آشنایی با شهر تاریخی سلماس

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آشنایی با شهر تاریخی سلماس


بنا به شواهد تاریخی و جغرافیایی در ایجاد هسته اولیه شهر سلماس انگیزه خاصی به نظر نمی‌رسد. در طی اعصار، وسیله زلزله دستخوش تغییر محل دگرگونی شده است. ولی آنچه مسلم است بافت اولیه در گذشته یكی از روستاهای مستعد بوده و مركزیت ارتباطی برتری داشته است. بارها در این شهر زلزله روی داده و ساكنان دیلمقان در محل فعلی شهر اسكان داشتند. از حفاریهای به دست آمده از تپه پتان، قدمت سلماس به زمان مادها می‌رسد. در دوره اشكانیان یكی از ایالتهای حایل بین ایران و روم بود و پس از شكست آخرین شاه اشكانی ضمیمه متصرفات ساسانیان می‌شود. یادگاری از این سلسله در كوه پیر چاوش بر سر راه ارومیه و سلماس (نزدیك روستای خان تختی) باقی مانده است.· یاقوت حموی هم همین كلمه را به كار برده است بعداً كلمه سلماس و پس از آن نام شاهپور و بعد از انقلاب مجدداً نام سلماس جانشین آن شده است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

ویژگیهای سیاسی و اداری شهرستان سلماس


شهرستان سلماس در 91 كیلومتری شمال مركز استان آذربایجان غربی كه از جانب شمال به شهرستان خوی و شرق به استان آذربایجان شرقی و دریاچه ارومیه و از جنوب به ارومیه و از غرب به كشور تركیه محدود است. این شهرستان دارای دو بخش به نامهای كوهسار و مركزی و دارای هفت دهستان است بخش كوهسار با دهستانهای چهریق‌، شپیران و شناتان و بخش مركزی با دهستانهای زولاچای، كره سنی، كناربروژ، لكستان است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

موقعیت ، حدود و وسعت شهرستان سلماس


شهرستان سلماس با وسعت 312/2544 كیلومتر مربع ، حدود 87/6 درصد از سطح استان را به خود اختصاص می‌دهد. این شهرستان در محدوده ارتفاعی حداقل 1000 و حداكثر بیش از 3000 متر از سطح دریا قرار گرفته و شیب متوسط وزنی آن ده درصد محاسب گردیده است. از سطح شهرستان 77/52 درصد اراضی كوهستانی و 12/14 درصد تپه‌ها و 11/33 درصد بقیه را اراضی دشتی و سیلابی و... تشكیل می‌دهد. شهرستان سلماس در مختصات جغرافیایی 38 درجه و 11 دقیقه عرض شمالی و 44 درجه و 46 دقیقه طول شرقی قرارگرفته است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

كوههای شهرستان سلماس


كوههای شهرستان سلماس از نقطه نظر توپوگرافی در حقیقت ادامة سلسله جبال زاگرس می‌باشد. از مرز شهرستان خوی به طرف شهرستان سلماس به صورت یك توده مرتفع منظم، مركب از توده‌های خارائی به سمت جنوب ادامه داشته و كوههای مرزی بنام هراویل با ارتفاع 3409 متر ، شملیك داغ با ارتفاع 2844 متر و كوههای كوزه رش، شوربداغ، دوشوان، سنیتال از جانب شمال غرب و جنوب این شهرستان را احاطه كرده‌اند بطور كلی كوه‌های مرتفع این شهرستان را كوههای مرزی این شهرستان با كشور تركیه تشكیل می‌دهند و هر چه به طرف شهر سلماس نزدیك می‌شویم از ارتفاعات كاسته شده و حد فاصل آنها بعنوان پایكوه هراویل می‌باشد. ارتفاع 3097 متر در كوه ساری‌داش در حد مرز سلماس و ارومیه (این ارتفاعات كه از جنوب غربی به شمال شرقی تا تمروخان تختی كشیده شده است) دشت سلماس را بوجود می‌آورند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

