آرتمیس نخستین زن دریانورد ایرانی

[ملکوت* گامی تارهایی *]

​

آرتمیس نخستین زن دریانورد ایرانی

آرتمیس نخستین زن دریانورد ایرانی است که در حدود 2480 سال پیش، فرمان دریاسالاری خویش را از سوی خشایارشاه هخامنشی دریافت کرد و اولین بانویی می باشد که در تاریخ دریانوردی جهان در جایگاه فرماندهی دریایی قرار گرفته است.


در سال 484 پیش از میلاد، هنگامی که فرمان بسیج دریایی برای شرکت در جنگ با یونان از سوی خشایارشاه صادر شد، آرتمیس یکی از فرمانروایان سرزمین کاریه (یکی از بخشهای سوریه کنونی) با 5 فروند کشتی جنگی که خود فرماندهی آنها را در دست داشت، به نیروی دریایی ایران پیوست.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

آرتمیس در سال ۴۸۰ پیش از میلاد، توسط خشایارشا عنوان دریاسالاری را از آن خود کرد





در این جنگ که ایرانیان موفق به تصرف آتن شدند، نیروی زمینی ایران را 800 هزار پیاده و 80 هزار سواره تشکیل می داد و نیروی دریایی ایران شامل 1200 ناو جنگی و 300 کشتی ترابری بود.





همچنین آرتمیس در سال 480 پیش از میلاد در جنگ سالامین Salamine که بین نیروی دریایی ایران و یونان درگرفت شرکت داشت و دلاوری های بسیاری از خود نشان داد و با ستایش دوست و آشنا روبرو شد. او در یکی از دشوارترین شرایط در جنگ سالامین، بادلیری و بیباکی کم مانند توانست بخشی از نیروی دریایی ایران را از خطر نابودی نجات دهد و به همین دلیل به افتخار دریافت فرمان دریاسالاری از سوی خشایارشاه رسید.




او به خشایارشاه پیشنهاد ازدواج نیز داد که بدلایلی این پیوند صورت نگرفت. در سالهای دهه شصت میلادی (دهه چهل خورشیدی) نیروی دریایی ایران، برای نخستین بار ناو شکن بزرگی را به نام یک زن نام گذاری کرد و او «آرتمیس» بود.


ناو شکن آرتمیس در دوران خدمت «دریاسالار فرج الله رسایی» به آب انداخته شد و سالها بر روی آبهای خلیج همیشه فارس پاسدار سواحل ایران بود.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

هردوروت شگفتی خود از عملکرد آرتریس را پنهان نکرده بود و بیان کرد که :


هیچ یک از فرمانروایان ایران به اندازه آرتمیس به خشایارشاه کمک نکرد و راهنمایی های ارزشمند به او عرضه نداشت. آرتمیس در سال ۴۸۰ پیش از میلاد، توسط خشایارشا عنوان دریاسالاری را از آن خود کرد. او نخستین زنی است که فرماندهی دریایی را برعهده گرفته است. هنگامی که خشایارشا فرمان بسیج دریایی برای جنگ با یونان را صادر کرد، آرتمیس که در آن زمان فرمانروایی سرزمین کاریه را برعهده داشت، با ۵ فروند کشتی جنگی خود به نیروی دریایی ایران پیوست.





پیش از وقوع این جنگ، خشایارشا فرمانروایان مناطق گوناگون را فراخواند و نظر آنان را در رابطه با جنگ دریایی خواست. تمام امیران جنگ دریایی را تایید کردند مگر آرتمیس. او چنین گفت: من از لحاظ شجاعت و فداکاری در جنگ ها از هیچ کسی کمتر نبوده ام، اما سخن من این است که از جنگ دریایی بپرهیزید و نیرو های خود را تلف نکنید. به این خاطر که یونانیان در جنگ بر روی آب برتر از ما هستد. چه لزومی وجود دارد که ما از طریق دریا وارد این جنگ شویم؟ آیا راه یابی به سایر نقاط یونان با استفاده از خشکی امکان پذیر نیست؟





