آن مرد آسمانی، خاطره هائی از زندگی فیلسوف بزرگ قرن ،آیة الله علامه طباطبائی (ره )

[ملکوت* گامی تارهایی *]

ارزش تفکر

علامه، قدر تفکر را می دانست و ذهنش را پرت نمی کرد تا در مسایل مختلف به تفنن بپردازد. مهندس عبدالباقی می گوید(17):
در کارهای علمی خود بیشتر فکر می کردند و مطالعه زیادی روی کتب مختلف نداشتند، بجز در مورد مراجعه به تاریخ و اسم و اختصاصات موجود و بدین جهت در کتابخانه ی شان خیلی کتاب انباشته نبود.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

غواصی در علم

علامه سید محمد حسین حسینی تهرانی، کیفیت تفکر او را این چنین یاد آور می شود:
استاد متفکر و در تفکر عمیق بودند؛ هیچگاه از مطلبی بآسانی عبور نمی کردند؛ و تا به عمق مطلب نمی رسیدند و اطراف و جوانب آن را کاوش نمی کردند دست بر نمی داشتند. در بسیاری از مواقع که یک سؤال بسیط و ساده ای از ایشان می شد که در یک مسأله فلسفی و یا تفسیری و یا روایی بود و می شد با چند کلمه، جواب فوری داده شود، و مطلب را پاسخ گفت؛ ایشان قدری ساکت می ماندند و پس از آن چنان اطراف و جوانب و احتمالات و مواضع رد و قبول را بررسی و بحث می کردند که حکم یک جلسه درسی را پیدا می کرد.(18)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

دانشمند آگاه

مرتضی مطهری، متفکر بلند آوازه ی حوزه و دانشگاه، درباره ی، او می نویسد(19)
علامه طباطبایی سال ها از عمر خویش را صرف تحصیل و مطالعه و تدریس فلسفه کرده اند و از روی بصیرت به آرا و نظریات احاطه داشته اند و به علاوه روی عشق فطری و ذوق طبیعی، افکار محققین اروپا را به خوبی نیز از نظر گذرانیده اند.
استاد مطهری جای دیگر علامه را این چنین به تصویر می کشد(20)
او بسیار مرد عظیم و جلیل القدری است {...} مردی است که صد سال دیگر باید بنشینند و آثار او را تجزیه و تحلیل کنند و به ارزش او پی ببرند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

نشانه ی کمال عقل

از دیگر شیفتگان علامه، آیت الله جوادی آملی است که چه زیبا می کاود چهره ی عقلی او را:(21)
از مشخصات بارز سیره ی فلسفی علامه (ره) زیاد اندیشیدن و قسمت مهم وقت را به تفکر پرداختن و کم سخن گفتن و سؤال را بدون دقت جواب ندادن و قبل از تأمل حرف نزدن بود که: اذا تم العقل نقص الکلام
هرگاه عقل و خرد کامل شود، کلام و سخن کوتاه و گزیده می شود.
لذا نه بی جا سخن می گفت و نه سخن بی جا داشت و نیز در بیان درسی و بنان(22) تدوینی آن چنان گزیده گوی و پخته نویس بود که نشانه های رنج درون بینی به صورت گنج های گرانمایه در تمام ابعاد نقد و تحلیل فلسفی معظم له کاملاً مشهود بود و هست، و هیچ گاه در ابطال آرای باطل دیگران و تزییف(23) نظرات ناصواب پیشینیان، ادب علمی را فراموش نمی کرد و عفت عقلی را نادیده نمی گرفت.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

بهترین کارها

علامه طباطبایی، در شب 23 از ماه مبارک رمضان که از شب های قدر است، تفسیرالمیزان را به اتمام رساند و در پایان تفسیر گرانقدرش به این مسأله اشاره کرده است.
حضرت علامه طباطبایی شب قدر را به بحث و تحقیق آیات قرآنی احیا می کرد و تفسیرش را در این شب فرخنده به پایان رسید. آری، این چنین باید بکار بود! و به شعر رسا و شیوای شمس الدین محمد بن محمود آملی، صاحب نفایس الفنون:
به هوس راست نیاید و به تمنی نشود - کاندر این راه بسی خون جگر باید خورد
صاحب جواهر (قدس سره العزیز)، کتاب گرانقدر جواهرالکلام را در شب 23 ماه مبارک رمضان به اتمام رساند؛ در مفاتیح محدث قمی نقل شده است: افضل اعمال در احیای شب قدر، مذاکره ی علم است.(24)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

توسل



ای علی!


علامه طباطبایی به ساحت مقدس حضرت علی علیه السلام ارادت خاصی داشت و هنگامی که از تبریز به قصد ادامه ی تحصیل علوم اسلامی به جوار بارگاه مقدس آن امام مظلوم، یعنی نجف عزیمت کرد، در لحظه ی ورود خطاب به قبه و مرقد امیرالمؤمنین علیه السلام چنین گفت:(25)
ای علی علیه السلام من برای ادامه ی تحصیل به محضر شما شرفیاب شده ام، ولی نمی دانم چه روشی را پیش گیرم و چه برنامه ای را انتخاب کنم؛ از شما می خواهم که در آن چه صلاح است، مرا راهنمایی کنید.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

