آشنایی با رجال الحدیث
کلیات تعریف علم رجال
رجال دانشی است که به معرفی راویان و صفاتی که در پذیرش، یا عدم پذیرش راویان نقش دارد - نظیر ایمان و عدالت - می پردازد و از چگونگی توثیق و جرح راویان و راه های رفع تعارض میان جرح و تعدیل سخن به میان می آورد.
می دانیم که روایات معصومین همراه با سند به دست ما رسیده است. مقصود از سند سلسله ای از راویان است که به ترتیب دوره های تاریخی هر یک از آنها از روایت معصوم را برای دیگری نقل کرده است. به عنوان مثال در کتاب کافی به چنین روایتی برمی خوریم:
محمدبن یحیی، عن محمدبن عبد الجبار، عن محمدبن اسماعیل، عن علی بن النعمان، عن ابن مسکان، عن ابی بصیر، عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: قال لی: یا ابا محمد! ان الله عزوجل لم یعط الانبیاء شیئاً الا و قد اعطاه محمداً (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ ای ابا بصیر خداوند عزوجل به پیامبران چیزی نداد، مگر آن که آن را به محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) ارزانی داشت(561).
در این روایت که مربوط به کتاب حجت و از جمله روایات مربوط به عقائد است، نام شش راوی برده شده که به ترتیب روایت مزبور را از امام صدق (علیه السلام) نقل کرده اند. این شش تن عبارتند از: محمدبن یحیی، محمدبن عبدالجبار، محمدبن اسماعیل، علی بن نعمان، ابن مسکان، ابوبصیر. پیداست که مرحوم کلینی (م 329) از محدثان سده چهارم تا عصر امام صادق (علیه السلام) - یعنی سال های 114 تا 148 هجری(562) - بیش از 150 سال فاصله داشته است.
بنابراین قطعاً او این روایت را از طریق پیش از خود شنیده، یا به یکی از طرق دیگر تحمل، دریافت کرده و برای ما نقل نموده است.