آشنایی با روایان حدیث شیعه { خارجة بن حذافه}

[نصرالله عاشق خداومولا]

آشنایی با روایان حدیث شیعه

خارجة بن حذافه

خارجة بن حُذافة بن غانم عَدَوی، از شجاعان عرب و از مسلمانان پس از فتح مکه که او را از صحابه پیامبر اکرم(ص) نیز به شمار آورده‌اند. شجاعت و مهارت وی در سوارکاری در روایات تاریخی گزارش شده است. خارجه در فتح مصر حضوری تأثیرگذار داشت و مدتی هم جانشین عمرو بن عاص در آنجا بود. وی در توطئۀ ترور عمرو بن عاص، به جای او به قتل رسید.

[نصرالله عاشق خداومولا]

نسب


نسب پدر وی، حذافة بن غانم، به تیره عَدِی بن کعب می رسد. مادرش، فاطمه بنت عمرو بن بُجْرَه، نیز از همین تیره بود.[۱] خارجه از مسلمانانی بود که پس از فتح مکه اسلام آوردند.[۲]

[نصرالله عاشق خداومولا]

رزم‌آوری


در روایات تاریخی، به شجاعت و مهارت خارجه در سوارکاری اشاره شده و رزم آوری او معادل ۱۰۰۰ سوار به شمار آمده است.[۳] منشأ این مقایسه آن بوده که در سال ۲۰ق، در زمان لشکرکشی سپاهیان اسلام برای فتح مصر، عمرو بن عاص از عمر تقاضای کمک کرد. عمر نیز لشکری ۴۰۰۰نفری به یاری او فرستاد و به وی نوشت که فرمانده هر ۱۰۰۰ نفرِ این لشکر، مردی است که خود به جای ۱۰۰۰ نفر است، و از جمله آن فرماندهان خارجة بن حذافة بود[۴] که همراه عمرو بن عاص در این لشکرکشی شرکت کرد.[۵]

[نصرالله عاشق خداومولا]

فتح مصر


پس از آنکه عمرو بن عاص فسطاط را فتح کرد، خارجه از طرف وی به شهرهای فَیوم و اُشمونَین و اَخمیم و بَشَرودات و روستاهای ناحیه صعید لشکر کشید و بر آنها چیره شد.[۶] خَیس و سَخا از دیگر نواحی مصر بود که خارجة فتح کرد.[۷]

[نصرالله عاشق خداومولا]

مناصب


هنگامی که عمرو بن عاص در سال ۲۱ق روانه فتح اسکندریه شد، خارجه را به جانشینی خود در مصر (فسطاط) گمارد. او در مصر مقام قضا را نیز از سوی عمرو بن عاص عهده‌دار شد.[۸]


برخی گفته‌اند که وی پس از فتح مصر فرمانده نگهبانان و نیروی شهربانی عمرو بن عاص گردید و پس از آن در زمان معاویه نیز همین سمت را عهده‌دار بود.[۹]

[نصرالله عاشق خداومولا]

نصیب بیت المال


عمر که هم‌قبیله خارجه بود، به عمرو بن عاص فرمان داد تا به خارجة به سبب شجاعتش، مانند اشراف عرب، از بیت المال سهم کامل دهد.[۱۰]

[نصرالله عاشق خداومولا]

هواخواهی عثمان


خارجه تا پایان عمر در مصر ماند[۱۱] و در سال ۳۵، که مصر دستخوش اعتراض برضد خلیفه عثمان گردید، همچنان هواخواه او بود.[۱۲]

[نصرالله عاشق خداومولا]

ترور


خارجه در سال ۴۰ ق، در ماجرای توطئه خوارج برای قتل امام علی(ع) و معاویه و عمرو بن عاص، به اشتباه به جای عمرو بن عاص کشته شد، زیرا از قضا عمروعاص شب قبل از حادثه به دل‌درد سختی مبتلا شد و هنگام صبح به خارجه دستور داد با مردم نماز بگزارد. به این ترتیب، مأمور قتل عمرو بن عاص، خارجه را به جای او کشت.[۱۳]


