راهنمای سلامتی برای سالمندان

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

محتویات لگن:

حفره لگن حاوی مثانه، انتهای حالب ها، انتهای روده بزرگ روده مخرجی یا رکتال، عروق، اعصاب، عقده های لنفاوی و پرده پوشاننده آنها می باشد . به علاوه، بخش های داخلی دستگاه تولید مثل در زنان رحم، رباطهای رحمی، لوله های رحمی، تخمدان ها، و مهبل و در مردان کیسه منی، مجاری انزلی، غده پروستات و... نیز جزء محتویات لگن محسوب می شوند.
جهت آشنایی بیشتر با مفاهیم کتاب و به دلیل ارتباط نزدیک دستگاه ادراری و تناسلی، بخش هایی از دستگاه تناسلی که بر روی دستگاه ادراری مؤثر بوده و در این کتاب نیز بر روی آنها تاکید شده است در ذیل، مورد بحث و بررسی قرار می گیرند .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

غده پروستات:

غده ای است به اندازه یک گردوی درشت که در پایین مثانه قرار دارد و مجرای ادرار آن را سوراخ کرده و از وسط آن عبور می نماید . این اندام از بافت غددی، مجاری مربوطه و رشته های عضلانی غیر ارادی تشکیل یافته است . غده پروستات خود مایعی ترشح می نماید که با ترشح بیضه ها مخلوط می گردد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

رحم:

رحم یا زهدان، اندامی است عضلانی و ضخیم، به شکل گلابی که وارونه قرار گرفته قرار گرفته باشد . طول رحم 5/7 سانتی متر است .
رحم از نظر تشریحی شامل دو قسمت متصل به هم می باشد: جسم رحم و گردن رحم که در محلی به نام تنگه به هم متصل می شوند .
عمقی ترین قسمت جسم رحم را طاق رحم می نامند . جسم رحم به طور طبیعی متوجه جلو بوده و کمی به طرف مثانه خمیده شده است .
گردن رحم، که پایین ترین قسمت رحم بوده و استوانه ای شکل و تنگ می گردد، دارای سوراخ کوچکی است که مجرای درونی گردن را به داخل مهبل مربوط می سازد. شکل 10-1

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مهبل:

مهبل مجرای عضلانی در دستگاه تناسلی زنان می باشد که دارای عروق، اعصاب فراوان و دیواره های چین خورده بوده و از دهلیز اندام تناسلی خارجی تا دهانه رحم کشیده شده است . سطح جلویی مهبل مجاور قاعده مثانه و مجرای ادرار است و جدار پشتی آن در تماس با روده مخرجی یا رکتوم می باشد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

میان دو راه:

پرینه یا میان دو راه، پایین ترین بخش تنه انسان است که شامل دو قسمت می شود: قسمت جلویی یا ناحیه ای ادراری تناسلی است و قسمت عقبی یا ناحیه مقعدی .
در زنان، منطقه واقع در فاصله شکاف مهبلی در جلو و سوراخ مهبلی در عقب، به نام ناحیه مرکزی میان دو راه معروف است که ضخامت عضلانی بسیار مقاومی است و جسم میان دو راه پرینه نیز نامیده می شود .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

هورمون های تخمدان و عادت ماهانه:

تخمدان صرف نظر از تخمک گذاری، داری فعالیت ترشحی درونی نیز است و مثل سایر غدد مترحشه درونی تحت کنترل غده هیپوفیز (1) می باشد .
هرمون های مترشحه تخمدان، استروژن و پروژسترون می باشند که عادت ماهانه زن را کنترل می نماید .
استروژن از زمان کودکی تا مرحله یائسگی از تخمدان ها ترشح می شود و وارد جریان خون شده، صرف رشد و نمو اندامهای تناسلی زن و هم چنین ظاهر شدن خصایص ثانوی جنس زن در مرحله بلوغ می گردد. این هورمون برای برقراری حالت طبیعی جسمانی و روحی زن ضرورت دارد . در مرحله بلوغ و در دوران بعد از آن تا مرحله یائسگی، مرتبا هر ماه با رسیدن، تکامل و آزاد شدن تخمک، مقداری استروژن ایجاد می شود و به طور مرتب نیز موجب تغییراتی در دیواره رحم گردیده که در صورت حاملگی، دیواره رحم آمادگی لازم را برای پذیرش جنین داشته باشد .
پروژسترون، از جسم زرد که باقی مانده تخمک آزاد شده از تخمدان می باشد، تراوش می گردد و دنباله عمل استروژن را در مورد مهیا ساختن دیواره رحم ادامه داده و رفته رفته سبب می شود که دیواره رحم ضخیم، نرم و سرخ مخملی گردیده و بستری برای پذیرش جنین به وجود می آورد . افزایش پروژسترون سبب جلوگیری از قاعدگی می شود . و بالعکس اگر آبستنی انجام نشده باشد، کم کم جسم از بین رفته، ترشح هورمون آن نیز کم می گردد و دیواره ضخیم شده رحم، ترکیده و به تدریج به صورت خون و قطعات لخته ای شکل از آن جدا شده و دفع می گردد که اصطلاحا آن را قاعدگی ماهانه می گویند . در هر ماه این تغییرات در تخمدان و رحم انجام می گیرد .
زمان قاعدگی پریود در حدود 5 روز است و در طول این روزها دیواره سطحی داخل رحم همان طور که در بالا ذکر شد، ترکیده و جدا می شود و خون ریزی ظاهر می شود .
بنابراین به طور متوسط یک دوره قاعدگی 28 روز است که 14 روز اول آن مقدمات امر و آمادگی برای تخمک گذاری است و در 14 روز بعد که متعاقب تخمک گذاری می باشد یا آبستنی انجام شده و ادامه می یابد و یا قاعدگی بعدی نمودار می گردد. شکل 11-1

