایران باشد. ایران نیز از ادعای خود در دستیابی به ایالت سلیمانیه منصرف شد. در هر حال، دو طرف از همه دعاوی ارضی نسبت به هم چشم پوشیدند.
بر اساس ماده 5 این معاهده، دولت عثمانی پذیرفت که نباید از شاهزادگان فراری حمایت کند؛ و مطابق ماده 6 هم دولت عثمانی متعهد شد که با زائران عتبات بدرفتاری نشود. طبق ماده 8 پیمان، مسئله عشایر و تابعیت آنها مطرح شده بود.
همچنین بر اساس این معاهده، عهدنامه قبلی - یعنی ارزنة الروم اول - ملغی شد.
3. مرز شرقی بر اساس معاهده پاریس و حکمیت اول و دوم گلداسمیت: گلداسمیت در سال 1290 هق، قسمتی از سیستان را که از قدیم جزو خاک ایران بود، جدا و اعلام کرد که تصرف فعلی ایران بر سیستان غیر قانونی است؛ در نتیجه، نواحی شرق سیستان و افغانستان را هم از ایران منفک کرد. در پیمان دوم حکمیت گلداسمیت، قسمتی از بلوچستان از ایران جدا شد که این مسئله در زمان صدراعظمی سپهسالار اتفاق افتاد.
4. مرز شمال شرقی بر طبق پیمان آخال: که در سال 1881م. در یک مقدمه و سه فصل، بین ایران و روسیه منعقد شد؛ و بر طبق آن، ایران متعهد شد که قلعه گرماب و قلقلاب را که در تصرفش بود، تخلیه و آنها را به روسها واگذار کند. در سال 1884 م.، مرو و نواحی اطراف آن به تصرف کامل روسها درآمد.
5. معاهده صلح پاریس: که به سال 1273 هق / 1857م. بسته شد و بر اساس فصل ششم ان، ایران از ادعای مالکیت هرات و افغانستان صرفنظر کرد و رؤسای افغانستان دیگر مجبور نبودند و نباید به نام ایران سکه بزنند و خطبه بخوانند.