آموزه هایی از پیام های تاریخی قرآن

[ملکوت* گامی تارهایی *]

3 - فلسفه ی تاریخ

در فلسفه ی تاریخ ضمن بهره وری از تاریخ نقلی و تحلیلی، بحث از قوانین و ضوابط حاکم بر جامعه بر تاریخ است. بحث از این مقوله است که چه عواملی تاریخ بشر را به حرکت آورده است؟ نیروی محرکه ی تاریخ چیست؟ و سنن حاکم بر روند تاریخ و تحولات و تغییرات آن کدامند؟ چگونه جامعه ی انسانی راه تعالی و تکامل راپیموده، و از دوره های مختلف و مراحل چندگانه زندگی - که جامعه شناسان برایش فرض کرده اند - عبور نموده، و به نقطه ای که اکنون ایستاده، رسیده است؟ تفسیر کننده ی صعودها و نزول ها، طلوع ها و غروب ها، درخشندگی ها و افول ها، نشیب ها و فرازها، اوج ها و حضیض ها،حیات و مرگ تمدن ها، پیشرفت و انحطاط سلسله ها و راز شکوفایی و ماندگاری دولت ها و جامعه ها، یا رمز فرو پاشی آنان چیست؟ و سرانجام این که، تحولات و تطورات عظیمی که در تاریخ پر ماجرای بشر رخ داده است، چگونه تفسیر می گردد؟
آیا این همه اعتلاها و انحطاطها، تصادفی و اتفاقی و بی دلیل و علت بوده است، یا بر اساس قانون و ضابطه قاعده و اساسی رخ داده است؟ اگر قوانین و ضوابطی بر سیر جامعه ها و تمدن ها و تاریخ حاکم است، آن ضوابط و قوانین کدامند؟
آری، هدف فلسفه ی تاریخ، شناخت این سنن و قوانین است، و رسالت و مسئولیت تحلیل گران تاریخ باید دریافت صحیح و شایسته و بایسته ی این قواید و ضوابط باشد، تا آینده را چنان که باید بسازیم.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