دشت های شهرستان سلماس


در شهرستان سلماس یك دشت واقع شده كه توضیحاتی ذیلاً ارائه می‌نماییم. دشت سلماس مساحتی برابر با 55000 هكتار است. منطقه دشتی سلماس از دامنه ارتفاعات غربی تا حواشی دریاچه ارومیه كشیده شده است و با داشتن رودخانه زولاچای كه از ارتفاعات غرب واقع در مرز ایران و تركیه سرچشمه گرفته پس از طی یك مسیر در راستای جنوب غرب به شمال شرق از داخل دشت سلماس عبور نموده و به دریاچه ارومیه می‌ریزد و باداشتن این رودخانه و تغذیه جانبی از ارتفاعات آهكی منابع غنی از آب دارد. ضخامت آبرفت در این دشت به 200 متر می رسد كه از مرغوبیت نسبتاً خوبی برخوردار است.


دره های شهرستان سلماس


دره‌های سلماس به لحاظ خوش آب و هوا بودن و قرار گرفتن در مسیر رودخانه‌ها و كنار باغات مورد توجه گردشگران و علاقمندان به طبیعت است. ـ دره زولاچای : دره زولاچای در شهرستان سلماس كه رودخانه زولا در آن جاری است مورد توجه اغلب علاقمندان به گذران اوقات فراغت كه خسته از محیط شهری هستند قرار می‌گیرد.


ویژگیهای توریستی




دره دریك كه رودخانه دریك در آن جاری است دارای چشم‌اندازهای بدیع و دیدنی است و حیات‌وحش اطراف به‌خصوص آوای كبك‌ها و دیدن حیات‌وحش مردم را به این منطقه كشانده و به تفریح می‌پردازند. دره تمر در جاده هشتیان كه به چمنزارهای دامنه كوه پیر چاوش و زولا ختم می‌شود از مناطق خوش آب و هوای سلماس بوده و در حقیقت تفرجگاه اصلی این شهرستان محسوب می‌گردد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1375 ، شهرستان سلماس دارای 156558 جمعیت بوده است كه 44218 نفر آنها جمعیت فعال می باشند . از بین 44218 نفر جمعیت فعال این شهرستان 97/87 درصد ( 38902 نفر ) جمعیت شاغل و 02/12 درصد ( 5316 نفر ) جمعیت بیكار بوده است . سهم این شهرستان از شاغلان كل استان 11/6 درصد و از كل بیكاران استان 03/8 درصد می باشد . شاغلان بخش خصوصی این شهرستان در سال 1375 ، 29901 نفر و شاغلان بخش عمومی 7692 نفر بوده است . 86/76 درصد شاغلان این شهرستان در بخش خصوصی و 77/19 درصد در بخش عمومی مشغول به فعالیت بوده اند . 33/6 درصد شاغلان در بخش خصوصی و 64/4 درصد شاغلان در بخش عمومی استان در این شهرستان قرار دارند . طبق سرشماری سال 1375 ، از كل شاغلان این شهرستان 47/12 درصد ( 4852 نفر ) در بخش صنعت 78/34 درصد ( 13533 نفر ) در بخش كشاورزی و 28/8 درصد ( 3222 نفر ) در بخش خدمات شاغل بوده اند . سهم این شهرستان از شاغلان بخش صنعت استان 9/2 درصد ، شاغلان بخش كشاورزی استان 31/6 درصد و شاغلان بخش خدمات استان 32/1 درصد می باشد . شهرستان ‌سلماس ‌از ‌لحاظ‌ تولیدات ‌باغی در ‌رتبه‌ دوم ‌استان ‌قرار ‌دارد از كل شاغلان این شهرستان 41/72 درصد ( 28169 نفر ) با سواد و 59/27 درصد ( 10733 نفر ) بیسواد بوده اند و 11/8 درصد (2283 نفر) شاغلان باسواد این شهرستان دارای تحصیلات عالی می باشند . سهم این شهرستان از كل شاغلان باسواد استان 38/6 درصد شاغلان بیسواد 46/5 درصد و شاغلان دارای تحصیلات عالی استان 85/5 درصد می باشد .

