ارکان اسلام در نهج البلاغه

[نصرالله عاشق خداومولا]

زکاة، مصونیت اجتماعی می آورد

در تعبیر زیبای امیرالمومنین این سلسله عبادات که برای پرورش بشر تشریع گردیده همانند نگهبانان و پاسداران زندگی اجتماعی منظور شده است؛ در مسئله زکاة این معنی به خوبی آشکار است که وقتی به فقرا رسیدگی نشود ثروت ها در یک جا انباشته گردد، قیام ها و شورش هائی را بدنبال خواهد داشت و امن و آرامش مطلوب بدست نخواهد آمد. و عن ذلک ما حرس الله عبادة المومنین بالصلوات و الزکوات(خطبه 234)
ترجمه: و از جمله آنچه خداوند بدانوسیله بندگان مومن خودش را حراست و نگاهبانی فرموده بوسیله نمازها و زکات هاست.

[نصرالله عاشق خداومولا]

زکاة، عامل برابری اقتصادی

آری زکات، حافظ تعادل جامعه است و موجبات رفاه عمومی را فراهم می سازد و چهره زندگی را شاداب می نماید. اگر در جامعه تبعیض و تفاوت، بسیار چشمگیر باشد، حیات بشری، زیبائی خود را از دست می دهد و رفع تبعیض و پر کردن شکافهای عظیم اقتصادی از جمله آثار زکاة محسوب شده است.
از دیدگاه نهج البلاغه در پرتو قانون زکاة، نیازمندیهای عمومی و محصولات و تره بار زمینی عادلانه توزیع و تقسیم می شود و همه انسان ها از مواهب زمینی بطور برابر بهره مند می گردند. مع ما فی الزکاة من صرف ثمرات الارض و غیر ذلک الی اهل المسکنة و الفقر(خطبه 234)
ترجمه: باضافه اینکه در پرداخت زکاة، میوه های زمینی و دیگر محصولات به مصرف مستمندان و فقرا می رسد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

زکاة، سبب فزونی رزق

از نظر نهج البلاغه، زکاة سبب فزونی رزق و باعث فراوانی روزی است و الزکوة تسبیبا للرزق (قصار 244)
ترجمه: و زکوة و وسیله روزی است.
و بطور طبیعی در صورت نپرداختن زکاة، روزنه های روزی تنگ و سطح معیشت مردم پائین خواهد آمد و انسان ها دچار عسرت و تنگدستی خواهند شد و فقر و ناداری در مجموع، بر جامعه تحمیل خواهد گردید.

[نصرالله عاشق خداومولا]

زکاة بیمه ثروت و دارائی

از دیدگاه امیرالمومنین (علیه السلام)، پرداختن زکاة و جدا کردن حق فقرا از اموال و دارائی، موجب بیمه شدن آن ها می شود و انسان مومن وقتی زکاة مالش را می پردازد، در واقع با این کار گام موثری در صیانت و نگهداری مالش را می پردازد، در واقع با این کار گام موثری در صیانت و نگهداری مال و ثروتش از تلف شدن و ضایع گشتن، بر می دارد.
حصنوا اموالکم بالزکاة (قصار 138).
ترجمه: دارائی هایتان را با پرداخت زکاة حفظ و حراست کنید.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حج



حج به عنوان یک وظیفه

از دیدگاه امیرالمومنین (علیه السلام) در نهج البلاغه، حج یک فریضه و تکلیف است که باید بندگان خدا آنرا انجام دهند. حج یعنی قصد و زیارت خانه ای که خداوند آنرا قبله گاه مردم ساخته و انسان های مومن همانند تشنگانی که به سرچشمه آب زلالی رسیده باشند و همچون کبوتران واله، عاشقانه بر دور آن خانه به طواف می پردازند.
و فرض علیکم حج بیته الحرام الذی جعله قبلة للانام یردونه ورود الانعام و یالهون الیه ولوة الحمام(خطبه 1)
ترجمه: خداوند حج، خانه محترم خود را بر شما واجب کرده، خانه ای که آنرا قبله گاه مردم قرار داد و آنان همچون گله ای که برای سیراب شدن به سر چشمه وارد می شوند و مانند کبوتران واله، به اطراف آن می گردند.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حج، نشانه تواضع و فروتنی

