ویژه نامه ولادت امام سجاد علیه السلام{سید المتقین}

[نرگس منتظر]

امام علي بن حسين(عليه السلام) که مشهورترين القاب او زين العابدين و سجاد است،
در شعبان سال 38 هجري قمري در مدينه ديده به جهان گشود.
يکي از برجسته ترين جنبه هاي زندگي آن حضرت، همراهي او با سالار شهيدان در قيام کربلا
و رسالت سنگين پيام رساني آن نهضت بزرگ بود.
آن حضرت، تنها مرد بازمانده از خاندان حسين (عليه السلام) در روز عاشورا
بود که تداوم قيام حسيني مرهون تلاش هاي اوست.
نقش امام سجاد(عليه السلام) پس از حادثه کربلا، در حفظ و تداوم اسلام بسيار حياتي بود.
اين نقش در چند عملکرد جلوه گر شد:
انتقاد شديد از اقدام فريب کاران کوفي، مبارزه با حاکمان ستم پيشه اموي، هدايت مردم به سوي رهبران
راستين اسلام، زنده نگه داشتن ياد و خاطره شهداي کربلا و
برانگيختن نهضت هاي خون خواهي حسيني.

نويسنده: سهيلا بهشتي

[نرگس منتظر]

ويژگي هاي عصر امام سجاد(عليه السلام)

در دوران امام سجاد(عليه السلام)، همه ارزش هاي ديني، دست خوش تحريف هاي حاکمان اموي شده بود.
آن حضرت، با شش خليفه ، معاصر بود که عبارتند از:
يزيد بن معاويه، عبدالله بن زبير، معاوية بن يزيد، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان، وليد بن عبدالملک.
ايشان پس از شهادت پدر ، در روزهاي اسارت و در شرايط اختناق، امامت را به عهده گرفت. اين شرايط سخت، تا پايان امامت او ادامه داشت.
در اين مقطع زماني، امام سجاد نمي توانست به قيام يا فعاليت هاي گسترده فرهنگي و اجتماعي دست بزند؛ زيرا کنترل شديدي که حکومت ها پس از شهادت امام حسين (عليه السلام) اعمال مي کردند، سبب مي شد مبارزه هاي سياسي و مسلحانه، نتيجه اي جز هدر رفتن نيروها نداشته باشد، چنان که همه مبارزه هاي زمان آن حضرت به شکست مي انجاميد.
همچنين در شرايط ناسالم فرهنگي آن روزگار، بر اثر فعاليتهاي ضد ارزشي حکومت هاي ستمگر، مردم به تجمل گرايي و بي بند و باري گرايش پيدا کرده بودند.
بديهي است با چنين مردمي امکان نداشت کارهاي اصلاحي بنيادي انجام شود.(1)

[نرگس منتظر]

مشعل هدايت
در اين موقعيت، امام سجاد براي تبيين معارف اسلام و زنده نگه داشتن مشعل هدايت، از سلاح دعا استفاده کرد و از اين راه بذر معنويت پاشيد تا در موقعيت مناسب ثمر دهد. صحيفه امام سجاد(عليه السلام) سرتاسر دعا و نيايش است و جنبه آگاهي بخشي نيز دارد.
اين کتاب شريف، هم کتاب جهاد است و هم کتاب خيزش و فرياد و آگاهي بخشي درباره معارف ناب اسلامي.(2)
امام سجاد(عليه السلام) از دعا براي بيان بخشي از عقايد حق خود بهره برد و بار ديگر براي توجه به معرفت و عبادت و بندگي، حرکتي تازه ايجاد کرد.

کلمه هايي از نور، قطره هايي از اقيانوس
نيايش هاي امام سجاد (عليه السلام) که در مجموعه اي به نام صحيفه سجاديه گرد آمده، آيينه اي است که تصوير اجتماع آن روزگار در آن نمايان است. امام در اين کتاب او کردار و گفتار زشت مردم آن زمانه، به خدا پناه مي برد.
ايشان راه درست را در پرتو تربيت ديني و قرآن نشان مي دهد. گويي آن حضرت مي خواهد تا آنجا که ممکن است، به زبان دعا، مردم را از شيطان دور کند و به خدا پيوند دهد.

