زبان ترکی تعداد مصوتها نه (۹) تاست که با الفبای عربی( فارسی) به این ترتیب " آ، او، اؤ، اوٌ، اوْ، ائـ ، اَ ، ایـ ، ایْـ." نشان داده می شوند که ازمیان آنها شش حرف دارای معادل عربی (فارسی) (آ، او، ای، اَ ، اِ ، اُ ) می باشند و سه حرف دیگر ( اوٌ ـ اؤ ـ ائـ ـ ایْـ ) مخصوص زبان ترکی هستند و در عربی(فارسی) معادلی برای آنها وجود ندارد.
۱- آ ، ا (Â) : در کلماتی مثل: کاغاذ (کاغذ) ، آت (اسب) ، آتا (پدر) ، قار = برف، داش = سنگ، آلتی=(۶) و آغلاماک= .....،
۲- او ، و ، ـو (u) : درکلماتی مثل : دوز (نمک) ، اولدوز (ستاره) ، سو (آب) ، اوزون (دراز( ، بولاق (چشمه) اوزاق = دور، اون = آرد، سو = آب، توتماق = گرفتن، وورماق = کتک زدن، سوواماق = دیوار را کاه گل کردن، یوز=(۱۰۰)
۳- ایـ ، یـ ، ی ( i ) مثل : دیل (زبان ) ، دیش)دندان) ، بیر (یک) ، بیزی (ما را) ، بیتمک (روییدن) ، اینگه = اینه (سوزن) ، ایلان = مار، دیل = زبان، بیز = ما، دیری = زنده، بیر=(۱)
۴- اَ ، ــَ ، اه ، ــه ، ه ( a ) مثل : اَت (گوشت) ، گَل (بیا) ، اه و ) خانه ) ، اه یه (صاحب ) ، ده وه (شتر) ، سکگیز=(۸)
۵- ایـْ ، یـْ ، یْ ( Î ) درهنگام تلفظ این مصوت بخش خلفی و وسطی زبان به طرف سقف دهان بالا می آید و قسمت پیشین زبان در بن دندانهای جلویی جا می گیرد . مثل : ایْلدیْریْم (صاعقه، رعدو برق) ، آرّیْق (لاغر)، چاهیْ (چای) ، یاریْ ( نیمه ،نصفه ) ، یاغیْ (سرکشی و یاغی) ، آچیْق = باز، بالیْق= ماهی، قیْز = دختر، یانیْق =سوخته، ایمان=ایمان، ایلگی=رابطه ، ایرماک= ......، آلتی =....
۶- ائـ ، ئـ ، ئ ( ë ) این مصوت که کسره ترکی به شمار می رود، مثل کسره فارسی ( ــِ ) ادا می شود ، با این تفاوت که کمی کشیده تر تلفظ می گردد . مثل کلمات : ائل (قبیله ) ، بئش (پنج) ، دِئمَگ (گفتن ) ، دئ (بگو) ، یئ (بخور) ، اِلچی= خواستگار و ...
۷- اوْ ، وْ ، ـوْ ( o) این مصوت هم مثل ضمه فارسی ( اُ ) است : امّا کمی کشیده تر ادا می شود مثل : اوت ( آتش ) ، بوْز (خاکستری) ، اون (عدد ۱۰)، اونلار=.....
۸- اؤ ، ؤ ، ـؤ ( ö ) در هنگام تلفظ این صدا لبها کمی مدور شده و به طرف جلو کشیده می شود، وسط زبان و بخش پیشین آن به طرف سقف دهان بالا می آید. مثل : دؤش )سینه) ،گؤز(چشم) ، گؤل (دریاچه ) ، اِؤلمَک (مُردن )، چؤل = دشت، سؤز = حرف، اؤزئم = خودم، اﯚز=.....،اﯚزلم=......دورد=(۴).
۹- اۆ ، ۆ ، ـۆ ( ü ) برای تلفظ این صدا لبها گرد و مدور شده و به طرف جلو کشیده می شود! قسمت پیشین زبان به پشت دندانهای پایین جلویی نزدیک می گردد.
مثل : ا ۆز (چهره،صورت، رو) ، گۆن (خورشید) ، اۆنگۆل (سبک و کم وزن )، گوٌن = آفتاب، گوٌل = گل، دوٌز = راست، اوٌزوم = انگور، کوٌل = خاکستر، سوٌپوٌر = رفت و روب، اﺆزگون=.....اوءچ = بپر ، اوءرک= دل
نکته : مصوت های : اوٌ ( ü ) ، اؤ ( ö ) ، ایـْ ( ا ) و ایـ ( i ) مخصوص زبان ترکی هستند و در عربی(فارسی) وجود ندارند.
نقل قول