شیوه ی قرآن در ترسیم رخدادها

1.قرآن کتاب تاریخ نیست؛ به همین جهت در پی انعکاس گسترده ی روی دادها و اتفاقات به سبک تاریخ نگاری رایج در میان انسان ها نیست؛ هم چنان که در بیان حوادث گزیده ی خود نیز، برای خود سبک ویژه ای دارد.
گاهی از کنار یک حادثه ی مهم تاریخی با اشاره ای پر معنا و اندیشاننده به جان مطلب، می گذرد و گاهی به طور متوسط، و گاهی هم کمی گسترده به ترسیم رخدادهای عبرت انگیز و الهام بخش می پردازد.
برخی رویدادهای تاریخی را در یک سوره و برای یک بار منعکس می کند و در آن انعکاس، ده ها، آری ده ها درس سازنده کار می کند، برخی دیگر را در سوره های متعدد و آیات مختلف، اما با نکات زیبا، ابتکاری و جدید، و برخی را در حدود سی مرتبه طرح می کند اما شگفت انگیز این جاست که این جاست که قهرمان یا قهرمانان داستان، تکرار می شود اما محتوی معنی و نکات، نه تنها ملال آور نیست، بلکه به دلیل پیام ها و درس هاو مطالب شنیدنی و جدید و متنوع، جالب و دوست داشتنی است و در بردارنده ی درس های نوینی برای فرد، خانواده و حکومت و مدیریت و جامعه ها و تمدن هاست.
2.قهرمانان داستان های قرآن نیز، از نظر جنسیت، نژاد، عمر، موقعیت فکری، فرهنگی، شرایط اجتماعی، سیاسی اقتصادی و...گوناگونند.
گاهی قهرمان داستان، پیام آور حق و اصلاح طلبی بزرگ است، و گاهی پیاده کننده و تحقق بخش دستورات حق.
گاهی کاخ نشین است و گاهی کوخ نشین.
زمانی چوپان است و زمانی باغبان و کشاورز.
گاهی الگویی موفق و سازنده است و گاهی نمونه ای ناموفق. برای هشدار بیان راز شکست و عدم موفقیت.
در برخی از آیات، قهرمان داستان، فرمانده ی میدان نبرد است، و در برخی دیگر، مدیر کل و وزیر کار آمد. درستکار کار پیشه.
در جایی، کودک نیل است. در جایی دیگر مرد فرهنگ و روشنگری و تحول و انقلاب.
جایی قهرمان داستان، دختری آزاده و پاک روش و درست منش است و جایی پسری خوشفکر و کمال جو و اوج طلب و عدالت خواه.
گاهی مرد است و گاهی زن، زمانی میان سال است و زمانی سالخورده و زمانی جوان.
در میان قهرمان داستانهای قرآن، یحودی است، نصارا هم هست؛ روشن فکر و ساحر هست، ملکه نو اندیش و هدایت یافته و ترقی خواه و اصلاح طلب نیز وجود دارد. انسان در انتظار نوید و امید، به چشم می خورد و مورد انتظار هم هست؛ فرد و رژیم گزافه کار، فزونخواه، بی مهار، تبهکار، استبدادگر، تاریک اندیش، اصلاح ستیز، خشونت کیش، عالم بی عمل، جاهل بی فضیلت، مجرم، فاسق، زورمدار و گردنکش به چشم بخورد؛ هم چنان که شایسته کردار، ساخته شده، ترتیت یافته، اصلاح گر، فرصت ساز و پروا پیشه، توحیدگرا، پر اخلاص، قانون گرا، حق طلب، دگر دوست، پاکدامن، نجیب و خداجو و آراسته ی به ارزش های واقعی دیده می شود و دل خوش دارندگان به ارزش های بدلی و ضد ارزش نیز بسیارند که خود نمایی می کنند(38).
3.روش نمایش داستان ها و رخدادهای تاریخی نیز، در قرآن متنوع است و در مرز و اوج بی نظیری از لطافت و ظرافت و ویژه گی های هنری - که در هنر داستان سرایی مطرح است - لبریز می باشد.
در این روش زیبا. بدیع، گاه از فشرده ای از داستان پیشاپیش می آید، آن گاه به طرح گسترده ی داستان وارد می شود؛ نظیر سوره ی کهف که در آغاز؛ چند آیه برای اصل داستان زمینه سازی می کند و بعد به تفصیل به طرح آن می پردازد.
