تولید جنگنده بومی ؛ افسانه یا واقعیت
توجه:
۱: در این مقاله یک گزاره خبری به عنوان نتیجه مطرح نمیشود بلکه شرایط و سناریو های مختلف بررسی می شود. به این منظور، فرضیاتی مطرح شده و بر مبنای این فرضیات، سناریو های مختلفی برسی میشود. هدف اصلی مقاله روش نگاه کردن به موضوع و بررسی استراتژی مناسب است. می‌باید فرضیات، سناریوهای مختلف و روش تحلیل نقد شود و نه نتیجه گیری انجام شده (به تنهایی) چرا که اگر فرضیات و سناریو ها درست باشد به احتمال قوی نتیجه گیری تغییری نخواهد کرد.
۲: با توجه به شرایط سیاسی فعلی و نبود چشم انداز مثبت در مورد دسترسی به بازار آزاد خصوصا موارد مرتبط با فن آوری های نظامی، هدف مقاله بررسی امکان ساخت هواپیمای با توان کاملا داخلی است.
۳: استفاده از روشهای جایگزین مانند ساخت موشک یا توسعه کلاهک های هسته ای ویا تقویت نیروی زمینی و دریایی برای بالا بردن توان بازدارندگی کلی مورد بررسی این گفتار نیست.
مقدمه:
بحث هواپیما خصوصا هواپیماهای جنگی برای افراد نظامی بسیار مهم و برای مردم عادی بسیار جذاب است. در گذشته که توان اقتصادی کشور خوب بود و روابط با غرب نیز به بالاترین حد خود رسیده بود، شاه می توانست بهترین تجهیزات را همزمان با ارتش آمریکا، برای ایران تهیه کند و برتری نظامی را خصوصا در بحث هوایی در منطقه تامین کند. پس از انقلاب و استراتژی جدید کشور، در دشمن پنداری غرب و شرق و همچنین به خطر انداختن منافع آنها در منطقه، بسیار طبیعی بود که دیگر سلاح های مورد نیاز به ایران فروخته نشود. از طرف دیگر وقوع ۸ سال جنگ توان اقتصادی کشور را به شدت ضعیف کرده بود و کشورهای همسایه نیز جای خالی ایران را به عنوان متحد استراتژیک آمریکا در منطقه پرکردند. در این راستا ابتدا عربستان و پس از آن امارات با شکوفایی اقتصادی دست به خریدهای نظامی سنگین از آمریکا زدند به نحوی که در حال حاضر بیشترین و به روز ترین تعداد هواپیماهای نسل ۴ را بین همسایگان ایران دارند.
با توجه به تهدیدات موجود علیه ایران و عدم توانایی در نوسازی ناوگان هوایی، سیاست ایران بر تولید داخلی هواپیما قرار گرفت. علی رغم تلاش متخصصان داخلی متاسفانه پس از سالها صرف وقت و بودجه این سیاست دست آورد چشمگیری نداشته است و نهایتا تعدادی هواپیما با نامهای مختلف تولید شده که همگی بر پایه اف۵ با تکنولوژی ۵۰ سال پیش آمریکا می باشند. لذا در این مقاله بجای اینکه به تاریخچه تولید هواپیما و دست آوردهای آن بپردازیم، به علتهای موفق نبودن ساخت هواپیما در ایران اشاره خواهد شد. در این مقاله شرایط لازم برای ساخت یک هواپیمای نسل ۴ معادل اف۱۶ مدل ای (امروزه پاکستان درحال تولید جی.اف۱۷ است که تقریبا معادل اف۱۶ ای می باشد)، را با تکیه بر توان داخلی و زیر ساختهای صنعتی موجود بررسی می کنیم. چرا که ساخت هواپیمای نسل ۳ هیچ توجیه منطقی نداشته و در صورت تولید نیز ارزش رزمی نخواهد داشت مگر اینکه برای آموزش های پایه خلبانی و عملیات آکروباتیک به کار گرفته شود.
بخشهای تشکیل دهنده هواپیما:
هر هواپیمای از چند بخش کلی ساخته شده است، البته جزئیات به کار رفته در ساخت هواپیما نیز به همین مقدار اهمیت دارد ولی نه در تخصص نویسنده است و نه اطلاعات کافی در مورد آن وجود دارد.