آری مومنان با گزاردن حج و با انجام اعمال آن به عزت و شکوه و عظمت خداوندی اذعان می کنند و بدینوسیله سخنان خداوند سبحان را تصدیق می نمایند که آنان از میان بندگان، کسانی هستند که فرمان حق تعالی را شنیده و دعوت او را اجابت کرده اند و در جایگاه انبیاء قرار گرفته اند و خود را به فرشتگان که بر گرداگرد عرش می گردند، تشبیه کرده و خود را به فرشتگان که بر گرداگرد عرش می گردند، تشبیه کرده و در چنین بازار عرضه اخلاق و فضیلت، به سودهای ارزنده ای دست می یابند و بالاخره حج نشانه تواضع و فروتنی در برابر عظمت پروردگار است.
و خعله علامة لتواضعهم اعظمته و اذعانهم لعزته و اختار من اختار من خلقه سماعا اجابوا الیه دعوته و صدقوا کلمته و وقفوا مواقف انبیائه و تشبهوا بملائکته المطیفین بعرشه یحزون الارباح فی متجر عبادته و یتبادرون عند موعد مغفریه(خطبه 1)
ترجمه: خداوند حج را نشانه فروتنی در برابر عظمت خویش، قرار داد و وسیله ای برای اذعان در برابر عزت و جبروتش. از میان خلق، شنوایانی را برگزید که بدعوت او لبیک گفته و سخن او را تصدیق کرده و در جای جای وقوف انبیا ایستاده اند و نخود را به فرشتگان طواف کننده بر عرش، مانند کرده اند و در بازار و تجارتگاه عبادت به سودهائی دست می یابند.
آری، وقتی انسان در آن مواقف حج ایستاد و آنگونه که خواسته شده خود را از قیود و تکلفات زندگی دور ساخت و همه نوع تعینات را بدور ریخت، حقارت و ناچیزی اش در برابر عظمت خداوند متعال، آشکار می گردد و روح تکبر و خود بزرگ بینی و عجب و از خود راضی گری که در زندگی عادی پیرامون او را گرفته، ضعیف می شود بلکه از بین می رود و این است که از نظر نهج البلاغه حج، نشانه تواضع است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حج، جهاد ضعیفان است

کوشش در راه خدا، طرق مختلفی دارد. گاهی جهاد با جنگ و حرکت نظامی است و گاهی با بخشش مال و منال است. حج هم در سخنان علی (علیه السلام) جهاد در راه خدا تلقی شده:
و الحج جهاد کل ضعیف (قصار 131)
ترجمه: حج جهاد هر انسان ضعیف است یعنی چه؟
به نظر می آید که انسان مومن و مسلمان، موظف است که فرهنگ اسلامی را رواج دهد و در راه توسعه آن کوشش نماید و موانع را از سر راه این آئین انسان ساز، بردارد. گاهی است که مسلمانان، مقتدر و نیرومندند و با ارتش و سپاه، با کفر درگیر می شوند و آنان را که مانع بر سر راه انتشار اسلام اند از سر راه برمی دارند و گاهی هم مسلمانان دارای آن قدرت و حکومت نیستند که به جهاد بپردازند و دنیا و بشریت را با منطق اسلام آشنا سازند، این جاست که فقط حج و مراسم آن بعنوان یک جهاد و کوشش در راه خدا مطرح می شود. امامان معصوم به روزگار محدودیت شان توسط طاغوتهای عصر، در حج و مراسم آن، کار انجام می دادند و آئین مقدس اسلام و تعالیم حیاتبخش آنرا رواج می دادند و این است معنی کلام امیرالمومنین (علیه السلام) که حج و زیارت خانه خدا، جهاد هر انسان ضعیف و ناتوان است که در محرومیت های حقوقی و سیاسی به سر می برد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حج و عمره، فقر زدائی و گناه شوئی

