سیمای بهشت و جهنم در سوره واقعه

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

همگان چه پیغمبر و رسول و چه صدیق و شهید دیده بر هم نهند تا فاطمه بگذرد و خود را بر عرش پروردگارش جل جلاله رساند و از ناقه به زیر آید و بگوید: معبودا! سیدا! داوری کن بین من و هر که به من ستم کرده است! خدایا! حکم کن میان من و هر که فرزندانم را کشته.
به ناگاه پاسخی از طرف خدا جل جلاله می رسد که ای حبیبه ام و فرزند حبیب من!از من بخواه تا عطا کنم و شفاعت کن تا پذیرفته گردد. به عزت و جلالم سوگند که ستم ستمگر را کیفر دهم!
زهرا می گوید:
معبودم، سیدا! ذریه و فرزندانم و شیعیان و شیعیان ذریه ام و دوستانم و دوستان فرزندانم را دریاب!
از طرف خدا جل جلاله ندا می رسد: کجایند فرزندان فاطمه و شیعیان و دوستان او و دوستان فرزندان او و آنان در میان رحمت جلو می آیند و فاطمه رهبر آنها می گردد تا آنها را وارد بهشت کند(14).
اذا رجت الارض رجا (4)
این در هنگامی است که زمین به شدت به لرزه در می آید.
زلزله ای سنگین و شدید که آنچه درون زمین است بیرون می ریزد. (انسان وحشت می کند) و می پرسد چه بر سر زمین آمده است(15).
مواد گداخته و ذوب شده بر اثر گرمای درون زمین به یکباره فوران می کنند و جاری می شوند. آنگاه بر روی آب دریا سوار می شوند. دیدن دریای شعله ور و بر افروخته امری باور نکردنی و هراس آور است. در این هنگام حسرت و پشیمانی به سراغ انسان می آید و گناهان و خطاها و کارهایش را به خاطر می آورد اما چه فایده که دیر است! با خود می گوید وای بر ما که مرگ ما را از خواب بیدار کرد! این همان وعده خدای مهربان است. پیامبران از این روز سخت خبر دادند و همگی راست گفتند.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

خداوند متعال به پیامبرش فرمود:
امت را از قیامت بترسان که از هول و ترس آن روز جان ها به گلو می رسد و از بیم آن خون و خشم خود را فرو می برند و ستمکاران را هیچ حمایت کننده و یاوری نخواهد بود که شفاعتش پذیرفته شود(16)
همان روزی که در آن ستمکاران را عذر خواهی سودی نبخشد و برای آنها خشم و لعن و دوزخ آماده است(17).
روزی که زمین به سرعت بشکافد. جمع آوری خلق برای خدا سهل و آسان است. همان روزی که مردم مانند ملخ های پراکنده و در عرصه محشر حاضر باشند.
و بست الجبال بسا (5)
فکانت هباء منبثا (6)
و کوه ها در هم کوبیده می شوند و به صورت گرد و غبار پراکنده در می آیند و با تکان های شدید از جا کنده می شوند و به حرکت در می آیند و با همدیگر برخورد کرده و در میان تعجب و بهت آدمیان به تلی از شن و خاک تبدیل می شوند و همچون پشم زده شده ای در فضا پخش می شوند و مانند گرد و خاک سم ستوران و چهارپایان خواهند شد.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اکنون انسانی سرگشته و در تماشای گرد و خاک معلق در هوا است. نگاهی به گرد و خاک در آسمان می اندازد و از خود می پرسد: آیا این ذرات ناچیز و سبک، همان کوهای پابر جا و سر به فلک کشیده دنیا است؟ آیا اینها همان سنگرهای رفیع و مستحکم جنگ آوران دلاور است؟ آیا اینان همان سنگ های سخت و ناهموار است که روزی مظهر استقامت و پایبندی بودند و اکنون در مقابل قدرت خداوند قادر و قاهر، خوار و خاضع شده اند؟!
عجب روز سختی است! زمین صاف و هموار شده، ماه تاریک گشته است. ستارگان پراکنده شده و فرو می ریزند. چهره گروهی غمگین است. راه فراری پیدا نمی شود. چشمان بعضی از شدت ترس فرو افتاده و پایین را می نگرند. پرده از روی آسمان برداشته می شود. درهای آسمان گشوده شده است. آتش جهنم شعله ور می گردد. پرونده اعمال افراد گشوده می شوند و اسرار پنهان فاش و آشکار می گردد. برخی از برادر، پدر، مادر، زن و فرزند خویش می گریزند.
ترسم که روز حشر عنان بر عنان رود
تسبیح شیخ خرقه رند شراب خوار
حافظ