[نرگس منتظر]

نکوهش ستم
خدايا! من از تو پوزش مي خواهم که پيش روي من به کسي ستم شود و من او را ياري نکنم، يا نعمتي به من ارزاني شود و سپاس آن را نگويم.
يا گناهکاري از من عذر خواهد و عذر او را نپذيرم.
يا حاجت مندي از من چيزي طلبد و او را بر خود مقدم ندارم.
يا حق مردم با ايماني بر گردنم آيد و آن را بزرگ نشمارم. يا عيب مرد با ايماني را ببينم و آن را نپوشانم.(3)

قرآن
کتاب تو که روشني راه است و به راستي و درستي کتاب هاي پيش از خود گواه است، از هر حديثي، برتر است و مردمان را به دانستن حق از باطل، رهبر. احکام شريعت را در آن آشکار ساختي و براي بندگان خويش به تفصيل آن احکام پرداختي.
نوري است که در تاريکي ناداني و گمراهي ما را رهبر است و هر که پند آن را در گوش گيرد، از بيماري تواند رست.(4)

[نرگس منتظر]

پيغمبر
خدايا!درود فرست بر محمد، امين وحي و گزيده از آفريدگانت و ممتاز از بندگانت. امام رحمت و قافله سالار خير و برکت که خود را از هر چيز جز بندگي تو بريد و در راه دين، خدمت هر بلايي را به جان خريد.
در راه دعوت به تو، با کسان خود جنگيد و با خويشاوندان به ستيزه برخاست و پيوند خويش را با آنها بريد.
دوران دوست را به خود خواند و نزديکان دور از خود براند.(5)

تهذيب نفس
پروردگارا! به تو پناه مي برم از هيجان حرص، تيزي خشم، چيرگي حسد، ناتواني بر شکيبايي، قلت قناعت و بدي خلق و سرکشي شهوت، بندگي نخوت و پيروي هواي نفس و به يک سو شدن از راه خير و فرو رفتن به خواب غفلت و در افتادن در آنچه به کار نيايد، و مقدم داشتن باطل بر حق و اصرار بر گناهان و خوار شمردن مصيبت و بزرگ شمردن طاعت.(6)

پي نوشت :

1-غلام حسين اعرابي، «امام سجاد و مبارزات سياسي»، جام جم، 1385/6/7، ص 8.
2-همان.
3-سيد جعفر شهيدي، زندگاني علي بن الحسين(عليه السلام)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1373، ص 105.
4-همان، ص105.
5-همان، ص 106.
6-همان.
منبع: اشارات ،شماره 123

[شهیده]

جلوه‌ای از امامت در آینه صحیفه سجادیه

در سخنان پیشوایان دین به ویژه امیرالمؤمنین مناسبات امام و امت تحت عنوان حقوق متقابل امت، یا وظایف امام در برابر امت و مسئولیت مردم در قبال امام مطرح شده است.

دعا‌های صحیفه نیز از این حقیقت با بیان مخصوص خود - که همان شیوه ابراز حقایق در قالب نیایش است - یاد کرده و امام سجاد علیه السلام در این باره چنین فرموده است:

خداوندا ! دل ولیِّ خود را درباره دوستانت نرم کن، و دستش را بر دشمنانت گشوده ساز، و مهربانی و رحمت و عطوفت و شفقتش را بما ارزانی دار، و چنان کن که ما از شنوندگان و مطیعان او شویم، و در راه رضایش پوینده و در نصرت او و دفاع از او یاری کننده باشیم و به این وسیله به سوی تو و پیغمبرت که رحمت‌هایت ای بار خدای بر او و آلش باد تقرب جوییم. (1)

در این بخش از دعای صحیفه به گونه ضمنی ارزش‌های رهبری در مدیریت نیروی انسانی و جامعه اسلامی یادآوری شده و نرم‌خویی و دشمنی ستیزی و رأفت به مردم مورد تصریح قرار گرفته است.

از سوی دیگر وظایف مردم در برابر امام عدل و مصلح خیرخواه نیز بر شمرده شده است:

1- لزوم حرف شنوی و اطاعت از او در برنامه‌های اجتماعی و حكومتی همانند برنامه‌های دینی .