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

فصل دوم: تغییرات در دستگاه ادراری - تناسلی همراه با افزایش سن:

تغییرات کلی در دستگاه ادراری - تناسلی همراه با افزایش سن:

تغییرات در دستگاه ادراری - تناسلی بعد از بیست سالگی به تدریج به وجود آمده و در سنین 70-60 این تغییرات قابل ملاحظه می باشند . در واقع همراه با افزایش سن، کلیه ها شروع به کوچک و چروکیده شدن نموده، ظرفیت ماهیچه ای دترسور مثانه و همچنین تصفیه گلومرول کلیه کاهش می یابد . در واقع می توان گفت: توانایی دستگاه ادراری - تناسلی جهت پاسخ گویی به محرک های داخلی و خارجی کاهش یافته و با پیشرفت سن، این ضعف افزایش می یابد . البته تغییراتی در رابطه با سن به وجود می آید که نمی توان آن را کاملا محصول افزایش سن قلمداد کرد زیرا برخی از محققان بر این عقیده هستند که این تغییرات را باید ناشی از التهابها، بیماری ها، و ... در دوران گذشته افراد دانست در حالی که تعداد زیادی از محققان این امر را ناشی از افزایش سن می دانند .
با این حال بیشترین گزارش ها و تحقیقات منتشر شده حاکی از آن است که وقتی این دو عامل افزایش سن و بیماری ها با هم تلاقی داشته و هر دو هم زمان وجود داشته باشند، بالاترین و بیشترین تغییرات را شاهد می باشیم . تغییرات در سیستم قلبی - عروقی منجر به کاهش جریانهای خون در ارگانهای مهمی همچون کلیه ها می گردد .
هم چنین ظرفیت مثانه کاهش می یابد که احتمالا همین امر خود عدم کنترل مثانه را افزایش می دهد . تغییرات هورمونی در زنان سالمند می تواند منجر به کاهش خاصیت ارتجاعی منطقه واژینال شود .
اگر سفت شدگی به اندازه ای باشد که منجر به کوچک . خشک شدن مهبل شود، می تواند موجب تداوم افزایش رسوب ادرار گردد .
قابل ذکر است که با پیش رفت سن، میزان ضعف ماهیچه ها به گونه خیلی واضح مشخص می گردد به طوری که در صورت قرار گرفتن این افراد، تحت یک فشار و استرس، جزء افراد آسیب پذیر در نگه داری ادرار محسوب می گردند .
در مردان بزرگ شدن غده پروستات ممکن است منجر به فشار بر پیشاب راه شده و موجب ریزش ادرار و یا احتباس ادرار گردد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تغییرات در دستگاه ادراری:

به طور کلی که در دستگاه ادراری در زمان سالمندی به وجود می آید در جداول زیر دسته بندی شده است .این تغییرات در ساختمان، عمل کرد، اندازه و ... می باشد .


تغییرات ساختمانی در کلیه سالمندان:


وزن کلیه ها به دلیل کاهش سلولی، به تدریج کم می شود به طوری که در 90 سالگی حدود 20 تا 30 درصد از وزن متوسط کلیه در زمان سی سالگی کاسته می شود .
طول کلیه ها به نسبت افزایش طول عمر کم می شود به طوری که عکس برداری ها و توموگرافی ها بیانگر ده درصد کاهش در هر ده سال می باشند .
تعداد گلومرول های (2) از بین رفته افزایش می یابد اگر چه کمتر از یک درصد از گلومرول ها در افراد بالغ بدین صورت وجود دارد اما این نسبت به حدود 10 تا 30 درصد در افراد 80 ساله در خواهد آمد .
تغییرات متعددی در شبکه کلیه سالمندان به وجود می آید و در نتیجه جریان خون گلومرولی کاهش می یابد .
توده توبولی (3) کاهش می یابد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تغییرات ساختمانی در کلیه سالمندان:

وزن کلیه ها به دلیل کاهش سلولی، به تدریج کم می شود به طوری که در 90 سالگی حدود 20 تا 30 درصد از وزن متوسط کلیه در زمان سی سالگی کاسته می شود .
طول کلیه ها به نسبت افزایش طول عمر کم می شود به طوری که عکس برداری ها و توموگرافی ها بیانگر ده درصد کاهش در هر ده سال می باشند .
تعداد گلومرول های (2) از بین رفته افزایش می یابد اگر چه کمتر از یک درصد از گلومرول ها در افراد بالغ بدین صورت وجود دارد اما این نسبت به حدود 10 تا 30 درصد در افراد 80 ساله در خواهد آمد .
تغییرات متعددی در شبکه کلیه سالمندان به وجود می آید و در نتیجه جریان خون گلومرولی کاهش می یابد .
توده توبولی (3) کاهش می یابد .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تغییرات در عملکرد کلیوی سالمندان:

جریان خون کلیوی کاسته می شود .
سرعت پالایش گلومرولی همراه با افزایش سن به تدریج کاهش می یابد .
برقراری نسبت های تعادلی در غلظت ادرار و جذب مجدد ادرار کم می شود .
ایجاد سریع به فقدان سدیم کاهش می یابد .
پاسخ به تغییرات و نسبت های بار الکتریکی اسید ها کاسته می شود .
پاسخ به حفظ تعادل اسید - باز در موارد موجه شدن با انواع محرک ها و استرس ها کاهش می یابد .