گاه نتیجه ی داستان در آغاز منعکس می گردد و به دنبال آن، خود داستان به صورت گسترده و گام به گام ارائه می شود؛ نظیر جریان موسی در سوره ی قصص، که جان مطلب و روح داستان و نتیجه ی آن در چند آیه ترسیم می گردد که: هان ای مردم! عنصر فرومایه و خودکامه ای در نقطه ای از سرزمین خدا، گردن کشی و طغیان گری پیشه نمود و به قانون گریزی و حق ستیزی سهمگینی بر خاست.او مردم آنجا را با نواختن مارک ها و انگ ها شقه شقه و فرقه فرقه ساخت، آن گاه گروهی را با پرونده سازی های رسوا قتل عام نمود، گروهی را بست، و گروهی را به زنجیر خشونت کشید و زندان را آکنده از روشنفکران، نواندیشان، آزادی خواهان، اصلاح طلبان، جویندگان حقوق بشر، منتقدان و مخالفان شیوه ی زورمندانه و ددمنشانه ی استبدادی و انحصاری و پراختناق خود ساخت.او، به راستی تبهکار بود. در این فکر بود که از که از ظهور یک توحیدگرای ظلم ستیز و یک قهرمان آزادی خواه و استبداد ناپذیر و بیدادگر، جلوگیری کند؛ اما ارائه خدا چیز دیگری بود؛ همان بود که تحول عظیمی با بعثت موسی پدید آمد و فرعون و گردن کشان و اقتدار گرایان و محافظه کاران همراه او - که بر آن شرایط بسته و اسارتبار و ددمنشانه غالب و حاکم، با تاریک اندیشی و تعصبی کور، پای فشرده و با هر نوع رشد و پیشرفت، آزادی و خردگرایی، مشارکت جامعه در تعیین سرنوشت خویش و نظارت بر قدرت ملی، در جنگی آشتی ناپذیر بودند - به بوته ی هلاکت سپرده شدند، و حق و عدالت و آزادی پیروز شد.آن گاه، پس از ترسیم و گزارش این نتیجه ی درس آموز، عبرت انگیز، نوید بخش پر جاذبه، وارد اصل داستان می شود.
گاه داستان به طور مستقیم و بدون مقدمه، به طور فشرده و زیبا و ابتکاری، منعکس می شود؛ همانند جریان ولادت مسیح علیه السلام، یا داستان سلیمان و جست و جوی او از (هدهدو بر خورد با مورچه، که این نمونه ها به طور بی مقدمه و غافل گیر کننده ای ترسیم می شود، و گاه هدف از میان ماجرا و حادثه ی تاریخی، روی قهرمان آن حادثه می زند؛ هم چون آوردن نام ابراهیم و اسماعیل در بنیاد کهن ترین معبد توحیدگرایی و آزادگی در دومین سوره از قرآن شریف.
زمانی راز ملاقات یا برخورد، هم بر خود قهرمان داستان پوشیده است و هم بر نظاره گر صحنه، و هم بر شنونده ی جریان. جو پیچیده و مرموز و غامضی بر حادثه حاکم است و به نظر می رسد هدف اصلی در داستان، نمایان حکومت خدا در ظاهر کارها و پوشیده بودن ژرفای راز عدالت او بر بندگان است، و زمانی دیگر در حالی که بازیگران فراموش می شوند، راز و رمز و ثمره ی و درس عبرت انگیز داستان بر تماشاگران آشکار می گردد؛ نظیر باغ داران آزمندی که می خواستند بی سر و صدا و یواشکی میوه ها و فرآورده های باغ را بچینند و فقیران مادر مرده رااز آنها محروم دارند، که در سوره ی قلم آمده است.
در جایی اندکی از راز داستان بر تماشاگر آشکار و قهرمان داستان مورد بیم و امید است، و در جای دیگر ترس و نگرانی بر هر دو حاکم است؛ نظیر داستان آوردن تخت ملکه ی سبأبرای سلیمان و در آمدن آن بانوی سیاستمدار و نواندیش و آزادمنش بر کاخ بلورین در صحنه ی ملاقات و رویارویی او با سلیمان و بالا زدن ملکه، دامان لباس خود را با این تصور که آب، در کف زمین جریان دارد.
گاه به طور ناگهانی قهرمان و تماشاگر در یک لحظه با یکدیگر برخورد می کنند و راز مطلب بر هر دو معلوم می شود؛ نظیر ظهور روح خدا بر مریم در هیئت انسانی و روشنگری او در پاسخ مریم بیمناک که: من از طرف پروردگارم فرمان دارم تا پسری بزرگ منش بر تو عطا کنم. و نیز ندا نمودن نوزاد از زیر خرما بن، مادر نومید و هراسان و بهت زده ی خود را.
و سرانجام این که یکی دیگر از ویژگی های هنری ترسیم داستان و سرگذشت در قرآن این است که: گاه یک نمایش از تابلوهای مختلف تشکیل شده و فاصله های میان هر یک از این پرده ها و نشست ها و تابلوها را حس و جست و جوگر و قدرت خیال پرداز تماشاگر و خواننده ی داستان را پر می کند؛ هم چنان که با مراجعه به سوره ی یوسف، ملاحظه می کنیم که در این داستان از بیست هشت تابلو یا پرده تشکیل شده که به طور مرتب، پرده می افتد و تابلوی دیگری در برابر دیدگان تماشاگر قرار می گیرد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

