آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز (ترجمه کتاب عدّة الداعی و نجاح الساعی)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

فواید اقرار به گناهان

و از فواید یاد آوری گناهان این است که ترس و رقت قلب انسان افزوده می شود. امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی شما رقت قلب پیدا کردید آنگاه دعا کنید زیرا قلب تنها در حالت اخلاص پاک می شود. و همین علت گریه و ریزش اشک است و این خود از آداب دعاست بنا بر این آمادگی برای پیدا کردن یک ادب دعا، باعث پیدا شدن ادب دیگری برای دعا شده است. و چون امام صادق علیه السلام فرمود: آداب دعا عبارتند از مدح خدای سپس ثنای الهی سپس اقرار به گناهان آنگاه درخواست از خدا. به خدا قسم هیچ کس از گناه جز با اقرار به آن بیرون نرفته است بنا بر این در اقرار به گناهان پنج فایده موجود است:
اول: انقطاع به خدای تعالی.
دوم: شکستگی قلب و فضیلت آن را فهمیدی.
سوم: چه بسا رقت حاصل می شود و آن نشانه اخلاص است و به آن هنگام اجابت تحقق می یابد.
چهارم: اقرار به گناه چه بسا باعث گریه می شود و این بهترین آداب دعاست.
پنجم: با امر امام صادق ع موافقت می کند.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

امر دوازدهم: روی آوردن دل به سوی حق تعالی

زیرا کسی که به تو رو نکند شایسته رو کردن نیست.
چنان که کسی با تو گفتگو کند و تو میدانی که او از گفتگویش غافل است و با دلش از گفتگوی با تو رویگردان شده است، او هم مستحق رویگردانی توست به اینکه با او گفتگو نکنی و از جوابش رویگردان شوی. امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس می خواهد که جایگاه خود را نزد خدا بفهمد، جایگاه حق تعالی را به پیش خود بنگرد، خدای تعالی بنده را به جایگاهی همانند جایگاه خود نزد بنده می نشاند. و امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: خدای تعالی دعای دلی که متوجه غیر خداست نمی پذیرد. بدون توجه قلبی دعا کردن معنایش آنست که خواسته جدّی نیست و یا یقین به اجابت ندارد و یا خدای را نعوذ بالله ناتوان می داند . و سیف بن عمیره از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که: وقتی دعا کنی دلت را متوجه حق سبحانه نما. و از جمله چیزهایی که خدای تعالی به حضرت عیسی ع وحی کرده این است که:
ای عیسی! مرا نخوان! جز در صورتی که گریه و زاری نمایی و همت تو مصروف یک چیز باشد وقتی این گونه مرا بخوانی تو را اجابت می کنم. از ائمه علیهم السلام: آمده است که دو رکعت نماز با تدبر بهتر از زنده داشتن یک شب با دلی مشغول است. از ائمه اطهار علیهم السلام روایت شده که: نماز بدون حضور قلب نفعی به حال تو ندارد. و از سنت های ادریس علیه السلام است که: وقتی مشغول نماز شدید خاطره ها و افکار خود را متوجه نماز سازید و خدای را با حالی پاکیزه و با نشاط بخوانید و از او با خضوع و با خشوع و طاعت و افتادگی، مصالح و منافع خود را بخواهید. و از جمله آن کلمات: اینکه وقتی داخل روزه شدید نفوستان را از آلودگی و فحش و نجاست پاک کنید و برای خدا با قلبهای صاف و پاکیزه از افکار بد و خیالات زشت روزه بگیرید! زیرا خدای تعالی دلهای آلوده و نیت های شرک آمیز را نجس می شمارد.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