این کلیات به شرح زیر می باشد (سعی شده است به ترتیب مراحل مونتاژ هواپیما باشد):
- اسکلت هواپیما، قطعات بدنه
- قطعات ثابت و متحرک بال
- اتصال قطعات اسکلت و بال به یکدیگر
- جدار خارجی
- سیستم های هیدرولیکی جهت قطعات متحرک
- شیشه کابین و لاستیکهای درز بندی
- سیستم چرخ و ترمز
- رنگ و پوشش محافظ
- سیستم های فرستنده و گیرنده رادار و دید در شب
- کیت های کامپیوتری پردازش اطلاعات و ارسال فرمان به قطعات مکانیکی
- سیستمهای ذخیره اطلاعات و پردازشگر مرکزی
- سیستم عامل جهت راه اندازی پردازشگر
- سیستم نرم افزاری نمایش اطلاعات دریافت شده و پردازش شده و نمایشگر های
- مربوطه
- سیستم موقعیت یابی جهت هدایت هواپیما
- نرم افزار کنترل دیجیتال هواپیما (پرواز با سیم)
- موتور هواپیما
بررسی بخش های مختلف هواپیما:
۱: اسکلت هواپیما، قطعات بدنه
درخصوص اسکلت هواپیما باید دانست که برای هواپیماهای با شرایط مختلف از چه نوع موادی استفاده می شود. در اسکلت هواپیما از فولاد با مقاومتهای مختلف، آلیاژهای مختلف آلومینیوم و تیتانیوم استفاده میشود. در این خصوص باید گفت که هرچه سرعت حداکثر هواپیما بیشتر باشد، مقدار قطعات تیتانیومی بیشتر خواهد شد. برای روشن تر شدن موضوع باید بدانیم که تقریبا کل اسکلت هواپیمای اس.آر۷۱ که نزدیک به سرعت ۳ ماخ حداکثر سرعت آن است، از تیتانیوم ساخته شده است. به این منظور کمپانی لاکهید مارتین مجبور به ساخت تجهیزات و ابزار دقیق لازم جهت فرم دهی قطعات شده بود که همین امر یکی از دلایل قیمت بسیار زیاد این پرنده بود. گفته می شود که اسکلت بدنه تا سرعت ۱٫۵ ماخ را همچنان میتوان از آلیاژهای پر مقاومت آلومینیوم و تا ۲٫۵ را از الیاژهای فولادی ساخت. (البته اعداد تقریبی است و بسته به نوع هواپیما و نیروی وارده به آن، ناشی از شکل هواپیما متغیر است). ۲٫۵ ماخ عدد بسیار خوبی است ولی استفاده از فولاد باعث سنگین شدن بدنه شده و به موتور بسیار قوی تری نیاز است همچنین باید سطح مقطع بالاها را نیز افزایش داد به نحوی که هواپیما از حالت متعارف خارج می شود و نمیتوان جنگنده چند منظوره با آن ساخت. پس می باید به سرعت حدود ۲ ماخ معادل اف۱۶ اکتفا کرد. برای این کار نیاز به آلیاژهای نرم فولاد با مقاومت حدود ۱۰۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی متر مربع است تا وزن هواپیما زیاد نشود. مساله این است که ایران این نوع فولاد را تولید نمی کند و چون محل مصرف آن مشخص است شرکت های تولید کننده نیز به ایران نمی فروشند. نمونه های مشابه آن در ساخت کابلهای مورد نیاز پلهای معلق و نمونه ضعیف تر در ساخت تیغه بولدوزر به کار میرود ولی مساله این است که این نوع فولاد در صورت ذوب شدن و سرد شدن مجدد خواص خود را از دست می دهد. بر فرض تهیه فولاد لازم از بازار سیاه نیز دستگاههای فرم دهی آن در ایران موجود نیست این دستگاهها باید بتوانند به انواع منحنی و سهمی، فولاد را شکل دهند که باز چون محل مصرف انها مشخص است، نمیتوان آنها را به راحتی تهیه کرد. اگر بخواهیم بدنه را کلا از آلیاژهای آلومینیوم بسازیم (گرچه باز تولید آلیاژهای پر مقاومت در توان ما نیست ولی به فرض تهیه از بازار سیاه) امکان شکل دهی آن وجود دارد ولی مساله این است که با بدنه ضعیف نمیتوان به سرعتهای بالا رسید و احتمالا باید به کمتر از سرعت صوت یا نهایتا ۱٫۵ برابر سرعت صوت (به طور تقریبی با توجه به نوع آلیاژ بکار رفته) اکتفا کرد. از طرف دیگر، با بدنه ضعیف نمیتوان مهمات زیادی را حمل کرد یا انتظار مانورهای پیشرفته داشت. لذا باید گفت در صورتی که فقط از آلیاژهای آلومینیوم بخواهیم استفاده کنیم، نهایت هواپیمای شکاری با سرعت کم می توانیم تولید کنیم که بسیار به اف۵ شبیه است.
جمع بندی: برای تولید اسکلت هواپیمای نسل۴ باید توان تولید فولاد لازم و دستگاههای فرم دهی را داشته باشیم. آیا داریم یا نه و اگر نداریم طی چه مدت به این توان خواهیم رسید ویا اصلا صرفه اقتصادی دارد که برای تولید مثلا ۲۰ تن آلیاژ فولاد در سال (معادل بار یک تریلی) خط تولید و بخش تحقیق و توسعه داشته باشیم، مبحث دیگری است. در این میان مهمتری فاکتور نیروی متخصص برای انجام کاراست که باید با سعی و خطای فراوان و صرف هزینه های بسیار تربیت شود. این موضوع چون در همه موارد تکرار می شود از ذکر مجدد آن خودداری می شود.
نقل قول
