مصادر متأخر رجال شیعه (سده دهم تا سده کنونی)
مصادر متأخر رجال شیعه (سده دهم تا سده کنونی)
1- مجمع الرجال، قهپائی (م 993)،
نام کامل این کتاب مجمع الرجال 3 لذکر المترجمین فی الاصول الخمسه الرجالیه اثر عنایه الله علی قهپائی است. چنان که از مقدمه کتاب پیداست، قهپائی نخست با مراجعه به منابع پنج گانه اولیه رجالی؛ یعنی رجال کشی، رجال و فهرست شیخ طوسی، رجال نجاشی، رجال ابن غضائری و با توجه به پراکندگی این کتاب ها در ذکر اسامی راویان، فهرستی الفبایی از اسامی تمام راویان را فراهم آورد تا مراجعه به این کتاب ها راحت تر باشد. سپس دریافت که رجوع به هر یک از این کتابها و مجلدات آنها و ارزیابی دیدگاه های آنان در مقایسه با یکدیگر دشوار است. از این رو پس از ذکر نام هر یک از راویان عبارات کتب پنج گانه مذکور را با ترتیب پیش گفته و با استفاده از رموزی؛ هم چون کش برای رجال کشی، غض برای رجال ابن غضائری و... در کتابی منعکس ساخت و نام آن را مجمع الرجال گذاشت(598). بنابراین مجمع الرجال قهپائی یک کتاب مستقل رجالی به شمار نمی رود، بلکه انعکاس دهنده پنج منبع رجالی کهن با تنظیم مورد نظر مولف است(599).
این کتاب در 7 جلد با تحقیق سید ضیاءالدین اصفهانی منتشر شده است.
2- نقد الرجال، سید مصطفی حسینی تفرشی (حدود سده یازدهم)،
مولف در مقدمه کتاب خود چنین آورده است:
وقتی در کتب رجال نگریستم دریافتم برخی از آنها فاقد ترتیب است تا مقصود مولف به آسانی به دست آید و تکرار و اشتباه در آنها راه یافته و برخی نیز اگر چه دارای ترتیب خوبی است، اما دربرگیرنده غلطهای فراوان است. افزون بر اینها هیچ یک از آنها در ذکر اسامی همه راویان دارای جامعیت نیست. بدین جهت می خواهم کتابی فراهم آورم که حاوی تمام اسامی رجال بوده... و عاری از تکرار و غلط باشد... و آن را بر اساس ترتیب حروف الفبا تنظیم کرده ام(600).
نقل قول