امر سیزدهم: دعا باید قبل از حاجت سابقه داشته باشد

رسول خدا (ص) به ابا ذر فرمود: ای ابا ذر! آیا سخنانی به تو یاد ندهم که خدای تعالی منفعتی از آن به تو برساند؟ عرضه داشت: بله ای رسول خدا (ص) فرمود: خدای را حفظ (یاد) کن خدای تو را حفظ (یاد) می کند خدای را حفظ (یاد) کن او را جلوی خودت می یابی. در آسایش خودت را به خدا بشناسان، خدای تو را در سختی می شناسد وقتی درخواست می کنی از خدا درخواست کن! وقتی کمکی می خواهی از خدا کمک بخواه تقدیر حوادث پایان پذیرفت و تا روز قیامت نوشته گردید. اگر تمام خلق کوشش کنند که نفعی که خدای تعالی مقدر نفرمود به تو برسانند نمی توانند. و هارون بن خارجه از امام صادق علیه السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: دعا در آسایش باعث استجابت دعا به هنگام بلاست و از آن حضرت روایت شده است: که هر کس از بلایی بترسد که مبادا به او اصابت کند از خدای تعالی درخواست نماید که خدا او را به آن مبتلا نکند. خدای تعالی هرگز آن بلا را به او نازل نمی کند و امام سید العابدین علیه السلام فرمود: دعا بعد از آنکه بلا نازل شد فایده ای ندارد. )