2- لزوم جلب رضایت و خشنودی امام.

3- لزوم یاری امام و دفاع از حریم وی.

همچنین می‌توان از عبارت فوق نتیجه گرفت که اطاعت و حمایت از امام، خود دارای پاداش و ارزش دینی و مایه تقرب به خداست.

نباید از نظر دور داشت که منظور امام سجاد علیه السلام از امام، پیشوای عدل الهی است و نه هر کسی که به جبر و ستم و بدون داشتن صلاحیت علمی و ایمانی بر مردم سروری کند و حکم راند. زیرا قبل و بعد این دعا مشخصات امام عدل و رهبری الهی را بیان داشته و مجال هرگونه شبهه را از بین برده است.

در فراز دیگری از صحیفه می‌خوانیم:

پروردگارا، رحمت فرست بر پاکیزه‏تران از اهل‌بیت او که ایشان را برای قیام به امر خود برگزیده‌ای، و خزانه‌داران علم، و نگهداران دین، و جانشینان خویش در زمین، و حجت‌های خویش که بر بندگان خود قرار داده‌ای.(2)

امام سجاد علیه السلام در این عبارت به چند نکته اساسی تصریح کرده است:

1- الهی بودن منصب و مقام ائمه معصومین علیهم السلام .

2- ویژگی ائمه و معصومین در میان خاندان پیامبر و این که همه همسران و خویشاوندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از مرتبه طهارت و عصمت برخوردار نبوده‌اند.

3- معصومین علیهم السلام از خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، پس از آن حضرت پاسدار دین و ارزش‌های معنوی هستند.

4- معصومین علیهم السلام علاوه بر رهبری معنوی، در نظام اجتماعی نیز برخوردار از مقام خلافت الهی هستند و تا زمانی که آنان در میان امت هستند، رهبری دین و دنیای مردم، حق دیگران نیست.

پی‌نوشت‌ها:

1- وَ أَلِانْ جَانِبَهُ لِأَوْلِیائِک، وَ ابْسُطْ یدَهُ عَلَی أَعْدَائِک، وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ وَ رَحْمَتَهُ وَ تَعَطّفَهُ وَ تَحَنّنَهُ، وَ اجْعَلْنَا لَهُ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ، وَ فِی رِضَاهُ سَاعِینَ، وَ إِلَی نُصْرَتِهِ وَ الْمُدَافَعَةِ عَنْهُ مُکنِفِینَ، وَ إِلَیک وَ إِلَی رَسُولِک صَلَوَاتُک اللّهُمّ عَلَیهِ وَ آلِهِ بِذَلِک مُتَقَرّبِینَ.(صحیفه سجادیه، دعای 47، بخش 63)

2- رَبّ صَلّ عَلَی أَطَایبِ أَهْلِ بَیتِهِ الّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِأَمْرِک، وَ جَعَلْتَهُمْ خَزَنَةَ عِلْمِک، وَ حَفَظَةَ دِینِک، وَ خُلَفَاءَک فِی أَرْضِک، وَ حُجَجَک عَلَی عِبَادِک. (صحیفه سجادیه، دعای 47، بخش 56)

منبع:

«برگرفته از كتاب امام سجاد علیه السلام، جمال نیایشگران، نوشته احمد ترابی (با اندکی تغییر) »

[نیایش*خادمه یوسف فاطمه(س)*]

خورشید چهارم
زیباتر از تو، چه کسی پروردگارش را ستوده؟
عاشقانه تر از تو، چه کسی دعا کردن می داند؟

خدا را سپاس که تو را آفرید تا ستایش و حمد
خالق را از تو بیاموزیم.

خدا را سپاس که تو را به دنیا هدیه داد تا زبان عاشقانه ترین
شکرها را در کام تو بگذارد و بی بدیل ترین نیایش ها
را از زبان تو به گوش عالمیان برساند.

خداوند تو را برای خویش آفرید.برای آنکه روز و شب
ستایشش کنی و پیراهن نیایش بر تن و پیشانی سجده گزار
بر خاک، توحید را در زیباترین خلعت عبادت،
پیش تمام چشم ها به تصویر درآوری.

