گزارش تحلیلی
این گزارش از دو منظر ارائه میشود: ابتدا در سطح عینی که گزارههای آن با مشاهدهی مستقیم قابل بررسی است و سپس تحلیل پدیدارشناختی که به ذهنیت باورمندان و ابعاد غیرعینی پدیده ارتباط دارد.
1- سطح عینی
آنچه از مشاهدهها و مراجعههای مکرر در طول دورهی بررسی به دست آمد، آن است که بیتالنور به عنوان مکانی قدمگاهی به سبب حضور حضرت معصومه (سلام الله علیها)، توسط مردم از راههای دور و نزدیک زیارت میشود. لذا از باب آداب زیارت، نذرها، گونهشناسی زائران و مراسمهای اختصاصی قابل بررسی است.
آداب زیارت
اماکن زیارتی، آدابی دارند که آنها را از دیگر اماکن متمایز میکند. در حقیقت، رعایت این آداب، حاکی از گسستن از مکان و جهان عادی و پیوستن و درآمدن به مکان و جهان مقدس است، آداب زیارت ممکن است شامل: وضو، تطهیر، درآوردن کفش، احساس انابه و انکسار و... باشد (کینگ، 1372: 102).
چنانکه پژوهشگران مشاهده کردند بیتالنور نیز مانند سایر اماکن مذهبی، به علت تقدس در میان مردم، آدابی برای ورود و زیارت دارد که زائر آن را رعایت میکند.
آداب زیارت در اینجا عبارتاند از: درآوردن کفشها، الزامی بودن حجاب چادر برای بانوان ایرانی، سلام و تعظیم هنگام ورود، لمس در ورودی و دیوارهای محراب، آستانهبوسی و بوسیدن محراب، کشیدن پارچه یا روسری برای تبرک به محراب، نماز و دعا.
همهی این آداب، در ایجاد حس آرامشبخش زیارت اهمیت دارد به طور مثال، آستانهبوسی، زائر را آمادهی ورود میکند. آستانه در مکان مذهبی، جدایی درون و امتیاز آن را نسبت به محدودهی بیرونی نشان میدهد و با آئینهایی از قبیل سر فرود آوردن، لمس کردن با دست، بوسیدن و غیره همراه است (الیاده، 1375: 24). آستانه، در اینجا از اهمیتی دوچندان برخوردار است، زیرا افراد محلی که همواره در کنار این مکان در رفت و آمدند و ورود همیشه مهیا نیست، با تعظیم و بوسیدن آستانه، احترام خود را به بیتالنور ابراز میدارند.
در هر صورت، زائران، پس از ورود، برای زیارت به اتاق بیتالنور میروند، اگر میسّر باشد همان جا نماز میخوانند و در صورت ازدحام، در محوطهی بیرونی، مشغول نماز و زیارت حضرت معصومه (سلام الله علیها) میشوند. زواری هم که به صورت کاروانی میآیند، معمولاً زیارتخوانی دسته جمعی دارند و پس از توقفی کوتاه، برای زیارت اماکن متبرکهی نزدیک بیتالنور خارج میشوند.
حاجتخواهی و نذر
حاجتخواهی، از ویژگیهای اماکن مقدس است. زائر، با توجه به قداست مکان، احساس میکند به خداوند نزدیکتر شده است و نیروی برتر صاحب مکان، او را در برآوردن حاجتش حمایت میکند. در این مکان نیز همانند حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها)، زائران از روی صدق و نیاز، حاجتهای خود را مطرح و برای برآوردن آن، نذر میکنند. نذرها شامل سفرههای نذری، برپایی مراسم روضه، پخش آجیل و... میشود. همچنین بنابر گفتهی خادم بیتالنور، پشتیها و فرشهای این محل، مربوط به همین نذرها و برآوردن حاجتها است.