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

امر چهاردهم: دعا برای برادران و التماس دعا از ایشان

ابن ابی عمیر از هشام بن سالم از امام جعفر صادق ع روایت کرد، فرمود: هر کس چهل مؤمن را پیشاپیش دعا کند، سپس برای خود دعا کند، خدای تعالی دعایش را مستجاب کند. و بعد از پایان نماز شب مستحب است که در حال سجده بگوید: «اللّهمّ ربّ الفجر و اللّیالی العشر و الشّفع و الوتر و اللّیل اذا یسر و ربّ کلّ شی ء و ملیک کل شی ء صلّ علی محمّد و آله و افعل بی و بفلان ما انت اهله و لا تفعل بنا ما نحن اهله یا اهل التّقوی و المغفرة» پروردگارا! پروردگار فجر و شبهای دهگانه (اول ذی الحجه) و پروردگار جفت و فرد و شب، آن هنگام که به روز روشن مبدل می شود و پروردگار همه، و پادشاه همه، درود بر محمد و آلش بفرست و به من و به فلان و فلانی آن نماز که تو سزاوارش هستی و نه آنچه که ما سزاوار آنیم ای اهل تقوی و مغفرت» و روایت شده خدای سبحان به موسی وحی فرمود: ای موسی! از من با زبان بدون گناه بخواه. عرضه داشت: کجا چنین چیزی ممکن است؟
خدای تعالی فرمود: مرا با زبان دیگران دعا نما! و رسول خدا (ص) فرمود: هیچ دعایی به سرعت اجابت دعای غایب در حق غایب نیست. و فضل بن یسار از امام باقر ع نقل کرد:
نزدیکترین و سریعترین دعا به اجابت دعای برادر مؤمن برای برادرش در غیاب اوست. از امام باقر ع روایت شده: سریعترین دعا به اجابت، دعای برادر مؤمن در غیاب برادر مؤمن است، وقتی شروع به دعا کرد فرشته موکل می گوید: آمین و برای تو دو برابر آن باد! عبد الله بن سنان از امام باقر ع روایت کرد که آن حضرت فرمود: دعای برادر مؤمن، در حق برادر مؤمن در غیابش، رزق را پایین می کشد و بدیها را دفع می کند. و از آن حضرت روایت کرد که رسول خدا (ص) فرمود: هیچ مؤمنی نیست که برای مؤمنی دعا کند جز آنکه خدای تعالی، به همانند ثواب آن دعا، که برای ایشان کرده است، به اندازه تمام مردان و زنان مؤمن، از ابتدای دنیا تا انتهایش تا روز قیامت به او می دهد و بنده ای، امر به آتش می شود، او را به سوی آتش جهنم می کشند مؤمنین و مؤمنات عرضه می دارند: پروردگارا این همان بنده ای است که برای ما دعا کرد، او را شفاعت می کنند. و خدای تعالی شفاعت ایشان را می پذیرد و پس از آتش نجات پیدا می کند. و علی از پدرش روایت کرد گفت: عبد اللَّه بن جندب را در موقف عرفات دیدم موقفی را بهتر از موقف او ندیدم، زیرا پیوسته دستانش را به سوی آسمان بلند کرده بود و سیلاب اشک بر صورتش می ریخت به طوری که بر زمین می افتاد، وقتی مردم بازگشتند گفتم: ای ابا محمد! من موقفی را بهتر از موقف تو ندیدم، گفت به خدا قسم جز برای برادرانم دعا نکردم، زیرا امام ابو الحسن علیه السلام به من خبر داد که هر کس در غیاب برادر مؤمنش برای وی دعا کند از عرش ندا در دهند که: صد هزار برابر برای تو باشد. پس خوشم نیامد که صد هزار دعای ضمانت شده را برگردانم و دعایی را بگیرم که نمی دانم مستجاب است و یا نه. ابن ابی عمیر از زید نرسی روایت کرد فرمود: من با معاویة بن وهب در موقف بودم و او دعا می کرد کنجکاو شدم ندیدم دعایی برای خود نماید و دیدم که برای تک تک مردم از جاهای مختلف با نام بردن ایشان و پدرانشان دعا می کند تا اینکه مردم به طرف مشعر راه افتادند آنگاه پرسیدم: عموجان از تو چیز عجیبی دیدم. گفت: علت تعجب تو چیست؟ گفتم: برادرانت را در چنین موضعی بر خود مقدم داشتی و ایشان را تفقد کردی! در پاسخ من گفت: برادر زاده از این تعجب مکن! من از مولایم و مولای تو و مولای هر مؤمن و مؤمنه و به خدا قسم آقای همه گذشتگان و آقای باقی ماندگان بعد از پدرانش علیهم السلام- شنیدم- این گوش معاویه کر شود و چشمانش کور شود و شفاعت محمد (ص)- به او نرسد، اگر نشنیده گفته باشم- می فرمود:
هر کس در غیاب برادر مؤمنش برای وی دعا کند فرشته ای از آسمان دنیا ندا در می دهد ای بنده خدا! و برای تو صد هزار برابر آنچه که تو دعا کردی، باشد و فرشته ای از آسمان دوم ندا در می دهد ای بنده خدا! برای تو دویست هزار برابر آنچه که تو دعا کردی باشد و فرشته ای از آسمان سوم فریاد برمی آورد: ای بنده خدا! برای تو سیصد هزار برابر آنچه که تو دعا کردی باشد و فرشته ای از آسمان چهارم فریاد بر می آورد: ای بنده خدا! برای تو چهار صد هزار برابر آنچه که تو دعا کردی باشد و فرشته ای از آسمان پنجم فریاد برمی آورد که ای بنده خدا! برای تو پانصد هزار برابر آنچه که تو دعا کردی باشد و فرشته ای از آسمان ششم فریاد برمی آورد که ای بنده خدا! برای تو ششصد هزار برابر آنچه که تو دعا کردی باشد و فرشته ای از آسمان هفتم فریاد بر می آورد که ای بنده خدا! برای تو هفتصد هزار برابر آنچه که تو دعا کردی باشد. سپس خدای تعالی به او ندا می دهد: من، بی نیازی هستم که فقیر نمی گردم، ای بنده خدا! برای تو هزار هزار برابر آنچه که دعا کردی باشد. برادر زاده! اهمیت کدام دعا بیشتر است؟ آیا آنکه من برای خود برگزیدم بهتر است یا آنکه تو مرا به آن امر می کنی؟
آگاهی:
شایسته است که علاوه بر دعا برای برادر مؤمن، به دل، دوستش داشته باشی و خالصانه دعا کنی و برای آرزوی اجابت آن دعا کنی. وقتی چنین باشی تو سزاوار استجابت دعایی که در مورد خودت هم خدای تعالی چندین برابرش عوض دهد. زیرا دوست داشتن مؤمن به تنهایی خود حسنه است و خیر خواهی برای او حسنه دیگری است پس دعای تو مشتمل بر سه حسنه است محبت، و اراده خیر برای او، و دعا. و نیز وقتی چیزی را برایش از خدا درخواست می کنی او را به قلب خودت دوست خواهی داشت و در دعایت به پیش خدای اکرم الاکرمین و اجود الاجودین شفاعتش می کنی و او کریمتر و قادرتر و اولی است از تو که به بنده اش منفعت برساند، ناچار تو را اجابت می کند. و در روایت جابر از امام ابی جعفر باقر ع در تفسیر آیه: یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ خدای تعالی دعای کسانی را که ایمان آورند و عمل صالح انجام دادند اجابت می کند و از فضل خود بر ایشان می افزاید- فرمود: مراد مؤمنی است که در غیاب برادر مؤمنش برایش دعا کند پس فرشته می گوید: و برای تو مثل آنچه که درخواست کردی باشد و این به خاطر دوستی تو به تو بخشیده شد. این روایت اشاره به مطلب مذکور دارد. حکایت شده است: یکی از نیکان بعد از پایان نماز در مسجد برای برادران خود دعا می کرد، وقتی از مسجد بیرون آمد پدرش را مرده یافت و وقتی از کفن و دفن او فارغ شد شروع به تقسیم ترکه بین برادران مؤمن که برایشان دعا می کرد نمود علت آن را سؤال کردند: گفت: من در مسجد برای ایشان بهشت را درخواست می کردم. اکنون آیا در مورد دنیای فانی بخل بورزم. و در گفتار امام صادق علیه السلام فکر کن: وقتی دو مؤمن با همدیگر دست دادند صد رحمت بین ایشان تقسیم می شود نود و نه رحمت سهم آنست که بیشتر از دیگری، او را دوست داشته باشد. پس عنایت خدای سبحان را در مؤمن و محبت به او بدان و دعای تو برای برادر مؤمنت برای تجارت نباشد یعنی تنها برای این دعا کنی که ثواب دعاکننده برای مؤمن را ببری بدون آنکه محبت او را در دل داشته باشی و کار به استجابت این دعا نداشته باشی. بر تو می ترسم که با این حالت اجر دعا از دست تو برود توجه به روایت جابر کن در آنجا که فرشته می گوید: چون تو دوستش داشتی (این اجر برای تو باشد).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