آه ای روح عاشقانه دعا!
ای شیرین زبان ستاینده!
کاش فرصت آن باشد تا در تمام حاجت هایمان
به دعاهای مستجاب تو اقتدا کنیم.

کاش بتوان پشت سر سجده های مستدام تو خداپرستی کرد.
کاش شمّه ای از سجاده شبانگاه تو را برای خویش
به امانت بگیریم و به بهشت وصل شویم.

ای مضمون یگانه پرستش! ای اشک بی پایان تهجّد!
گویا تمام بغض های غریبانه علی و زهرا از
حنجره معصوم تو سردرآورده اند.

گویا تمام معرفت بی شباهت حسین در رگ های تو
به جوش و خروش درآمده است.

گریه های بی پایان علی و شب زنده داری های پیوسته
فاطمه اقیانوس عبادت تو را آفرید.

تو فرزند مناجات عارفانه حیدری. فرزند بی خوابی های
سجاده نشین کوثر. فرزند روزه های مداوم رسول.

چگونه در این همه توحید تو حیران شویم؟
بعید نیست که فرزند عاشورا، زینت عبادت کنندگان عالم باشد.
بعید نیست تو در آستین یکتاپرستی ات جز دست دعا نداشته باشی.

سجده، تضرع خاکساری ا ست که نامش را از نام تو گرفته.
سجده آبرویش را مدیون توست...

سجده به تو می بالد و هستی اش را از آن تو می داند، ای سجاد!
که پیشانی موحدت، همه عمر آشنا به خاک بود و لب های
زمزمه گرت یک نفس نیایش می سرود.

سر از سجده های عاشقانه ات برندار که تداوم هستی
به یمن این سجده هاست...

که رحمت و لطف پروردگار بر کاینات به خاطر آبروی
سجده های توست... سر از سجده برندار که
خداوند، سجده هایت را سخت دوست می دارد.

صدایت را می شنوم. از دانه دانه هر تسبیح
از تار و پود هر چه سجاده، از خمیدگی قامت
هرچه محراب از خاک هر سجده گاه، صدای تو را می شنوم.

هرجا دست دعایی به سوی آسمان بلند می شود
هرگاه آرزومند بی قراری پروردگارش را صدا
می زند این تویی که شنیده می شوی.

تویی که کلمات دعا را بر لب ها تلقین می کنی.
تویی که زیباترین خواهش ها را در هیئت حرفی
قشنگ در دهان ها می گذاری و آن گاه خودت
برای این دعاهای عاجزانه، آمین می گویی.

صدای تو را می شنوم:
«خداوندا تو حتی بر آنان که از تو درخواست نمی کنند
و با خداوندی ات به جدل برمی خیزد نعمت می بخشی.

پس چگونه بر من عطا نکنی. منی که سائل درگاه توام
و یقین دارم که تو خالق و خداوند عالمی».

سودابه مهیجی

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تولد، طلوع یک صبح تازه

تو را می‏جویم از قله ‏های رفیع نیایش،
تو را می‏جویم از هوای مطبوع مدینه،

از زلالی طلوع یک صبح تازه.
متولد می‏شوم از حس تازه سرودن.

پلک می‏زنی و کربلا در ذهن جهان تکثیر می‏شود.
پلک می‏زنی و سفارت عشق، بر شانه‏هایت سنگینی می‏کند.

پلک می‏زنی و اخبارگوی تاریخ سرخی می‏شوی
که تا الی الابد این خط سرخ ادامه دارد.

به دف و چنگ عرشیان پلک می‏گشایی
تا ادامه کارنامه برهوت کربلا باشی.

از خطبه‏ هایت آتشفشان جاری می‏شود
و از دعاهایت، زلالی یک رود به دنیا می‏آید.

تو می‏آیی و ذایقه واژه‏ها،
از عطر دعا آکنده می‏شود.

تو می‏آیی و بر صبح لبانت،
معنویت عارفانه نقش می‏بندد.

تو می‏آیی و روح ناآرام سجاده‏ها را
به آرامشی خواستنی می‏سپاری.

