نویسنده: موسی صدر
یکی از پرسشهایی که درباره زن مطرح شده، این است که آیا زن از نظر اسلام حق مشارکت سیاسی دارد یا خیر؟
این پرسش که یک پرسش حقوقی است، میتواند در حوزه کلان فقه اسلامی و با توجه به ادله و منابع گوناگون فقهی مورد بحث و بررسی قرار گرفته، بدان پاسخ داده شود، اما در این نوشتار میکوشیم که پرسش یاد شده را تنها در پرتو آیات قرآن پاسخ بگوییم تا از این طریق، هم دیدگاه ویژه قرآن به دست آید و هم زمینهای برای نقد و عرضه مفاد روایات یا دلیلهای فقهی دیگر بر قرآن فراهم آید.
مشارکت سیاسی زن
مقصود از این عنوان، سهم گرفتن در تعیین سرنوشت سیاسی و حضور در عرصههای گوناگون حاکمیت و قدرت است که تقریباً در حوزههای زیر محدود میشود:
۱. نهاد قانون گذاری؛
۲. نهاد قضایی؛
۳. نهاد مدیریت اجرایی؛
۴. انتخابات و همه پرسی به عنوان راهکار اعمال حق و حضور مردم در عرصههای مختلف؛
۵. نظارت و کترل بر مواضع و رفتار حکومت؛
۶. نقد و تلاش در جهت تغییر یا اصلاح سیاستهای حکومت؛
۷. شرکت در احزاب و تشکلهای سیاسی یا ایجاد آنها.
خلاصه، حضور و ایفای نقش در تمام مراحل شکل گیری، برنامه ریزی و تصمیم گیری، اجرایی و مدیریت و استمرار صلاحمند حکومت و حاکمیت.
بنابراین پرسش از حق مشارکت سیاسی زنان برمیگردد به حق حضور و اعمال نظر در زمینهها و مراکز یاد شده. اکنون باید دید قرآن در این موضوع چه دیدگاهی دارد.
مجموعه آیاتی که به صورت صریح یا ضمنی به مسئله مشارکت زنان در عرصههای گوناگون قدرت و حکومت ارتباط پیدا میکند، به دو دسته تقسیم میشوند: دسته نخست آیاتی هستند که به تصریح یا تلویح نظر مثبت دارند و میتوان از آنها حق مشارکت را اثبات کرد و دسته دیگر، آیاتی هستند که به گونهای از آنها بوی مخالفت میآید و یا مطابق برخی برداشتهای تفسیری حق مشارکت نداشتن زنان را میرسانند.