راهنمای سلامتی برای سالمندان

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

عمل نفرون:

عمل اصلی نفرون، تمیز مردن یا تصفیه خون از مواد ناخواسته، هنگام عبور از کلیه می باشد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

حالب ها:

به تدریج که ادرار در لگنچه کلیوی جمع می شود، فشار در آن بالا رفته و یک انقباض موجی شکل تولید می کند که شروع آن از لگنچه بوده و در طول حالب به طرف پایین انتشار می یابد تا ادرار را به سوی مثانه براند .
این موج که با سرعت حدود 2 سانتی متر در ثانیه حرکت می کند، می تواند که ادرار را در برابر یک انسداد، با فشار حرکت دهد .
حالب ها حدود چند سانتی متر در زیر لایه ابتدایی پوشش مثانه سیر می کند و لذا، فشار مثانه، حالب ها را تحت فشار قرار داده و از این راه به جلوگیری ادرار به درون حالب، هنگام بالا رفتن فشار مثانه، در جریان ادرار کردن کمک می نماید .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مثانه:

هنگامی که ادراری در مثانه وجود ندارد، فشار داخل مثانه تقریبا صفر است، اما در زمانی که صد میلی لیتر ادرار در مثانه جمع می شود، فشار تا حدود 10-5 سانتی متر مکعب آب بالا می رود . افزایش ادرار تا 400-300 میلی لیتر، می تواند با افزایش اندکی فشار در مثانه حاصل گردد. فزایش بیش از 500-400 میلی لیتر ادرار در مثانه، موجب بالا رفتن سریع فشار می شود . به تدریج که مثانه به حالت پر شدن نزدیک می گردد، انقباضات ادراری متعددی ظاهر می شود .این انقباضات ناشی از تحریک کشش می باشد که از گیرنده های کششی در جدار مثانه ابتدایی حالب شروع می شوند .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

5- مجرای ادراری urethra یا پیشاب راه:

این مجرا از گردن تا انتهای مثانه در خارج ادامه دارد و ادرار را به بیرون تخلیه می نماید . این مجرا دارای مخاط ظریفی است که دنباله همان مخاط مثانه است . انتهای مجرای ادرار را دهانه مجرا می گویند که معمولا بسته است و سوراخ انتهایی آن در وسط و جلو قرار دارد . شکل 3-1
مثانه در مردان و در قسمت پایین با کیسه منی، کانال آورنده منی، حالب ها و رکتوم قسمت پایینی روده بزرگ مجاور است .
طول مجرای ادراری در مردان 18-15 سانتی متر بوده و از گردن مثانه به ترتیب از سه قسمت مجرای غشایی مجرای پروستات و مجرای آلتی تشکیل شده است . در زنان، رحم و مهبل واژن بین مثانه و رکتوم قسمت انتهایی روده بزرگ قرار گرفته اند . طول مجرای ادراری پیشاب راه در زنان کوتاه و حدود 5/3-5/2 سانتی متر می باشد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

چگونگی عمل کرد دستگاه ادراری:

کلیه ها:

کلیه ها دو عمل انجام می دهند:
اولا: قسمت اعظم محصولات نهایی حاصل از سوخت و ساز بدن را دفع می کنند .
ثانیا: غلظت بیش از حد اجزا تشکیل دهنده مایعات بدن را تنظیم می کنند .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نفرون:

چنان که ذکر شد، هر کلیه از واحدهای کوچکی به نام نفرون تشکیل شده است . تعداد نفرون ها در هر کلیه 1200000 عدد می باشد . هر نفرون تشکیل شده است از یک کلاف که مایع در آن پالایش می شود و یک لوله بلند به نام توبول که در آن، مایع پالایش شده و به سمت لگنچه می رود و ضمن سیر به سمت لگنچه به ادرار تبدیل می شود . لوله جمع کننده، ادرار را به درون لگنچه تخلیه می کند .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

میزنای یا پیشاب راه:

میزنای بعد از گردن مثانه، از دیافراگم ادراری تناسلی می گذرد که محتوی لایه ای از عضله موسوم به اسفنکتر خارجی مثانه است .این عضله بر خلاف عضله جسم مثانه و گردن مثانه که عضله کاملا صاف غیر ارادی است، یک عضله اسکلتی ارادی می باشد .
این عضله خارجی تحت کنترل ارادی سیستم عصبی بوده و می تواند حتی هنگامی که کنترل های غیر ارادی کوشش در تخلیه مثانه می کنند، برای جلوگیری از ادرار کردن مورد استفاده قرار می گیرد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

عمل ادرار کردن:

ادرار به تدریج از کلیه ها ترشح شده، از حالب ها گذشته و وارد مثانه می گردد. احساس ادرار کردن وقتی ایجاد می شود که به علت افزایش حجم موجود در مثانه، به جدار مثانه فشار وارد شود .
هنگامی که فشار در جدار آن از یک حد آستانه بالاتر رود، در این حالت، یک تحریک عصبی موسوم به رفلکس ادرار کردن حادث می گردد که یا موجب ادرار کردن می شود و یا اگر قادر به انجام این کار نباشد، لااقل موجب یک تمایل ارادی به ادرار کردن می گردد.
این رفلکس عصبی که توسط مرکز عصبی - مغزی کنترل می شود، با انقباض عضلات مثانه و شل شدن اسفنکتر مثانه ایجاد می شود و به طور ارادی با انقباض عضلات شکم که سبب افزایش فشار حفره شکمی می شود، در تخلیه مثانه کمک می نماید .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

حفره لگنی:

حفره لگنی در پایین حفره شکمی قرار داشته و با آن رابطه مستقیم دارد . لگن حقیقی حفره استخوانی است که در طرفین و جلو از استخوان های ورکی نشیمنگاهی و عانه شرمگاهی، و در عقب از استخوان خاجی و دنبالچه به وجود آمده است .
همان طور که در شکل 5-1 مشاهده می شود، تنگه بالایی لگن از برجستگی دماغه استخوان خاجی در عقب، ستیغ خاصره ای شانه ای در دو طرف و کناره بالایی استخوانهای عانه در جلو تشکیل شده است . تنگه تحتانی پایینی یا مخرج لگن از استخوان خاجی در عقب و ستیغ عانه شرمگاهی در جلو تشکیل یافته است که در این قسمت نیز رباطهایی از استخوان خاجی تاورک استخوان نشیمنگاهی کشیده شده است .
دهانه مخرج لگن به واسطه عضلات، پوست و نیام ها پوشیده شده است .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

کف لگن:

عناصری که در فاصله های کناره های مخرج قرار دارند، کف لگن را می سازند . مهم ترین این عناصر دو عضله است به نام عضلات بلند کننده مقعد و دنبالچه ای که به صورت یک پرده در کف لگن عمل می نماید .
عضلات بلند کننده مقعد عضلاتی پهن و مسطح هستند که در قسمت جلو ار استخوان شرمگاهی به استخوان خاجی در عقب کشیده شده اند . ما بین این جفت از عضلات، تنگه تحتانی قرار دارد که از آن سوراخ های اورترا پیشاب راه، واژن مهبل و رکتوم راست روده که در حفره شکم قرار گرفته اند، عبور می کنند شکل 8-1 . ارگان های لگنی، علاوه بر عضلات نگه دارنده دیافراگم لگنی، به وسیله لایه های بافت های هم بندی و پرده های حفره شکمی نگه داری می شوند . این لایه های بافت های همبندی از رباطهای نگه دارنده مثانه، رحم و رکتوم نشات می گیرند . اختلالات ساختمان های نگه دارنده لگنی ناشی از نقص در کف لگن می باشد . ضعف در کشش ماهیچه ها یا پارگی رباطهای نگه دارنده ساختمان های لگنی، می تواند باعث افزایش فتق یا نزول این ساختمان ها شود .