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

فصل دوم: گروهای سه گانه آیه 7-12

آیات این بخش، از تقسیم بندی مردمان خبر می دهد که آنان سه گروه خواهند بود:
1. اصحاب یمین؛
2. اصحاب شمال؛
3. سابقون.
از دو گروه از اینان (سابقون و اصحاب یمین) تمجید نموده و آنها را به خاطر اعمال نیک و زیبایشان می ستاید. از گروه دیگر (اصحاب شمال) به دلیل پرونده سیاهی که با اعمال زشت فراهم نموده اند به بدی یاد نموده و آنها را بهره مند از عذاب می شمرد.
و کنتم ازواجا ثلاثه (7)
و شما به سه گروه تقسیم خواهید شد که در آن روز بر طبق کردار و عملتان جزء یکی از این سه دسته اید که هر گروه عاقبتی دارند. دو گروه بهشتی اند و یک گروه جهنمی. آن دو گروه بهشتی به یک اندازه از نعمت های الهی بهره مند نخواهند بود، و گروه سوم از عذاب الهی بهره خواهند گرفت و جزایشان آتش است(18).
فأصحاب المیمنه ما أصحاب المیمنه (8)

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اصحاب میمنه، چه اصحاب میمنه ای(19) نامه عمل بر دست راست دارند(20) و شاد و خوشحالند و مشتاق زیارت انبیا و اولیا می باشند تا به آنها بپیوندند و در بهشت در کنار آنها شاد و خرم و به دور از غم و غصه ایام سپری کنند. رو سفید و سر بلند گام بر می دارند و هیچ حزنی در دل ندارند؛ زیرا گناهی در پرونده ندارند. نامه ای دارند بدون سیاهی و زشتی بی هیچ قباحت و بد اندیشی. کتابی بر دست دارند که خداوند همه اعمال چه ریز و درشت چه بزرگ و کوچک و چه آشکار و مخفی را فروگذار نکرده است(21). این لوح سفید با اعمال نیک نورانی تر شده و جلا یافته است. چه خجسته نامه و چه مبارک نوشته ای!

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

و أصحاب المشئمه ما أصحاب المشئمه (9)
گروه دیگر اصحاب شومند؛ چه اصحاب شومی که نامه اعمالشان را به دست چپشان می دهند. نامه ای سراسر گناه و عصیان، نافرمانی و بی پروایی زیاده خواهی و غفلت لاابالی گری و بی رحمی، شهوت پرستی و خود خواهی، دروغگویی و نیرنگ.
اکنون او به نامه عملش می نگرد هر چه هست خلاف و حرام، شراب خواری و بیهوده گویی، آزار و لجبازی تکبر و حسادت است. هنوز چشم از نامه عمل بر نداشته که شعله های آتش را می بیند که انتظار او را می کشد. رنگ از رخسارش می پرد. چهره ترسان بی هیچ یار و یاوری. نه روی پناه بردن به خدا را دارد و نه پناهگاهی غیر از او. در آن روز آنچه مایه رو سفیدی است، پیروی از خدا و انجام اعمال خیر است و او هیچ خیر و ثوابی نداشته و اگر داشته، با ریا و منت و اذیت آنها را باطل نموده است. اگر در دنیا برای خدا دردمند و غمزده ای را از غم می رهاند یا برهنه ای را می پوشاند یا بی خانمانی را پناه می داد و در راه ازدواج جوانان کمکی می نمود و بدین وسیله آنها را از خطر انحراف نجات می داد اکنون خود نجات می یافت.
انحرافات جنسی عقیدتی و فکری که در سایه عدم توجه دیگران دامنگیر جوانان شده است، اگر در دنیا ثروتمندان سهمی از اموال فراوان خود را صرف کار و تحصیل و مسکن آنها می کردند به دام اعتیاد و باندهای مخوف نمی افتادند. خلاصه این که: اگر مرتکب گناه نمی شد این گونه ترسان و لرزان در صحرای محشر این طرف و آن طرف نمی دوید. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می فرماید:
به کوچکی گناه نگاه مکن بلکه بنگر چه خدای با عظمتی را معصیت می کنی(22)
اگر سخن خدا و پیامبر را می شنید و شیعه واقعی می شد اکنون این مژده به او می رسید که:
ای علی! تو و شیعیانت از فزع اکبر(23) در امان هستید؛ زیرا تو قسمت کننده بهشت و آتشی. به آتش می گویی که این شخص برای من و آن دیگری برای تو(24).