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

صنایع دستی سلماس


در این منطقه حدود 700 خانوار با در نظر گرفتن بعد هر خانوار 5 نفر، به تولید صنایع دستی مشغولند كه رقمی در حدود 40% هزینه معیشتی خانوار از محل فعالیت در صنایع دستی تأمین می شود. عمدة صنایع دستی این شهرستان شامل قالیبافی- گلیم بافی- سفالسازی- ریسندگی الیاف- سبد و حصیر بافی- زیلو و جاجیم بافی می شود. فرش بافی بطور كلی دست بافی را باید پر سابقه ترین صنعت دستی استان اذربایجان غربی دانست این صنعت در عین حال مهمترین رقم صادرات استان را تشكیل می دهد و در گذشته در كلیه مناطق آن مرسوم و معمول بوده است. هنوز هم پس از گذشت قرنها مخصوصاً در مناطق كردنشین با مختصر تغییراتی به حیات خود ادامه می دهد. فرشبافی در سلماس از جمله تولیدات خانگی محسوب می شود فرشهای تولید شده اكثراً دارای طرحها و نقشه های محلی و تحت تأثیر حوزه بافندگی خود می باشند. گره رایج در این منطقه گره متقارن تركی بوده و گاهی نیز فرشهایی با نقشه های شهری از رقم تولیدات این منطقه می باشد و رج شمار آن بین 25 تا 50 متفاوت است. ابعاد آن در تولیدات محلی كناره پشتی و قالیچه و در تولیدات شهری متفاوت است. نقوش بكار رفته در قالیبافی سلماس نمونه‌ای از قایبافی سلماس گلیم بافی در سلماس گلیم بافی در سلماس بافته ای دو رویه و بدون پرز است كه از تار و پود پشم پنبه ای تشكیل یافته است گلیم تولید شده در سلماس تقریباً خصوصیات گلیم مناطق خوی و ماكو را دارد. نقوش بكار رفته در آنها اغلب تلفیقی از 3 شكل مثلث - مربع- و دایره می باشد كه هر كدام نماد انقراعی مظهری از طبیعت است. رنگهای طبیعی شاد و درخشان از مشخصات این گلیم است. زیلوبافی و جاجیم بافی در سلماس زیلو و جاجیم با ارزش ترین و فراگیرترین محصول تولید شده در سلماس می باشد كه توسط دستگاه بافت افقی و با ماسوره بافته می شود. این دست بافته ها فاقد پرز و اغلب 2 رویه بوده و جنس تار و پود آنرا نخ های پشمی و پنبه ای تشكیل می دهد رنگ بندی زرد- قرمز- سیاه- قهوه ای نارنجی و سبز بصورت نواری كنار هم و اشكال مثلثی از خصوصیات جاجیم این منطقه است و به ابعاد 4×5/1- 3*5/1- 2*5/1 برای مصارف مختلفی نظیر زیر انداز و روانداز- پوشش لحاف و تشك (رختخواب پیچ) روی كرسی و غیره استفاده می شود و از دوام و استحكام خوبی برخوردار است. جاجیم سلماس ریسندگی الیاف بطوركلی در هر منطقه ای كه بافت دست بافته های پشمی همانند گلیم – جاجیم و قالی رواج داشته باشد ریسندگی دستی الیاف نیز در آنجا مرسوم است. سلماس نیز از این قاعده مستثنی نیست. الیاف پشمی توسط دوك و بدست زنان قالیباف – گلیم باف و جاجیم باف ریسیده شده تبدیل به نخ می شود تا تار و پود دست بافته های اصیل و زیبای منطقه را تشكیل دهد. بافت سبد و حصیر بافت سبد و حصیر معمولاً بدون استفاده از ابزار و توسط دست با تركه های نازك درختان بید، سنجد، صنوبر و ساقه خیس گندم متداول است و مصارف مختلفی در خانواده و روستاها دارد. انواع سبد برای پخت نان- نگهداری و انباركردن نان- انواع زیرقابلمه ای- جهت حمل و نگهداری مواد غذایی و آذوقه و شكلهای تزئینی بافته می شود. از حصیر نیز به منظور زیر انداز – سایه بان و پرده استفاده می شود.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

کلیسای آخته خانه

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

کلیسای مارسرکیس

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

کلیسای محلم

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

کلیسای سرکیس مقدس