در راه هدف های تربیتی و سازنده

این تنوع واسلوب ویژه و بهره گیری وصف ناپذیر و حیرت آور از ظرافت و لطافت و ویژگی های هنری داستان گویی و داستان سرایی، بدان جهت هست که قرآن، کتاب هدایت است وبرنامه ی تربیت و سازندگی شخصیت برای فرد و جامه و مدیریت آن.کتاب و آراستگی و شایستگی است، کتاب تزکیه رذیلت ها و نادرستی ها و زداینده ی میکروب های اخلاقی واجتماعی و کتاب بهداشت فکر و دل، زبان و قلم، منش و عمل، مدیریت سیاست شکوفا و بارور ساختن فضیلت ها و گل بوته ها و لاله های زیبا و خوش بو و عطرآگین مکارم اخلاقی و ارزش های انسانی از کران تا کران مزرعه ی روح و جان و زبان و قلم وعمل کرد آدمی است؛ به همین جهت از هر وسیله ی مثبت و هر وسیله ی سازنده و خلاق و هر ابزار شایسته و کارایی، از آن جمله تاریخ و داستان سرایی در راه وصول به هدف های تربیتی و والای خود با شایسته ترین اسلوب و مؤثرترین سبک و روش بهره می جوید.قسمت های حساسی از تاریخ را که تفکرآمیز و تدبر آفرین است. و انسان را در جستجوی حق و پذیرش آن مدد می بخشد، ترسیم می کند.به اعماق جان و وجدان انسان هنر دوست و زیبا پسند خطور و نفوذ می کند، فشرده ای از تجربیات گرانبهای پیشینیان را در اختیار نسل های کنونی و آینده می نهد، درس های عبرت انگیزی رابه منظور دریدن پرده ها و حساب های غرور و فریب، غفلت و هوا، دنیاپرستی و مستی نعمت ها، کبر و غرور، جهل و دنباله روی، تعصب و لجاجت، نفاق و ناخالصی، گناه و عصیان کفر و اعراض، تجاوز و عدوان، ظاهر بینی و سطح نگری، حجاب ضخیم رهبان فاسد و الگوهای ناشایسته، حجاب محیط و جو ناسالم،حجاب پندارها و آرزوها، حجاب وسوسه های شیاطین و طواغیت، حجاب دوستان گمراه و دشمنان مکار، حجاب ذوب شدن در زورمداران و دیدن رویدادها و وقایع برابر دلخواه و با چشم علیل و تحلیل بیمار گونه و انحصار گرانه ی آنان و... آری، برای دریدن این پرده ها و حجاب های ضخیم، این حقایق عظیم را بیان می کند.انسان نواندیش و کمال جو رادر نبرد با ضد ارزش ها، قوت قلب و ثبات قدم می بخشد و سنت های حاکم بر جامعه و تاریخ را ضمن این قطعات و فرازهای حساس تاریخی، ارائه می دهد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

