ترازویی که فسق را می‌سنجد!
ترازویی که فسق را می‌سنجد!
چون ایمان حقیقتی است مربوط به قلب آدمی، لذا با صرف ادعا، نمی‌توان کسی را داخل در دایره ایمان و یا بیرون از آن انگاشت. بنا به فرموده خدا در قرآن، دوستی اهل و عیال و مال و منال و حتی تجارت و مسکن، باید تابع دوستی خدا و رسولش باشد. یعنی اگر لازم شود همه آنها باید در راه خدا و رسول هزینه شوند. در غیر این صورت، مدعی ایمان، فاسقی بیش نیست. قرآن در کریمه 24 توبه، در مقام تشخیص مومن از مومن‌نُما، ترازو و شاخصی به دست داده است که همگان می توانند ایمانشان را با آن محک بزنند؛ می فرماید:
قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَ أَبْنَاؤُکُمْ وَ إِخْوَانُکُمْ وَ أَزْوَاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ وَ أَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَ تِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَ مَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ (24/توبه)
بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و قوم و خویش شما و اموالى كه بدست آوردهاید و تجارتى كه از كساد آن مىهراسید و مسكنهایى كه بدان علاقمندید در نظر شما محبوبتر است از خدا و رسول او و جهاد در راه او، پس منتظر باشید تا خدا فرمان خود را بیاورد، و خدا مردم تبهكار را هدایت نمى كند.
خلاصه این آیه آن است كه براى یك موحد و مسلمان مكتبى، خدا و رسول و جهاد در راه خدا باید از پدر و فرزند و برادر و همسر و اقوام و ثروت و تجارت و خانه مسكونى محبوبتر باشد، آنها را به خطر اندازد نه مكتب را، از آنها دست بكشد نه از خدا و رسول و جهاد، به طور كلى اینها نمىتوانند بهانه باشند، و گر نه آن مؤمن، فاسق است و از بندگى ساقط شده و در ضلالت مىباشد.(1)
نكته ها و اشاره ها:
1. هنگامى كه به مسلمانان دستور جهاد داده شد، برخى به فكر پدران، برادران و فرزندان كافر خویش بودند كه مىبایست با آنان بجنگند، و برخى دل در گرو سرمایهها و تجارت خویش داشتند كه تا حد زیادى در دست مشركان بود و با مسافرتهاى آنان به مكه رونق مىگرفت و گروهى نیز كه خانههاى خوبى در مكه داشتند، از ویرانى یا تعطیلى آنها در جنگ هراس داشتند.
این آیه ناظر به حال این افراد بوده و به آنان سخت هشدار مىدهد.
2. در آیه به سرمایههاى هشتگانه زندگى مادى بشر اشاره شده است كه چهار قسمت آنها یعنى پدران، فرزندان، برادران و همسران، به گروه خویشان نزدیك مربوط است و قبیله نیز به گروه اجتماعى بشر مربوط مىباشد و دو قسمت نیز به سرمایه و كار انسانها ارتباط دارند و سرانجام به مسكن و خانههاى پر ارزش اشاره شده است.
3. مقصود آیه آن نیست كه انسان سرمایههاى اقتصادى و عواطف انسانى خود را نادیده بگیرد، بلكه منظور آن است كه معیار ایمان واقعى را بیان كند. مؤمن واقعى كسى است كه بر سر دو راهى حق و باطل، عشق به امور اقتصادى و زن و فرزند و خویشان، او را از خدا، پیامبر و جهاد باز نكند؛ مؤمن واقعى كسى است كه امور اقتصادى در نظرش از دین او مهمتر نباشد.
4. آیه شامل همهى مسلمانان در همهى عصرها مىشود؛ در جهان امروز نیز اگر مسلمانان براى جهاد آماده نباشند و منافع مادى خود را بر رضاى خدا و رسول ترجیح دهند، آینده آنان تاریك خواهد شد و به خطر خواهند افتاد.
5. ترجیح امور مادى بر خدا، پیامبر و جهاد، نوعى نافرمانبردارى و فسق است، و اینگونه دلباختگان زرق و برق زندگى مادى، شایستگى هدایت الهى را ندارند.
6. در آیه، با جملهاى مبهم و سربسته دلباختگان دنیا تهدید شدهاند؛ یعنى كسانى كه منافع مادى خود را بر رضاى خدا مقدم مىدارند، صبر كنند تا كیفر الهى برسد، و یا اینكه خدا پیروزى پیامبرش را از راه دیگرى و به واسطهى افراد شایستهترى تحقق بخشد.
7. آیه نفرموده است كه خویشاوندان و سرمایههاى مادى خود را دوست نداشته باشید، بلكه فرموده است آنها را بیشتر از خدا و پیامبرش و جهاد دوست نداشته باشید.(2)
پی‌نوشت ها:
1. تفسیر احسن الحدیث، ج4، ص: 207
2. تفسیر قرآن مهر، ج8، ص: 175و 176
نقل قول