راه نیل به کمال

یکی از شاگردان علامه نقل کرده است:
شنیدم وقتی در عتبات بودند به توسل و بکا بر امام حسین علیه السلام و شرکت در مجالس عزاداری مراقبت داشتند، و در دستورات اخلاقی خود به نقل از اساتیدشان می فرمودند:
هیچ کس به هیچ مرتبه ای از معنویت نرسید و گشایش و فتح بابی نکرد مگر در حرم مطهر امام حسین علیه السلام و یا در توسل به آن حضرت.
حجت الاسلام امجدی نقل می کند:(26)
با این که حضور ایشان عظمتی به مجلس می داد، ولی در مجلس سوگواری برای سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام همچون افراد عادی شرکت می کرد و عقیده اش در حدی بود که می گفت این کتیبه های سیاه که بر در و دیوار حسینیه و محل عزاداری نصب کرده اند، ما را شفاعت می کند و حق هم با ایشان بود؛ چرا که ان من شی الا یسبح بحمده، همه ی موجودات شعور دارند، ولی در قیامت پرده ها کنار می رود و این پارچه های سیاه مزین به اشعار مرثیه و سوگنامه، شفیع ما خواهند بود و در مجلس آن چنان شدید گریه می کرد، بطوری که دانه های درشت اشک از چشمانش سرازیر می گردید.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

به یاد اهل بیت (علیهم السلام)

دکتر احمد احمدی بازگو می کند(27)
غالباً علامه طباطبایی در مجالس روضه و مرثیه های روز جمعه شرکت می کرد و گاه چنان از شنیدن مصایب کربلا و ائمه (ع) منقلب می شد که زارزار می گریست و تمام بدنش می لرزید و بی گمان بسیاری از موفقیت های او مولود همین خصلت بود، دلباختگی و شیفتگی و علاقه وی نسبت به خاندان پیامبر تا حدی بود که در مواردی که مجالس مصیبت و امثال آن منعقد می گردید کتاب و علم و تحقیق را به کناری می نهاد.
حجت الاسلام و المسلمین آیت الله برقعی اظهار می کند(28):
علامه ی بزرگوار به منزل ما علاقه ی وافری داشت، بله، این جا همه می دانند که یک صد سال است که هر سال از اول تا سیزدهم محرم الحرام به مناسبت ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا امام حسین علیه السلام و یارانش مراسم روضه خوانی و ماتم سرایی بر پا می شود و این مراسم به قدری مالامال از سوز و گداز و اخلاص است که علامه ی بزرگوار به این منزل می آمدند و اوقاتی را در چنین مجالسی می گذرانیدند، ایشان در گوشه ای نشسته و در سکوت کامل و با خلوص باطنی و پیراسته از هر گونه آلودگی ظاهری اشک می ریختند.
شدت علاقه ی علامه به امام حسین علیه السلام به حدی بود که درس و بحث معظم له در هیچ روزی از ایام سال تعطیل نمی شد و تنها روز عاشورا ایشان تحقیق و پژوهش و کارهای علمی خود را ترک می کرد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

پیوند معنوی

در لابه لای خاطرات به یاد مانده از او، خاطره ی علی اکبر حسنی هم لطف خود را دارد:
او مقید بود هر ساله ایام فاطمیه، ده روز در خانه اش برای شهادت حضرت فاطمه علیها السلام اقامه عزا نماید و همه بستگان و اعضاء خانواده، حتی دخترانش که در شهرهای دیگر سکونت داشتند، مقید بودند در این مدت در مجلس شرکت کنند.
معمولاً در تهران و... که می رفت، کمتر دید و بازدید می کرد، ولی وقتی که می گفتند، در همسایگی یا فلان محل، مجلس روضه و توسل به حضرت زهرا علیها السلام است، فوراً شرکت می کرد.(29)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

استمداد از معصومان علیهما السلام

علی اکبر حسنی روایت می کند:
او در حل مسایل علمی و تفسیری و رفع معضلات فلسفی و گشودن گره از مشکلات درسی از معنویت ارواح مطهر معصومین علیهما السلام استمداد می جست و سخنش این بود:
هر چه داریم از اهل بیت پیامبر علیه السلام داریم.
یکی از ارادتمندان علامه، هنگام تشریف ایشان به مشهد، قصیده ی مفصلی گفته بود که مطلع آن چنین است:
او سوی دیار یار، رو کرده - می در خم عشق بر سبو کرده
ر کوی نگار معتکف گشته - از وی همه کسب آبرو کرده
این فرد می گوید: پس از بازگشت به حضورش رسیدم، علامه تمام شعر را خواند، وقتی که به بیت مزبور رسید، قطرات اشک از چشمانش سرازیر شد و با گریه گفت:
ما همه ی آبروی خود را از محمد (صلی الله علیه وآله) و آل محمد علیهم السلام کسب کرده ایم.(30)
دکتر احمدی می گوید:
تابستان ها که به مشهد مشرف می شدند، مدتی می ماندند، عصرها به زیارت می آمدند و پشت سر مرحوم آیت الله العظمی میلانی (قدس سره) نماز می خواندند و بعد به حرم می رفتند، وارد صحن که می شدند این دست های لرزان را می دیدم می چسباندند به چهار چوب در و آن را می بوسیدند، آن چنان که گویی تمام وجودش دارد به حضرت رضا علیه السلام عرض ادب می کند.
ادبش تا سر حد عشق بود!
دکتر احمدی در جای دیگر نقل می کند(31): هیچ به خاطر ندارم که از اسم هر یک از ائمه بدون ادای احترام گذشته باشند...
گاهی از محضرشان التماس دعایی در خواست می شد، می گفتند:
بروید از حضرت بگیرید، ما اینجا کاره ای نیستیم، همه چیز آن جاست.(32)