یک اسلوب ابتکاری و بی نظیر در نمایش رویدادهای تاریخی

سبک قرآن در بیان رویدادها و حوادث تاریخی، نه نقلی محض است و نه تحلیلی و علمی فقط، و نه حتی فلسفه ی تاریخ تنها؛ بلکه مجموعه ای از این سه شیوه را به هم آمیخته، و با اسلوب ویژه ی خود، واقعیت جدید و جالب و آموزه ای ساخته است.
قرآن، هم از شیوه های نقلی و انعکاس واقعی تاریخی بهره می جوید و هم از شیوه ی تحلیلی؛ اما، در حالی که به تاریخ نقلی و بیان وقایق و اتفاقات آن، به سبک معمول داستان نویسی و کلاسیک توجه چندانی نشان نمی دهد، به خوبی روشن میسازد که بیشتر اهداف و اسرار قرآن در طرح مسائل تاریخی نشانگر علل اعتلاها و انحطاطها و صعودها و راز فرازها و فرودها و پیشرفت ها و پسرفت هاست.می خواهد سنن حاکم بر جامعه و تاریخ را بیان کند؛ سنت هایی که عامل حرکت تاریخ و جامعه و تمدنهاست.
یکی از قرآن پژوهان در این مورد می نویسد: باید بنگریم که قرآن از این داستان ها چه خواسته است؟ همین طور در مورد ملت ها و امت ها...
قرآن نمی خواهد وقایع تاریخی ارائه دهد، نه نظر به تاریخ خاصی دارد و نه نظر به جامعه خاصی دارد و نه جامعه شناسی ویژه ای؛ بلکه اگر اینها رانام برده است، برای این که وسیله ای شود برای استنباط قانون کلی بر جامعه ها.
قرآن می خواهد راهی را نشان دهد که جامعه ها بدانند با چه نوع اندیشه و باور و سیاست و مدیریت و عمل کرد و منش، چگونه آینده ای را در پیش خواهد داشت(39).
و دیگری می نویسد: داستان گویی در قرآن در خدمت هدف های انسانی و تربیتی دین است و منظور قرآن، تاریخ نویسی یا وقایع نگاری نیست.آنچه اهمیت دارد گرفتن درس عبرت، ازاین داستان یا از بخش هایی از آن است(40).
بر این باور به نظر می رسد قرآن در طرح مسائل تاریخ و اسلوب تاریخی خود، از هر سه شیوه بهره می برد؛ اما در نقل داستان ها روی نکاتی انگشت می گذارد که موضوع و نکته ی گذشته و دغدغه ی حال تنها نیست؛ بلکه موضوع و نکته ی همیشه ی تاریخ و دغدغه ی هماره ی بشری است و همه جا مطرح است.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

افزون بر این، در پایان هر قطعه ی حساس و عبرت انگیز تاریخی، دست به نتیجه گیری های جالبی می زند که ضوابط و قوانین حاکم بروند جامعه و تاریخ را می توان در این نتیجه گیری ها جست و جو کرد و در این جاها دریافت نمود.
به عنوان مثال: در داستان یوسف - که از آن به زیباترین داستانهاتعبیر می کند، و بیش از 50 درس آموزنده و عبرت انگیز دارد - از شیوه ی نقلی و انعکاس وقایع تاریخی بهره می برد، که داستان را می آغازد و به تابلو می برد، اما در لابه لای آن، به نکات حساسی - که مسائل همیشه و دغدغه ی هماره ی جامعه ها و تمدن هاست - منتقل می شود؛ به نکات و دغدغه هایی، بسان موضوع حفظ اصرار راز داری؛ خصومت و دشمنی آشتی ناپذیر شیطان باانسان؛
بلای خودپسندی و خودخواهی؛
وبای مستی قدرت و مغرور شدن به ستایش چاپلوسان و بت تراشان و دنباله روان بره منش و نیروهای سرکوب و وحشت؛ استخدام مسائل ناسازگار با جوانمردی و کرامت و حقوق و حرمت بشر برای رسیدن به هدف های انسانی؛
بلای دروغ بافی و دروغ پراکنی، یا آفت شخصیت ها و تمدن ها و حکومت ها؛ بلای ویران گر حسادت، یا بیماری اخلاقی قرن ها و نسل ها؛
آفت انحطاطآور دنیاطلبی، زرپرستی و عشق و ثروت و قدرت باد آورده؛
موضوع هوای نفس و غریزه ی جنسی و خطرات ویرانگر آن در صورت تربیت ناپذیری و بی مهاری و بی پروایی؛
کیدها، مکرها، شیطنت ها، و نقشه های ظالمانه و پرونده سازی های رسوای سیاست بازان؛
بلای رفاه طلبی، زندگی تجملی و تشریفاتی و پر از گزافه کاری و تفنن و خطرات آن؛ بهره وری ظالمانه و ناجوانمردانه رهبران و حکومت ها از قدرت، ثروت و امکانات باد آورده، در صورتی که گزینش، نقد، نظارت محاسبه و برکناری آنان با رأی و خواست مردم و در دسترس مردم نباشد؛
موضوع سرنوشت ساز نقش دانش و بینش، فرهنگ و آگاهی و تولید و توزیع و جریان آزاد اخبار و اطلاعات در پیشرفت ملت ها و رشد و توسعه جامعه ها واصلاح آنها؛
نقش صداقت، امانت، عفت و پاکی در پیشرفت انسان ها؛ نقش ایمان، اخلاق، توکل، عبادت و بندگی خدا در فلاح و تکامل فرد و جامعه؛ نقش سرنوشت ساز مقاومت و پایداری در راه عدالت و آزادی و حقوق بشر، و پایداری در هدف و پایمردی در زندگی؛
نقش تقوا و تقواپیشگی یا رعایت مقررات خدا و حقوق مردم در نجات انسان از مهلکه ها؛
ضعف قدرت ها، شیطنت ها، مکرها، کیدها، و تباهی ها، در برابر مشیت خدا؛ حاکمیت اراده ی خدا بر کران تا کران طبیعت و تاریخ و پدیده های آفرینش؛
سرانجام شوم تاریخ اندیشان، هواپرستان، حسادت ورزان، بردگان شهوت، مکاران، سرکشان، خیانت کاران، مجرمان، ظالمان، فاسقان، اصلاح ستیزان، طغیان گران، خودکامگان و رهروان راه شیطان و هوای دل و پایمال کنندگان حقوق مردم؛
و دیگر نجات و رستگاری و شکوه و آبرومندی و فرجام خوش پاکان، نیکان، عدالت خواهان، انسان های پر اخلاص، راستگو، پرواپیشه، حق شناس، با ایمان، آراسته ی به گوهر اعتماد به نفس، اصلاح گران، ستم ستیزان، عاشقان و شیفتگان و یادکنندگان خدا، و دانایان و آراستگان به گوهر امانت و آزادگی(41).
به راستی که سبک و اسلوب قرآن در بیان رویدادهای تاریخی، یک سبک و اسلوبی ابتکاری و بی نظیر است.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