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

و السابقون السابقون (10)
أولئک المقربون (11)
سومین گروه سابقون پیشگامند و آنها در نزد خداوند مقربند، چون در ایمان و اعتقاد و اعمال خیر پیشگام بوده اند. نمازهای اول وقت را از دست نداده اند و نیات خود را پاک کرده اند.
همه می دانیم رقابت و سبقت گیری در عالم امری عمومی است. درختانی که برای رسیدن به نور خورشید از همدیگر سبقت می گیرند؛ ماهیانی که برای رسیدن به آب های زلال سرعت می ورزند؛ بره های جدا شده از مادر که بعد از ساعت ها جدایی، در هنگام نزدیک شدن به مادر گوی سبقت را از بقیه می ربایند، درندگانی که برای استفاده بیشتر از طعمه با نزاع و کشمکش از یکدیگر پیشی می گیرند؛ نیز گاهی انسانها که سبقت گرفتن آنها به حیوانات و درندگان شباهت پیدا می کند و سر مال و امکانات رفاهی دنیا و افتخارات کاذب و گناه بر هم پیشی می گیرند، آنها را از حیوانات پست تر می کند ولی اگر سبقت گیری در امور مورد رضایت خداوند متعال باشد و او خود، مردم را به انجام آن ترغیب می کند بسیار پسندیده و نیکو است. چه خوب بود ما انسان ها برای رفع گرفتاری های دیگران یاد گیری احکام قرآن و زیاد نمودن تقوا و ایمان و احترام به والدین و بزرگان و از همدیگر سبقت می گرفتیم. در جهاد و خمس و زکات و امانت داری پیش قدم می شدیم و در ترک دروغ و تهمت و سوء ظن و بد بینی با هم مسابقه می دادیم. در راه یادگیری علوم روز و استفاده بهتر از نعمت های زمین، با کشورهای غربی رقابت می کردیم. در کشف و اختراع علمی آنها را به مبارزه می طلبیدیم، نه این که در مدپرستی و یادگیری اراجیف و دیدن تصویرهای مبتذل ماهواره ای یا ویدیویی با همدیگر مسابقه دهیم! جوان غربی ویدیو می سازد تا در راه علم از آن بهره بگیرد. ما پول نفت را به آنها می دهیم و عکس ها و تصاویر منافی عفت تحویل می گیریم و آمار جرم و جنایت بالا می رود! جوان غربی وقت خود را در کتابخانه ها و دانشکده ها پر می کند و ما چگونه؟ او در فکر سفر به مریخ و آسمان ها است و ما در فکر به دست آوردن لباسی که امروز مد شده است!
او با طرد آزادی امتحان پس داده غربی به دنبال معنویت از آن سوی جهان به قم می آید و در گوشه مدرسه ای خود را با دین رفیق می کند. در حالی که ما تازه در برهنگی و بی حیایی سوت مسابقه را به صدا در می آوریم! در این راه روی آنها را در بعضی موارد سفید کرده ایم و بدتر این که عریان بودن و بی عفتی را نشانه پیشرفت و مترقی بودن می دانیم و شرم آورتر این که غیرتمندان و صاحبان حیا و عفت را افرادی متحجر و عقب مانده تلقی می کنیم!
آری پیشگامان مورد سخن خدا را، رسول خدا می شناسند و می فرماید:
سابقون، علی و شیعیان علی هستند که بر بهشت سبقت گرفته اند(25) و نیز می فرماید:
آیا می دانید چه کسانی پیشگامان به سوی لطف پروردگار در قیامتند؟ آنها کسانی هستند که وقتی حق به آنها داده می شود پذیرا هستند و وقتی از حق سوال می شوند، آن را در اختیار می گذارند و درباره مردم آن گونه حکم می کنند که درباره خودشان حکم می کنند(26)(27).