می‏آیی و شولای باران بر دوش، باب الحوائج می‏شوی.
دست بالا می‏بری و برای درخت‏های بهشت، باران تلاوت می‏کنی.

صحیفه سینه را می‏گشایی و صحیفه سجادیه ‏ای می‏نویسی
که زبور آل محمد می‏شود.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

از ميهن بانوى ايران سر زد از خاك عرب
آفتابى كز جمالش شد عيان آيات ربّ

حجّت حقّ، رحمت مطلق ، علىّ بن الحسين
درّة التّاج شرف ، ماه عجم ، شاه عرب

حَبّذا شاهى كه محكوم شد از او كاخ كمال
فرّخا ماهى كه روشن شد از او مهد ادب

زينت پرهيزكاران بود در زهد و عفاف
زان خدا سجّاد و زين العابدين دادش لقب

آن شنيدستم كه در عهد ولى عهدى هشام
رهسپار كعبه شد، با مردم شام و حلب

خواست تا بوسد حجر را، گشت مانع ، ازدحام
شد ز جمعيّت برون ، كاسايد از رنج و تعب

ديد ناگه صف ز هم بشكست ، ماهى شد پديد
كافتاب از پرتو صبح جمالش در عجب

ماه گرد كعبه مى گرديد و خلقى گرد ماه
سنگ را از بوسه اى سيراب كرد از لعل لب

چون هشام ، آن عزّت و قدر و جمال و جاه ديد
از شرار آتش كين حسد شد ملتهب

زان ميان يك تن از او پرسيد كاين شه زاده كيست
كاين چنين بر دامن مطلوب زد دست طلب

كرد در پاسخ تجاهل ، گفت نشناسم كه كيست
زان تجاهل ها كه بر اعجاز احمد بولهب

چون فرزدق آن سخندان توانا از هشام
اين سخن بشنيد، شد آشفته از خشم و غضب

گفت گر نامش ندانى با تو گويم نام او
گر بپرسى خاك بطحا را وجب اندر وجب

از زمين و آسمان و آفتاب و مشترى
زهره و پروين و ماه و كهكشان و ذوذنب

مروه و بيت و صفا و زمزم و ركن و مقام
مى شناسندش نكونام و نسب اصل و حَسَب

ميوه بستان زهرا، قرّة العين حسين
آن كه شد پيدايش او آفرينش را سبب

كوكب صبح هدايت ، آن كه نور طلعتش
كرد محو از ساحت دين ، ظلمت جهل و شغب

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

میلاد تو، میلاد عشق است

کسی غوغای دل مرا به چنگ و دف می زند.
نمازم رنگ موسیقی گرفته.

دو صد قیام آواز می خوانم؛ دو صد نیاز در
سماع آمده و دو صد سجده در ترنم و غزل می نشینم.

سجده می کنم به درگاه خدایی که تو زیبا سجده اش کردی.
ای تاریخ کربلا! ای پهلوان شام و ای معنای علوی بودن!

تو پیغام حسین علیه السلام بودی و
چه زیبا پاس داشتی آخرین نماز او را.

به راستی پناه جستن از خدا در برابر ستم و نادانی،
بهترین فریاد مبارزه است؛ آن هنگام که نان و نادانی، مردم
را در بند عافیت گرفتار می کنند و استبداد،
بر غیرت دینی و انسانی مردم افسار می بندد.

سلام خدا بر حسین علیه السلام و بر تو علی بن الحسین
و بر یاران تو و پدر شهیدت، ای فرزند نماز و ای پدر دعا.

روز میلاد تو، روز پیوند نماز و جهاد است
و روز یگانگی دین و حکومت. تو زندگی را با
رنگ دعا در کام بشر ریختی؛

آن گاه که جماعت مسلمانان یا از ترس ظلم و استبداد
بنی امیه، راه زهد و گوشه گیری پیش گرفته بودند و با دنیا
کاری نداشتند و یا در علاقه دنیا و غنائم جنگ غرق بودند
و معنویت و عبادت را با زندگی بیگانه می دانستند.

میلاد تو میلاد راز و نیاز است.
میلاد تو معنای زندگی عاشقانه است.
میلاد تو میلاد عشق است.

حسین امیری