بخش 4: بخش های ده گانه ی تاریخی قرآن



در راه هدف های تربیتی

قرآن نه کتاب روان شناسی است و نه تاریخ؛ هم چنان که کتاب جامعه شناسی به مفهوم رایج آن هم نیست؛ بااین وصف نسبت به روان شناسی و جامعه شناسی انسان و روند تاریخ، اهمیت ویژه ای می دهد.
نقش تربیتی تاریخ و داستان های هدفدار تاریخی را در راه وصول به هدف های معنوی و انسانی و تربیتی و عدالت خواهانه ی خود، نیک ارزیابی نموده و در جهت هدف های مقدس و آرمان های والای توحیدی و انسانی اش - که نجات بشریت از ظلمت ها و اسارت های رنگارنگ ظلم و جور و تاریک اندیشی و زندان خودپرستی، به روشنایی توحید و تقوا و فراخنای عدالت و حریت و برابری و کرامت انسانی است - روی تاریخ و مسایل و عبرت های تاریخی، با اسلوب ویژه و سبک خاص خود سرمایه گذاری عظیمی کرده است.
بی تردید اگر تمامی، این آیات و مفاهیم و معارف تاریخی قرآن، به خوبی مورد پژوهش قرار گرفته و استخراج گردد، حجم بسیار مهم و بزرگی را تشکیل می دهد، و پر واضح است که دسته بندی و تفسیر و تحلیل نواندیشانه و خردگرا و شایسته ی آنها، مسائل و معارف ارجداری را روشن ساخته، و معیارهای و ملاک های ارزشمندی را در راه خود سازی و ساختن جامعه ها و تمدن های انسانی و آفرینش تاریخ فردا و فرداها خانواده ی بزرگ بشری، در اختیار عصرها و نسل ها قرار می دهد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