فصل

چگونه برادر مؤمنت را دوست نداشته باشی، در صورتی که یاورت علیه دشمنانت می باشد و کمک کار در دین توست و با تو در دوستی دوستان موافق است و در دشمنی دشمنانت همداستان. و از ائمه اطهار علیهم السلام وارد شده است که فرمود: بنده به حقیقت ایمان نمی رسد تا آنکه برادرش را دوست بدارد. و از آن حضرت آمده است: شیعه ما همدیگر را دوست دارند و در محبت ما به همدیگر بذل و بخشش می کنند. عبد المؤمن انصاری می گوید: بر ابی الحسن موسی بن جعفر ع وارد شدم و در نزد او محمد بن عبد اللَّه جعفری بود، به او لبخند زدم امام ع فرمود: آیا دوستش داری؟ ) عرضه داشتم: بله و جز به خاطر شما دوستش نمی دارم. فرمود او برادر توست و مؤمن برادر تنی مؤمن است. ملعون است ملعون، کسی که برادرش را متهم کند، ملعون است ملعون کسی که با برادرش غش کند. ملعون است ملعون کسی که به برادرش نصیحت نکند، ملعون است ملعون است کسی که بر ضرر برادرش اقدام کند، ملعون است ملعون کسی که خود را از برادر مؤمنش مخفی کند، ملعون است ملعون است کسی که غیبت برادر مؤمن خود کند. و از آن حضرت آمده است:
محکمترین ریسمانهای ایمان، دوستی با خدا و دشمنی با دشمنان خداست. و امام صادق علیه السلام فرمود: هر چیزی به چیزی آسایش و راحتی می یابد و راحتی مؤمن دیدار برادر مؤمن اوست چنان که راحتی پرنده در دیدار همجنس (پرنده دیگر) است. آیا ندیدی که پرندگان با هم می نشینند. حضرت فرمود: مؤمن برادر مؤمن است ) و مؤمن چشم و آیینه مؤمن است و راهنمایی است که به او خیانت نمی کند و با او نیرنگ بکار نمی بندد. و به او ظلم نمی نماید و او را تکذیب نمی کند و غیبتش نمی نماید. امام صادق علیه السلام فرمود: هر دو مؤمن یا سه مؤمن که پیش برادری جمع شوند و از کید او در امان باشند و از حیله هایش نترسند و امیدوار به آنچه دارد باشند، اگر ایشان خدای را بخوانند خدای اجابتشان می کند و اگر از او بخواهند عطایشان می کند و اگر زیادت خواهند خدای به ایشان زیاد دهد و اگر ساکت باشند ابتداء خدا به ایشان می دهد. امام صادق ع فرمود: هر کس برای خدا برادر مؤمنش را زیارت کند، نه برای چیز دیگری بلکه برای درخواست وعده های الهی و متحقق شدن آن، خدای تعالی، هفتاد هزار فرشته را موکل می کند که او را ندا دهند و بگویند: خوشا بحالت! و بهشت گوارایت باشد. و از آن حضرت ع بدون واسطه از پیامبر نقل شده که: هر کس با مردم معامله کند و به آنها ظلم نکند و گفتگو کند و به ایشان دروغ نگوید و وعده به ایشان دهد و خلف وعده نکند، غیبت چنین انسانی حرام است و مروت او تمام و عدالتش ظاهر و دوستیش واجب است. و از امام ابی جعفر باقر ع آمده است که فرمود: خدای تعالی بهشتی دارد که جز سه تن داخلش نشوند:
مردی که علیه خودش بدرستی حکم کند و مردی که برای خدا برادر مؤمن خود را زیارت کند و مردی که برادر مؤمن فی اللَّه را ترجیح دهد. و از آن حضرت آمده است که فرمود: مؤمنین وقتی با هم ملاقات کنند و مصافحه نمایند، خدای تعالی دستش را بین دو دست ایشان قرار می دهد و با آن کس که برادر مؤمنش را بیشتر دوست داشته باشد مصافحه می کند. و از آن حضرت روایت شد که پیامبر (ص) فرمود وقتی با هم ملاقات می کنید سلام نمایید و مصافحه کنید! و وقتی از هم جدا می شوید، با استغفار، از هم جدا شوید. ) و امیر المؤمنین ع از پیامبر (ص) نقل فرمود که:
فرشته ای مردی را بر در خانه برادر مؤمنش دید ولی صاحب خانه نبود. فرشته به او گفت: چرا به در خانه او آمدی: مرد گفت من برادری دارم که می خواهم زیارتش کنم گفت: آیا با همدیگر فامیل هستید یا آنکه حاجتی تو را به اینجا آورده است؟ می گوید: بین من و ایشان خویشی بهتر از اسلام نیست و حاجتی مرا به اینجا نیاورده است ولی به خاطر خدا می خواهم با او ملاقات کنم.