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

فی جنات نعیم (12)
در باغ های پر نعمت بهشت جای دارند؛ همان جایی که منزلگاه آدم بود. خداوند متعال می فرماید:
گفتیم ای آدم! تو با جفت خود در بهشت جای گزین و در آنجا از هر نعمتی که بخواهید بدون زحمت برخوردار می شوید، ولی به این درخت نزدیک نشوید که از ستمکاران خواهید بود(28).
ولی آدم طاقت نیاورد و در مقابل نیرنگ شیطان تسلیم شد تا جایی که برهنه از بهشت بیرون رانده شد برای این که بداند دشمن هیچ گاه منفعت حریف را نمی خواهد. با دشمن باید هوشیارانه ستیز کرد.
ستیز با ابلیس، امتحان آدمیان می باشد و جزای امتحان در صورت موفقیت بهشت است. اما بدون امتحان کسی را به بهشت راه نمی دهند خداوند می فرماید:
آیا گمان کردید بدون امتحان به بهشت می روید؟ امتحانی که از پیشینیان شما هم گرفته شد(29).
اگر انسان ها راهای ورود به بهشت را بداند وارث بهشت خواهد شد(30) به شرط آن که از نمازش مواظبت کند(31) تا نیایشی عاشقانه باشد و گفتگویی امید بخش و یا این که امانتدار(32) مال و جان و ناموس و اسرار مردم باشد، همان طور که خداوند متعال است؛ همو که محرم است و با آن که بسیاری از گناهان و غفلت ها را از ما می بیند اما فاش نمی کند.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اگر ما از کارهای لغو و بی فایده(33) که فقط را ضایع و عمر را هدر می دهد و در آخر چیزی غیر از گناه و معصیت را تقدیم انسان نمی کند دوری کنیم، می توانیم و به رحمت ایزدی و بهشت جاودانش امیدوار باشیم.
چنانچه ما خمس و زکات(34) را به طور صحیح بپردازیم و مال خود را پاک و حلال نماییم یا خضوع(35) در نماز را رعایت کنیم و با قلبمان بر آستان با عظمتش سجده کنیم و نیز خواب های طولانی(36) را که باعث افسردگی، کم تحرکی و کم توفیقی می شود ترک کنیم، که:
خور و خواب و خشم و شهوت، شغب است و جهل و ظلمت - حیوان خبر ندارد ز جهان آدمیت
و در شب، هنگامه بیداری و زمان فغان عاشقان و موقع دعا و نیایش و راز و نیاز، در تاریکی شب کمی به تاریکی قبر و فشار قبر و سوال و جواب قبر فکر کنیم یا این که فارغ از دنیا، سر را بلند نموده و لوح پر ستاره آسمان را بنگریم و در خلقت ستارگان بیاندیشیم آن گاه حقارت و کوچکی خود را احساس خواهیم نمود و از این که این موجود حقیر خالقی با آن عظمت را ترک کرده یا به فرمانهایش گوش نداده و معصیت نموده است احساس ندامت و پشیمانی خواهیم کرد و این استغفار(37) است که قطره اشکی را از چشم سرازیر کرده و توبه است که زبان را به عذر خواهی وادار نموده که خدایا! من جز تو کسی را ندارم. آیا تو آتش را بر صورت هایی در برابر عظمت تو به سجده افتاده اند مسلط می کنی و بر زبان هایی که صادقانه اقرار به توحید و یگانگی تو کرده اند چیره می گردانی؟!(38)
خداوند بندگانی را که به او پناه می برند و نفس خود را از حرام حفظ می کنند به دوزخ نمی برد. او مردم نیکوکار و بخشنده را می بخشد و مجاهد در راه خدا را به بهترین پاداش یعنی بهشت می رساند و پیروان خدا و رسول خدا(39) را به میهمانی همیشگی و عظیم دعوت می کند. همین طور پرهیزکاران(40) را مژده فردوس می دهد ولی هر کس پاک نباشد وارد بهشت نمی شود؛ زیرا خداوند بهشت را پاک آفریده است. خوشا به حال کسی که مادرش پاک و عفیفه است(41).

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

پس چون بهشتیان داری مقام و منزلتی بسیار والایند، بهشت را به نزد آنها می آورند تا فاصله ای بین آنها و بهشت نباشد(42). اگر صورت های آنها را هنگام ورود به بهشت مشاهده کنی می بینی چقدر شاد و مسرورند(43) و چرا نباشند آنها در آن روز فرشتگان خدا را مشاهده کرده که بر گرد عرش حلقه زده و با ستایش پروردگار تسبیح می گویند(44) و بندگان مومن خدا خود را مقابل درهای گشوده بهشت می بینند. هشت در سعادت و خوشبختی. یک در برای پیغمبران و صدیقان و دری دیگر برای شهیدان و صالحان و از پنج در دیگر شیعیان و صدیقان داخل بهشت می شوند(45). اولین کسی که وارد بهشت می شود علی (علیه السلام) است(46). البته او شیعیان و محبان خود را تنها نخواهد گذاشت. شیعیان از قبر خارج می شوند، در حالی که می گویند لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله. پس به هر کدام از آنها حللی سبز رنگ و تاج و لباس کرامت عطا می شود و هر کدام از شیعیان آنها را می پوشند و سوار بر مرکبی پرنده می شوند و به سوی بهشت پرواز می کنند(47).
و نگهبانان بهشت به آنها می گویند:
سلام بر شما، گوارایتان باد این نعمت ها! داخل بهشت شوید و برای همیشه زنده بمانید(48) از نعمت های الهی استفاده نمایید. گوارا بخورید و بیاشامید. اینها در برابر اعمالی است که انجام می دادید.(49)