آموزه های اخلاقی همسرداری در سیره حضرت فاطمه زهرا (س)

[نرگس منتظر]

در سیره حضرت زهرا (س) برای همسرداری آموزه های اخلاقی زیادی مشاهده می شود که مهمترین آنها: مقدم داشتن همسر بر خود، تقسیم کار در زندگی، رعایت ادب و احترام نسبت به همسر و تحمل مشکلات و سختی ها اعم از تحمل گرسنگی و کمبودهای زندگی، می باشد.

[نرگس منتظر]

وقتی سیره حضرت زهرا (س) را در مورد همسر و همسرداری مطالعه می کنیم می بینیم که در سیره ایشان برای زندگی زناشوئی آموزه های اخلاقی زیادی مشاهده می شود که مهمترین آنها در ذیل ذکر می شود:

1 . مقدم داشتن همسر بر خود
وقتی زن و مرد به عقد یکدیگر در آمدند خداوند محبت آن دو را به دل یکدیگر می‏ اندازد. گویی یک روح در دو بدن می‏ شوند.
و از این پس، برای گرم ‏تر کردن کانون خانواده به نکات فراوانی می ‏بایست توجه شود. از جمله آن‏ها ایثار و از خودگذشتگی است؛ به این معنا که برای تامین و تداوم سعادت خانواده دیگری را بر خود مقدم داشته، برخی از حقوق خود را نادیده بگیرد.

در یکی از روزها، صبحگاهان حضرت امیر علی‏ (ع) به همسر عزیزش فرمود: فاطمه جان! آیا غذایی داری تا از گرسنگی بیرون آیم؟ فاطمه پاسخ داد: نه. به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت‏برگزید سوگند، دو روز است که در منزل غذایی کافی نداریم، آنچه بود به شما و فرزندانم دادم و خود ازغذای اندک موجود، استفاده نکردم.
امام با تاسف فرمود: فاطمه جان! چرا به من اطلاع ندادی تا به دنبال تهیه غذا بروم؟ حضرت فاطمه ‏(ع)فرمود: یا ابا الحسن انی لاستحیی من الهی ان اکلف نفسک ما لا تقدر علیه.
ای ابا الحسن! من از پروردگار خود حیا می‏کنم که چیزی را که تو بر آن توان و قدرت نداری، از تو درخواست نمایم. (1)

[نرگس منتظر]

2 . تقسیم کار در زندگی
یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده‏ها تعیین حدود مسؤولیت افراد در خانواده است. البته، تعیین این مسؤولیت ‏ها بنابر شایستگی‏ ها و توانمندی ‏هایی است که خداوند در انسان به ودیعه نهاده است.
با تقسیم کار، عدالت اجتماعی در محیط خانواده سعادت می‏ آفریند و زن را از دخالت در اموری که سزاوار نیست ‏باز می‏ دارد.
امام باقر (ع) فرمود: حضرت فاطمه‏ (ع) کارهای منزل را با حضرت امام علی ‏(ع) این‏گونه تقسیم کردند: خمیر کردن آرد و تمیز کردن و جارو زدن منزل به عهده فاطمه (س) باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل جمع ‏آوری هیزم و مواد اولیه غذایی را علی‏ (ع) انجام دهد.
امام صادق‏ (ع) فرمود: این تقسیم کار با اشاره رسول خدا (ص) انجام گرفت، آن‏گاه که رسول خدا (ص) فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه ‏(ع) و کارهای بیرون منزل را امام علی‏ (ع) انجام دهد. حضرت زهرا با خوشحالی فرمود: فلا یعلم ما داخلنی من السرور الا الله باکفائی رسول الله تحمل رقاب الرجال. جز خدا کسی نمی‏ داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم؛ زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است‏ بازداشت. (2)

و شاید خوشحالی آن حضرت از این جهت‏ بود که از برخورد با نامحرم به دور خواهد ماند، چه این‏که کار کردن غیرضروری زنان و اختلاط زنان با مردان با روح تقوا بیگانه است. در روایتی دیگر آن حضرت در پاسخ پدر بزرگوارشان که پرسیده بود:
در کدام لحظه زن به خداوند نزدیک‏ تر است؟ فرمود: ادنی ما تکون من ربها ان تلزم قعر بیتها . . . نزدیک‏ترین حالات زن به خداوند زمانی است که در خانه خود می ‏ماند. (3)

البته، روشن است در مواردی خروج زن از خانه ضرورت پیدا می‏ کند. مثل مواردی که آن بانوی بزرگوار برای دفاع از حقوق غصب شده خود و شوهرش به مسجد یا دارالخلافه رفت و یا امور ضروری دیگر و . . . و آنچه از آن مذمت ‏شد، بیرون رفتن‏ های غیرضروری دختران و زنان است که قطعا پیامدهای ناگواری به دنبال خواهد داشت و متاسفانه امروزه بسیار شاهد این‏گونه امور هستیم.