فرشته گفت: من فرستاده خدای تعالی به سوی تو هستم. بشارت باد به تو که خدای تعالی به تو سلام می رساند و می فرماید: مرا قصد کردی و با کارت ثواب مرا طلب کردی من بهشت را بر تو واجب می کنم و از خشم من در امانی و از آتش پناهت دادم. از آن حضرت علیه السلام آمده است: نظر به عالم عبادت است و نظر به رهبر عادل عبادت است و نظر مهربانی و عطوفت به پدر و مادر عبادت است و نظر به برادر که به خاطر خدا دوستش دارد عبادت است. و از آن حضرت آمده است خدای تعالی فرمود: بین دو مؤمن برادری نیست جز آنکه به هر کدام از آن دو درجه ای داده است. و از آن حضرت آمده است: هر کس در راه خدا به برادری منفعت رسانید خدای تعالی خانه ای در بهشت برای او می سازد و از آن حضرت آمده است: هر کس برادرش را اکرام کند خدای تعالی به او اکرام می کند. آیا فکر می کنید جواب خدا در مقابل اکرام خدا چیست؟ عمرو بن حریث (شمر) از جابر از پدرش از امام باقر ع نقل کرد: برادران مؤمن که در راه خدا با هم برادر شدند، در روز قیامت یکی در بهشت به درجه ای بالاتر می رسد و شخص بالا رتبه به خدا عرضه می دارد. پروردگارا! او برادر و رفیقم می باشد مرا به طاعت تو امر می کرد و از معصیت تو باز می داشت و مرا به اجر و پاداش تو ترغیب می کرد پس بین من و او در این درجه جمع نما! خدای تعالی بین این دو جمع می کند. یکی از منافقین از دیگری در درک پائین تر در جهنم قرار می گیرد. منافق پایینتر می گوید: پروردگارا فلانی مرا به معصیت تو امر می کرد و از طاعت تو باز می داشت و مرا بی رغبت به ثواب تو می کرد و از ملاقات تو بر حذر نمی داشت، بین من و او در این درک جمع کن! خدای تعالی بین ایشان جمع می کند و این آیه را قرائت فرمود:
الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ : برادران در این روز با همدیگر دشمنند جز متقین. ابان بن تغلب از امام صادق علیه السلام نقل کرد: هر مؤمنی که از برادر مؤمنش حاجتی بخواهد و او قدرت بر قضاء آن را داشته باشد ولی آن را رد کند، خدای تعالی ماری را بر او بگمارد که انگشتانش را بگزد. و از اسماعیل بن عمار روایت شده است گفت: من به امام صادق ع عرضه داشتم: آیا مؤمن رحمت الهی است فرمود بله: هر مؤمنی که برای حاجتی پیش برادر مؤمنش بیاید آن رحمت است که خدای تعالی او را بسوی او سوق داد و باعثش شده، اگر آن حاجت را برآورد رحمت را با قبول خود پذیرفت و اگر می توانست حاجتش را برآورد ولی رد کرد، رحمتی را که خدای برای او سوق داده و باعثش شده، رد کرده است و رحمت برای شخص حاجتمند، برای روز قیامت ذخیره می شود، و هر کس در نیاز برادر مؤمنش حرکت کند ولی با تمام تلاش خود دلسوزی اش نکند به خدا و رسول و مؤمنین خیانت کرده است و هر کدام از شیعیان که برادرش از او کمک بخواهد و او قدرت بر کمک داشته است ولی کمک نکند خدای تعالی او را مبتلا به قضای حاجت های دشمنان ما می کند تا آنکه او را به آن عذاب کند. و هر کس مؤمن فقیری را تحقیر کند یا آنکه او را سبک شمارد یا به خاطر بی پولی و ناداری او را کوچک شمارد خدای تعالی در پیشگاه خلایق او را مشهور کند و حقیرش نماید و پیوسته بر او خشمگین می باشد و در نزد هر کس برادر مؤمنش غیبت شود و او کمک و یاریش کند خدای تعالی در دنیا و آخرت یاریش می کند و هر کس او را یاری نکند و با آنکه قدرت داد از او دفاع نکند، خدای تعالی او را وامی گذارد و در دنیا و آخرت تحقیرش می کند.