آشنایی با جلفا, شهر کلیساهای تاریخی

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آشنایی با جلفا, شهر کلیساهای تاریخی

سابقه تاریخی


جلفا از زمان‌هاي پيش از ميلاد به خاطر موقعيت جغرافيايي و استراتژي اهميت خاصي داشته و از لحاظ فرهنگي و مدني داراي شهرتي بس فراوان بوده است. به طوري كه اصحاب الرس در زمان حضرت سليمان بن داود در اين منطقه ظهور كرده و سبب ايجاد دوازده شهر در كنار رودخانه ارس شدند ، كه نام دوازده ماه بر آنها اطلاق گرديد. اقليت‌هاي مذهبي ايران در ايالات شمالغرب و به خصوص اروميه از مسيحيان ارمنستان مي باشند كه اغلب ساكنين قديمي جلفا بودند و در زمان صفویه، شاه عباس كبير در سال‌هاي 1625 م - 1629 م عده اي از مسيحيان صنعت‌گر اين شهر را به اصفهان كوچانيد و در آنجا شهري در كنار زاينده رود با همين نام احداث كرد . تاريخ جلفا را مورخين به قرن 5 قبل از ميلاد ارجاع مي دهند كه در آن زمان اسم جلفا، جولاء (بافنده) بود و پس از مكان گزيني ارامنه جولا به جوغا تغيير كلمه داد، ولي پس از كوچاندن ارامنه توسط شاه عباس صفوي نام لاتين Jolfa به اين مكان گزيده شد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

موقعیت جغرافیایی




شهرستان جلفا با وسعت 1670 كیلومتر مربع (3.7 درصد مساحت استان) در 120 كیلومتری تبریز و به صورت نوار باریکی در مرز شمالی ایران واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با کشورهای جمهوری ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان، از سمت شرق با شهرستان خداآفرین، از سمت غرب با استان آذربایجان غربی و از سمت جنوب با شهرستان‌های ورزقان و مرند هم‌مرز است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

تقسیمات کشوری


طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان جلفا دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های شجاع، ارسی و داران) و سیه‌رود (شامل دهستان‌های دیزمار غربی و نوجه‌مهر)، سه نقطه شهری به نام‌های جلفا، هادی‌شهر و سیه‌رود و 61 آبادی می‌باشد.


جمعیت


براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان جلفا در حدود 55166 نفر (1.5 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 5628 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 37756 نفر و جمعیت روستایی آن 17410 نفر و تعداد خانوار آن 16128 خانوار است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

اقلیم و آب و هوا


اقلیم کلی شهرستان جلفا نیمه خشک و سرد می باشد و تنها قسمت کوچکی از ارتفاعات فوقانی و حاشیه رود ارس دارای اقلیم خشک و سرد می باشند. مقدار متوسط دمای سالیانه 15 درجه سانتی گراد در حاشیه رود ارس تا 5 درجه در ارتفاعات بلند متغیر است. شهر جلفا درارتفاع 704 متري از سطح درياهاي آزاد واقع شده است و از اين نظر در بين شهرهاي استان آذربايجان شرقي كمترين ارتفاع را به خود اختصاص داده است. اين موقعيت ارتفاعي در مجموع به رغم آن كه جلفا در شمالي‌ترين ناحيه كشور موجب تعديل درجه حرارت آن نسبت به نقاط هم عرض آن در آذربايجان شده است. ارتفاع پايين درمجموع موجب افزايش درجه حرارت در شهر جلفا و همچنين دشت گلفرج نسبت به نواحي كوهستاني پيرامون و بلندناحيه شده است. منطقه جلفا و ارسباران از نظر گياهشناسي بطور كلي جزء ناحيه اصلي اروپ - سيبري و بخش فرعي تر آن با نام هيركانين است كه از مغرب تا ارسباران و از مشرق تا جنگل هاي گلستان ادامه دارد و مساحت آن با درنظر گرفتن جنگل هاي ارسباران به 3 ميليون هكتار مي رسد. اين ناحيه در تمام فصول بوسيله باران و برف مشروب مي گردد. نوسان حرارت آن زياد و زمستانش معمولاً سخت و شديد مي باشد، هر چند در مجاورت اقيانوس ها و درياها داراي زمستاني مطبوع تر و معتدل تر است. جنگل هاي ارسباران يا قراچه داغ كه در آذربايجان شرقي قرار گرفته است جز جنگل هاي نيمه مرطوب بوده كه از جامعه بلوطستان و مشتقات آن، با درختان غالب اوري و ممرز تشكيل مي شود. پوشش گياهي در دو طرف رودخانه در ساحلهاي ايران و آذربايجان نسبتاً متنوع مي باشد. پوشش گياهي شامل نيزار، بوته زار و در برخي مناطق پوشش درختچه هاي گز مي باشد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