حج و زیارت خانه خدا در ارتباط با معیشت دنیوی و در رابطه با حیات اخروی دارای اهری شگرف است و هر دو اثر در بیان امیرالمومنین (علیه السلام) منعکس است.
آفت زندگانی دنیائی فقر و ناداری است، کابوس فقر، زندگی انسان را سیاه و تباه می سازد و آرام را از او می گیرد و احیانا بشر را در باتلاق شقاوت و بدبختی گرفتار می کند به گفته امیرالمومنین (علیه السلام) تاثیر حج بر زندگانی دنیوی انسان آنست که فقر و فلاکت را می زداید و از بین می برد.
اما در رابطه با حیات اخروی باید به این نکته توجه کرد که آنچه سعادت و سلامت انسان را در زندگی آخرت تهدید می کند جز معاصی و سوء اعمال خود او نیست. این گناهان هستند که در پرونده های قطور حسابرسان الهی، محفوظ می ماند و در آخرت موجبات بدبختی و عذاب او را فراهم می سازد. علی (علیه السلام) نوید می دهد که حج موجب مغفرت است و گناهان را از بین می برد.
و حج البیت و اعتماره فانهما ینفیان الفقر و یرحضان الذنب(خطبه 109).
ترجمه: و حج و عمره خانه خدا که آندو فقر و ناداری را از بین می برند و گناه را می زدایند و می شویند.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حج نشانی از اسلام

امیرالمومنین (علیه السلام)، حج را نشانه اسلام می داند و بیت الله را پناهگاهی برای بشر می شمارد که بر هر حال اگر مسلمانان بخواهند بعنوان یک امت و ملت مطرح باشند که در برابر جبهه کفر و شرک دارای قدرت و عظمت باشند، باید این فریضه را بپا بدارند وگرنه کفر به این واجب، جز اینکه کیان ملت اسلامی را متزلزل کند، بر ساحت قدس کبریائی صدمه ای نتواند زند. جعله سبحانه و تعالی للاسلام علما و للعائذین حرما فرض حقه و اوجب حجه و کتب علیکم وفادته فقال سبحانه: ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا و من کفر فان الله غنی عن العامین(خطبه 1).
ترجمه: و خداوند سبحانه و تعالی، حج را نشانه اسلامیت قرار داد و پناهگاهی برای پناهندگانش حق چنین حرم و پناهگاهی را لازم دانست و زیارت آنرا واجب فرمود و بر شما عزیمت به آنجا را فرض ساخت و فرمود: ولله علی الناس حج البیت... (آل عمران 97)
ترجمه: حق خداوند است بر مردمی که توانایی دارند و راه ایمن است اینکه خانه او را قصد کنند و زیارت نمایند و هر کس کفر بورزد خداوند از جهانیان نیاز است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حج، عامل تقویت مسلمین و وسیله همبستگی و اتحاد

یکی از عمده ترین آثار حج، فوائد اجتماعی آنست که وقتی گروههای مختلف مسلمانان از کشورهای دور و نزدیک در مکه گرد هم می آیند و همه با یک وضع و حالت بدور از هر گونه تعینات قومی و نژادی و امتیازات مادی، در برابر خداوند قادر و توانا مراسمی را به جا می آورند و طی این مراسم معارفه حاصل می شود و دردهای مختلف اقوام و ملل اسلامی مطرح می شود، در ابعاد گونه گون حیات سیاسی فرهنگی و غیره به تفاهم می رسند.
آری از دیدگاه علی (علیه السلام) در نهج البلاغه یکی از فلسفه های حج همین روح همبستگی و اتحاد و یکپارچگی ملل اسلامی است. والحج تقربه للدین (قصار 244)
ترجمه: و حج را مقرر فرمود تا وسیله ای باشد برای همبستگی و نزدیکی اسلامی.
در برخی نسخه های نهج البلاغه تقویه به جای تقربه آمده که آن نیز معنی و مفهوم اجتماعی دارد که مجموع وسیله نیرومندی ملت اسلامی می شود و مسلمانان در برابر کفر ملتی توانمند و با اقتدار جلوه گر می شوند.