وقتی قاتل دستگیر و با عمروعاص روبه‌رو شد و فهمید که خارجة را کشته است، گفت «‌اَرَدْتُ عَمراً و اَرادَاللّهُ خارجةَ‌» و این گفته وی مثل شد.[۱۴]


قول ضعیفی حاکی از آن است که مردی که به قتل رسید، فرد دیگری همنام خارجة بن حذافة و از قبیله بنی سهم بود.[۱۵] نام قاتل خارجة را عبدالله بن مالک صَیداوی[۱۶] یا زادُویه، که گفته شده همان عمرو بن بکر تمیمی است[۱۷] ذکر کرده‌اند. به هر صورت، قاتل را گردن زدند و پیکرش را به دار آویختند.[۱۸]

[نصرالله عاشق خداومولا]

نقل حدیث


از خارجه، حدیثی از پیامبر اکرم(ص) درباره فضیلت نماز وَتْر‌ نقل شده و به این اعتبار، او از راویان و اصحاب پیامبر(ص) نیز به شمار آمده است. این حدیث را عبدالله بن (ابی) مُرّه زَوفی از خارجة روایت کرده است.[۱۹]

[نصرالله عاشق خداومولا]

پانویس


رجوع کنید به ابن کلبی، جَمْهَرةالنسب، ج۱، ص۱۰۵، ۱۰۸ـ۱۰۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۸۸.
ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، ص۲۲۲؛ قس ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۴۹۶ که وی را از مسلمانان نخستین یاد کرده است.
رجوع کنید به ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۶۱؛ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۸۳.
رجوع کنید به ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۶۱؛ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۷، ص۲۱۶؛ قس ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۸۳.
خلیفةبن خیاط، تاریخ خلیفةبن خیاط، ص۷۹؛ قس بلاذری، کتاب فتوح البلدان، ص۲۱۲۲۱۳.
بلاذری، کتاب فتوح البلدان، ص۲۱۶ـ۲۱۷.
رجوع کنید به یاقوت حموی، معجم البلدان، ذیل «‌خیس »، «‌سخا ».
ابن کلبی، جَمْهَرةالنسب، ج۱، ص۱۰۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۸۸؛ بلاذری، کتاب فتوح البلدان، ص۲۲۰.
رجوع کنید به ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۰۵؛ کندی، ولاة مصر، ص۳۳، ۵۵؛ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۸۳.
رجوع کنید به ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۴۹۶؛ ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۴۵؛ بلاذری، کتاب فتوح البلدان، ص۴۵۶؛ ابن عبدربّه، العقد الفرید، ج۳، ص۲۸۲.
ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۴۱۸.
رجوع کنید به کندی، ولاة مصر، ص۳۸ـ۳۹.
رجوع کنید به ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، ج۱، ص۱۳۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۹، ص۲۵۱؛ دینوری، الاخبارالطِّوال، ص۲۱۵ـ۲۱۶؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۱۲؛ قس مسعودی،مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۱۷۰، که نوشته است خارجة در زمانی به قتل رسید که قاضی مصر بود و در جایگاه عمروبن عاص، مردم را اطعام می‌کرد.
رجوع کنید به ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۸۸؛ قس ابن کلبی، جَمْهَرةالنسب، ج۱، ص۱۰۹، که این گفته را به عمروبن عاص نسبت داده است.
رجوع کنید به ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۸۴.
دینوری، الاخبارالطِّوال، ص۲۱۵ـ۲۱۶.
مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۱۷۰؛ قس ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۴۱۹.
مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۱۷۰؛ قس ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۰۶.
رجوع کنید به ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۸۸ـ۱۸۹؛ بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، ج۳، ص۲۰۳؛ ابن ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۷۳.