وضعیت اقتصادی


منطقه آزاد ارس که بخش بزرگی از آن در شهرستان جلفا واقع شده با برخورداري از مرز مشترك با كشورهاي آذربايجان ، ارمنستان و جمهوري خودمختار نخجوان و وجود خطوط ارتباطي با اروپا و منطقه قفقاز ، ‌تركيه و حوزه مديترانه و قرارگيري در كريدورهاي بين المللي حمل و نقل، پيشينه تاريخي اقتصادي قابل توجه، اقليم مناسب، منابع غني آب، مراتع و ذخيره‌گاه‌هاي جنگلي، قابليت‌هاي توسعه گردشگري در زمينه هاي تاريخي، فرهنگي و طبيعي و ورزشي بين-المللي و پتانسيل بالاي رشد و توسعه صنعتي، معدني، كشاورزي، خدماتي و علمي و آموزشي به طور بالقوه نقش حائز اهميتي را در ارتباط با چشم انداز بيست ساله به خود اختصاص داده است. وجود معادن غني و ايجاد صنايع وابسته و نزديكي به شبكه هاي زيربنايي، زمينه هاي توسعه تكنولوژي هاي نوين ، (بيوتكنولوژي، نانوتكنولوژي وit) بستر را براي حضور موثر در عرصه ملي در جهت رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي و كسب جايگاه اول اقتصادي،‌علمي و فن آوري در منطقه، را فراهم می آورد. ‌همچنين سابقه تاريخي مركزيت تجاري منطقه و توانمندي هاي بالاي صادراتي و با فراهم سازي زيرساخت ‌هاي توسعه، فعاليت هاي بازرگاني در كنار گمركات و مراكز تخليه و بارگيري كالا مي تواند بسترساز تعامل سازنده با جهان باشد. توسعه این شهرستان به ترتیب بخش های بازرگانی، خدمات و صنعت است. وجود منطقه آزاد صنعتی تجاری ارس در جوار شهرستان جلفا به عنوان بستری مناسب برای سرمایه‌گذاری صنعتی می باشد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

نقاط تاریخی و دیدنی

حمام جلفا، کلیسای سنت‌استپانوس (واقع در 26 كيلومتري غرب جلفا)، پل ضیاءالملک نخجوانی)، آبشار آسياب خرابه (واقع در 27 كيلومتري هادي‌شهر در حاشيه رود ارس)، امامزاده شعيب دوزال، امامزاده سيد محمد نوجه‌مهر (از نوادگان امام موسي كاظم(ع))، روستای کردشت (شامل مجموعه تاریخی و حمام كردشت)، روستای اوشتبین (روستای پله‌ای)، منطقة حفاظت‌شده ارسباران (با وسعت 72 هزار هكتار در كناره هاي جنوبي رود ارس)

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آرامگاه "سید ابوالقاسم نباتی"


اگر از "جلفا" به سمت روستای "اشتبین" در ارتفاعات كوه "زوندول" برویم، مقبره عارف و شاعر بزرگی به نام حكیم "سید ابوالقاسم نباتی" نمایان می شود. شاعری عارف پیشه كه بسیاری از اشعار خود را به زبان آذری و فارسی سروده و در میان مردمان این استان و حتی كشورهای تركیه، آذربایجان و منطقه قفقاز طرفداران بی شماری پیدا كرده است. مقبره ای درخور با ستون هایی از جنس سنگ مرمر كه در بالا به یكدیگر متصل می شوند كه زیبایی دو چندانی را به این آرامگاه بخشیده است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

مقبره امامزاده "شعیب" (برج دوزال)


در 70 كیلومتری "جلفا" در كنار رودخانه "ارس" روستایی با نام "دوزال" واقع شده است. در فراز تپه ای زیبا و در فضایی كاملا با صفا و طبیعی آرامگاه امامزاده شعیب (ع) قرار گرفته است. امامزاده ای كه بر روی آن برجی زیبا قد بر افراشته است. برج "دوزال" از دوران ایلخانیان به یادگار مانده است. برجی مرتفع و هشت ضلعی كه گرداگرد آن را كاشی كاری های فیروزه ای چشم نوازی محصور كرده اند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

حمام "كردشت"


روستای "كردشت" از توابع شهرستان "جلفا" در مرز "ارمنستان" واقع شده است. از مهمترین جاذبه های این روستا می توان به حمام تاریخی"كردشت" اشاره كرد. قدمت این بنا به زمان شاه عباس صفوی می رسد. همچنین این حمام زیبا محل سكونت عباس میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار نیز بوده است. حمامی بسیار زیبا و بر گرفته از معماری اصیل ایرانی كه در میان باغی سرسبز قرار گرفته است. این بنای تاریخی سالانه شمار بسیاری از گردشگران را به سوی خود جذب می كند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

قلعه "مردشت"


در نزدیكی سواحل رود "ارس" در روستای "كردشت" قلعه ای باستانی سربه فلك كشیده است. قلعه ای كه در زمان خود از مهمترین و استراتژیك ترین نقاط مرزی به شمار می رفته است. این بنای تاریخی محل دیده بانی و مبارزه با سپاه روس در زمان "قاجاریه" بوده است.