آموزش زبان آذری.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

مصدر فعل ها
گفتن ========= دِماخ
آمدن========= گَلماخ
بازی کردن========= اوینَماخ
نوشتن ========= یازماخ
خواندن========= اوخیماخ

(بچه ها این فعل ها هم مثل فعل های قبلی صرف میشن )




===================================




قابل ذکره که این ها صرف فعل های گذشته هستن و فعل های مضارع اینطوری صرف نمیشن

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

صرف فعل های مضارع
مثلا فعل آمدن =========== گَلماخ
می آیم===========گَلییَم
میایی===========گَلیِسَن
میاید===========گَلِی
می اییم===========گَلِیوخ
می آیید=========== گَلِیسیز
می آیند=========== گَلِیلَه
با توجه به لهجه ها میتواند گ را ج تلفظ کرد.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

مصدر درزبان ترکی آذربایجانی به دوشکل(....+مک و ....+ماق)تشکیل شده اند که با حذف پسوند مک یا ماق از آخرشان فعل به حالت امر درمیاید:




یازماق: نوشتن..... یاز : بنویس
آلماق:خریدن ....... آل : بخر
گئتمک:رفتن ...... گئت : برو
گولماق:خندیدن .. گول : بخند
گـَـلماق: آمدن ...... گـَـل : بیا




صرف فعل درزمان حال(مضارع اخباری)(ır-ir-ur-ür)




یازیرام(می نویسم) //

یازیرسان(می نویسی) //

یازیر(می نویسد)


یازیریق(می نویسیم) /

/ یازیرسیز(می نویسید) //

یازیللار (می نویسند)



گؤرورم(گؤررم):

می بینم // گؤره رسن:

می بینی // گؤره ر:می بیند
گؤروروک:می بینیم //

گؤره رسیز:می بینید //

گؤره للر:می بینند



گلیره م:می آیم//

گلیرسن:می آیی//

گلیر:می آید


گلیریک:می آیییم//

گلیرسیز:می آیید//

گلیرلر:می آیند



(بن اصلی فعل +ییر//ئور+ضمائرشخصی)=فعل مضارع اخباری




*ییر ır یا ir و ئور ur یا ür بستگی به حرف صدادارفعل(وسط فعل) دارد که کدامیک ازین حالتها به فعل اضافه شود.




مثلا در فعل گؤرمک:دیدن حرف صدادار ئو میباشد پس درضمائرشخصی باحرف صدادار ئو میاید ولی در فعل یازماق:نوشتن چون حرف صدادار آ میباشد با حرف صدادار ای میاید.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

سفید : آغ



سیاه : قَره ، قارا



سبز : یاشیل (یاشا به معنی زنده باد - یاشایئش : زندگی ؛ همه هم خانواده هستن)



قرمز : قیرمیز



آبی : گوی



زرد : ساری



برف : قار



باران : یاغیش ( یاغیش یاغیر : باران میبارد )




مه : دومان ، چَم ( هاوا دوماندی : هوا مه هستش _ چم توشوب : مه شده )



خاکستری : بُـــز

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

برای نشان دادن عدم انجام کار ، حالت و وضعیت یک فعل ، از نفی افعال استفاده می کنیم .



در زبان تورکی و در افعال با حروف صدادار ضخیم از علامت " ma-" و در افعال با حروف صدادار ملایم از علامت "mә _" استفاده می کنیم .



این علامات بطور مستقیم ، قبل از ادات شکل دهنده ، یکسره به ریشه افعال می چسبند :




مثال :



yatmamaq , bilmәmәk



نخوابیدن ، ندانستن



yatma (نخواب ) ،


bilmә ( ندان )


زمان گذشته


گذشته مطلق :


این زمان گذشته ، انجام کار را در گذشته و خاتمه یافتن آنرا بیان می کند .



چهار ادات شکل دهنده مختلف گذشتة مطلق عبارتند از: "dı , _di ,_du , _dü_" برای نفی این زمان گذشته از علامات : "ma ,_ mә _" استفاده می کنیم.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

مثال:
علی کتاب سبز را خرید. ( علی یاشیل کیتابی آلدی )




ما برای شما عسل نخریدیم. ( بیز سیزه بال آلمادیق )

(سیزه : برای شما )

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

آلدیم خریدم منفی المادیم
آلدین خریدی منفی المادین
آلدی خرید منفی المادی
آلدیق خریدیم منفی آلمادیق
آلدیز خریدید منفی المادیز
آلدیلار خریدند منفی المادیلار

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

سارا کتاب سبز را بخر.(سارا یاشیل کیتابی آل )



محمد نخند. ( محمد گولمَ )



پدر و مادر از بازار ماهی خریدند ( آنا و آتا بازاردان بالیق آلدیلار )



سَن گئتمدین ؟ ( تو نرفتی ؟ )



اونلار نامه یازمادیلار. ( آنها نامه ننوشتند. )

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

سب : آت

عقاب : قارتال

فیل : یاغان
شیر : آسلان

گرگ : قورد

کرکس : قوزغون

جغد : بایقوش

خرگوش : دووشان

مارمولک : کـَـرتَن که له

لاک پشت : توسباغا ، چاناخلی باغا

قورباغه : قورباغا

جوجه تیغی : *پی

پروانه : کـَپـَــنــَـک ( عامیانه میگن : کـَپنح )

مار : ایلان

خرس : آیی

پلنگ : قافلان

ببر : تونقا

مورچه : قاریشقا

پرستو : قارانقوش

روباه : تولکو

نهنگ : ناققا بالیق

موش : سیچان

پرنده : قوش

گنجشک : سِرچه

کلاغ : قارقا

شتر مرغ : دوه قوشو

زنبور : آری

گاو ماده : اینک (عامیانه : اینَح )

گاو نر : اؤکوز

گوساله : بیزوو

گوسفند : قویون

بز : گئچی

بزغاله : چَپیش

کبوتر : گؤورچین

شتر : دَوَه

بچه شتر : کؤششَک

آهو : جئیران

گوزن : مارال

خر : ائششک (عامیانه : ائششح)

کره خر : سوپا

سگ : ایت

توله سگ : تولا

مگس : میلچک

پشه : میغمیغا

گربه : پیشیک (پیشیح)

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

گذشته



گذشته نقلی : در این زمان ، کسی که خبر می دهد از کاری که در گذشته رخ داده نقل می کند چونکه خودش شاهد آن حادثه بوده است .



علائم گذشته نقلی چهار ادات شکل دهنده مختلف زیر می باشند :




" mış , _miş , _muş , _müş_ " و علائم نفی این زمان "ma , _mә_" . می باشند.




در دوم و سوم شخص ها ، از چهار ادات شکل دهنده "ıb , _ib , _ub , _üb_" نیز استفاده می شوند.