[نرگس منتظر]

3 . رعایت ادب و احترام نسبت‏به همسر
در روایتی آمده است آن حضرت ملاک و معیار ارزشمندی انسان را در مهربانی با همسر و نرمی با دیگران ذکر کرده است:
بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم ‏تر و مهربان ‏تر باشد و ارزشمندترین مردم کسانی هستند که با زنان خود مهربان و بخشنده ‏اند. (4)

و آن‏گاه که می‏خواهد شدت علاقه و وفاداری خود را به شوهر مظلومش ابراز نماید می‏ فرماید:
علی‏ جان! جانم فدای تو، و جان و روح من سپر بلاهای جان تو، ای اباالحسن! همواره با تو خواهم بود، اگر تو در خیر و نیکی به سر می‏ بری با تو خواهم زیست و یا اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی باز هم با تو خواهم بود. (5)
به خلاف عشق ‏های ظاهری و دروغین، که تنها در هنگام عافیت و شادی ابراز می ‏شود، نه در هنگام مشکلات و ناراحتی‏ ها.

[نرگس منتظر]

4 . تحمل مشکلات و سختی‏ها
الف. تحمل گرسنگی
پیامبرگرامی اسلام‏ (ص) روزی وارد منزل حضرت فاطمه‏ (ع) شد و فرمود: دخترم در چه حالی و چگونه زندگی می‏ کنی؟ پاسخ شنید: درد و گرسنگی بی‏ تابم کرده و هر لحظه رو به فزونی است و غذایی ندارم تا رفع گرسنگی کنم‏. رسول اکرم‏ (ص) فرمود: دخترم آیا راضی نیستی که بزرگ زنان جهانیان باشی؟» (6)

ب . تحمل کمبودهای زندگی
حضرت زهرا (ع) روزی در خدمت پدر از مشکلات زندگی و کمبودهای رفاهی سخن به میان آورد و فرمود: ای رسول خدا من و پسر عمویم چیزی از وسایل رفاهی نداریم، مگر پوست گوسفندی که شب‏ ها بر روی آن می‏ خوابیم و روزها بر روی آن شتر خود را علف می‏ دهیم. رسول اکرم‏ (ص) فرمود: دخترم صبر و تحمل داشته باش، زیرا موسی بن عمران ده سال با همسرش زندگی کرد و فرشی جز یک قطعه عبای قطوانی نداشتند. (7)

لازم به یادآوری است همسرانی که امور رفاهی فراوانی به شوهران خود تحمیل می‏ کنند، غافلند از این‏که توانایی‏ های انسان حد و مرزی دارد و اگر شخص نتوانست از راه مشروع توقعات همسرش را برآورده کند به ناگزیر از راه‏ های نامشروع آن‏ها را تامین می ‏نماید و چه خسارتی از این بزرگ‏تر که زن با توقعات نابجای خود، پای اموال شبهه‏ ناک و حرام را به خانه خود باز نماید. البته، فلسفه این ساده‏ زیستی را در حکایت زیر به خوبی می ‏توان دریافت: سلمان فارسی می‏ گوید: روزی حضرت زهرا (ع) را دیدم که چادری وصله‏ دار و ساده بر سر دارد.
در شگفتی ماندم و گفتم: عجبا دختران پادشاه ایران و قیصر روم بر کرسی‏ های طلایی می ‏نشینند و پارچه‏ های زرینت‏ به تن می‏ کنند، و این دختر رسول خداست که نه چادرهای گران‏ قیمت ‏بر سردارد و نه لباس ‏های زیبا! حضرت فاطمه ‏(ع) پاسخ داد: ای سلمان! خداوند بزرگ، لباس ‏های زرین و تخت‏ های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است. (8)

[نرگس منتظر]

پی نوشت ها:
(1) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج37، ص103. ج 93، ص147.
(2) حرعاملی، محمد بن حسن، وسایل‏ الشیعه، ج14، ص123.
(3) مجلسی، محمد باقر، همان، ج43، ص92.
(4) محمد دشتی، محمد، نهج ‏الحیاة، ص157.
(5) همان، ص 147
(6) مجلسی، محمد باقر، همان، ج43، ص37.
(7) محمد دشتی، محمد، همان، ص297.
(8) مجلسی، محمد باقر، همان، ج8، ص303.