همراهان آرتمیس چنین پنداشتند که خشایارشا، او را به خاطر نهی شاه از جنگ مجازات خواهد کرد. اما خشایارشا از این سخن آرتمیس خشنود شد و آن را به مناسب و معقولانه دید. باوجود این فرمان بر آن شد که رأی اکثریت به کار بسته شود و خود شاه شخصاً ناظر جریان جنگ باشد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

آرتمیس پنج کشتی فراهم ساخته که در بحریهٔ خشایارشا بعد از ناوهای فنیقی از معروفترین به شمار می رفته است. هرودوت در این باره می نویسد، در هنگام نبرد آرتمیس در حالی که کشتی های آتنی در تعقیب او بودند و فرارش از آن تنگنا غیرممکن می رسید، چاره ای اندیشید. او یک کشتی همدست را از کار انداخت.





با غرق کردن این کشتی آرتمیس با یک تیر دو نشان زد زیرا فرماندهٔ کشتی یونانی با مشاهدهٔ صدمه ای که آرتمیس به کشتی پارسی وارد ساخته بود، پنداشت که با یک کشتی یونانی طرف است بنابراین از تعقیب او بازایستاد و هدف دیگری را تعقیب کرد.






هیچ یک از فرمانروایان ایران به اندازه آرتمیس به خشایارشاه کمک نکرد
از طرف دیگر بر قدر و احترام خویش در پیشگاه خشایار بیفزود زیرا نقل کرده اند که خشایارشا که شخصاً ناظر عملیات جنگی بود، آن جریان توجهش را جلب کرد و یکی از ندیمان عرض کرد «اعلیاحضرتا، ملاحظه می کنید آرتمیسیا با چه مهارتی نبرد می کند؟ او یکی از کشتی های دشمن را از کار انداخت.» خشایارشا پرسید «آیا واقعاً او آرتمیس است؟» مخاطب پاسخ داد «هیچ گونه شکی نیست زیرا علامت جهاز او برجسته و پیداست.» هر چند که خیال می کرد، کشتی دشمن را صدمه زده است. می گویند شاه با مشاهدهٔ آن صحنه فرمود «مردانم زن شده اند و زنها مرد.»

[ملکوت* گامی تارهایی *]

در داستانی که هرودوت دربارهٔ غرق کردن کشتی خودی توسط آرتمیس بیان کرده، تناقضاتی به چشم می خورد. در چنین جنگ عظیمی که صدها کشتی جنگی از هر دو طرف شرکت داشته اند، انتظار می رود که مانند هر پیکار دیگری، کشتی های طرفین جنگ، پرچم و علامت های مخصوصی به همراه دارا باشند، تا قوای دوست از دشمن قابل تفکیک باشد.





همچنین بعید به نظر می رسد واقعیت چنین حادثه ای همزمان هم از نظر سپاهیان یونانی و ایرانی حاضر در میدان جنگ و هم از نظر شاه و همراهانش که در ارتفاعات مشرف به میدان جنگ سالامیس ناظر بوده اند، پنهان مانده باشد. اگر همراهان خشایار در فاصله ای بوده اند که بتوانند یک زن را از مرد تشخیص بدهند، چطور در تمیز دادن یک کشتی خودی، از کشتی دشمن دچار خطای دید، شده اند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

بطورکلی در ذکر وقایع پیرامون آرتمیس، توسط هرودوت، حس مباهات و ستایش از یک زن شجاع و باقدرت که همشهری او بوده و تمایل جهت دور کردن احساس خشم و کینه توزی یونانیان علیه آرتمیس، توأماً دیده می شود. این احتمال می رود که هرودوت با تمحیداتی سعی در برآوردن هر دو خواستهٔ خود کرده باشد.





معروفیت آرتمیس در تمام دوران ادامه داشت و حتی در دوره ساسانی و اسلامی نام بسیاری از دختران دربار حتی سلاطین سلجوقی آرتمیس بود و او بسیار محبوب شاهان میهن دوست مثل ملکشاه سلجوقی، جلال الدین خوارزمشاه، و شاه عباس بود و چه بسا نام بسیاری از دختران ایرانی آرتمیس بود.