قرآن و پدیده های تاریخ

قرآن در کمتر سوره ای از سوره های یک صد و چهارده گانه اش، از زاویه ی خاص بینش تاریخی اش، به مسائل و سنن تاریخی نپرداخته و یا اشاره نکرده است. شاید بتوان گفت که از مجموع 6666 آیه از قرآن، بیش از یک چهارم به طرح مسایل و سرگذشت های هدفمند و عبرت انگیز تاریخی و بیان سنن و ضوابط حاکم بر جامعه و درس های گران بهایی اختصاص یافته است، که در راه تعالی و تکامل و نیز تزکیه و تطهیر و بهداشت و پالایش و سازندگی و خودشکوفایی فرد و خانواده و جامعه نقش مهمی دارد. برای نمونه، می توان به بخش های چشم گیری از سوره ی بقره، آل عمران، یونس، هود، اعراف، شعرا، نمل، قصص، لقمان، روم، احزاب، سبا، صافات، غافر، حاقه، مدثر، فجر، شمس، فیل،و...اشاره کرد.
قرآن در آیاتی از این سوره ها، بااسلوب ویژه و بامناسبت های گوناگون، از تاریخ افتخار آفرین پیامبران،
از نقش آنان در تمدن ها و تعالی انسان،
از حق پذیری ها و حق ستیزی های گروه ها و جامعه های کوچک و بزرگ گذشته در برابر بعثت ها و دعوت های اصلاح طلبانه و آیات و معجزات،
از منطق غنی و نیرومند و دلنشین وحی، و از بهانه ها و لجاجت ها و منطق مخالفان آن،
از همسویی شوم زرپرستان، زورمندان، و تزویرگران،
از سرنوشت تیره و تار طغیانگران و گناهکاران و سرکشان و خودکامگان و پایمالگران سیاه کار حقوق بشر،
اخلاص، ایثار، حسن ختام و فلاح و نجات راهروان راه توحید و تقوا و تلاشگران راه عدالت و آزادی و برابری و منادیان حقوق انسان پیام دارد؛ هم چنان که از سپیده ی تاریخ اسلام و فراز و نشیب ها و پیکارهای توحید گرایان و کمالجویان و نواندیشان.
از طلوع محمد صلی الله علیه و آله و آغاز و چگونگی فرود وحی، از سیر و سلوک مترقی و پر جانبه ی شخصی، اخلاقی، خانوادگی، اجتماعی و چگونگی دعوت به حق و عدالت، چگونگی رابطه او با خدا و مردم و سبک سیاست و مدیریت ویژه ی آن حضرت، و سرانجام از علل فرازها و فرودها و اعتلاها و انحطاط نکات عبرت انگیز و تجربیات و گرانبها و درس های فراموش ناشدنی و ضوابط و ملاک های ارزشمند و جاودانه ای را برای انسان و حیات اجتماعی اش به ارمغان دارد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

این سرمایه گذاری عظیم چرا؟


بر این باور، به این سرمایه گذاری عظیم قرآن روی مسائل تاریخی تعمق کرد، باید به شایستگی در محور و جوانب آن اندیشید، از کنارش به آسانی عبور نکرد، و به این بخش عظیم از قرآن، حساب ویژه ای باز کرد که بی تردید شناخت این بعد از قرآن، درس های گران بها و تجربیات ارزش مندی به ما می دهد و ما را - که میراث داران تجربه های بی نظیر تاریخ بشری هستیم - در کشف سنن حاکم بر جامعه و تاریخ، مدد نموده و با رموز ظهور و سقوط تمدن ها و اسرار فراز و فرود امت ها آشنا می سازد، تا بدین وسیله از آنچه در طول حیات انسان از فجر تاریخ گرفته تا عصر حاضر رخ داده است، مشعل و توشه ای فراراه آنچه باید رخ دهد فراهم آوریم.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

کتاب بزرگ تربیت

آری، قرآن کتاب تاریخ نیست؛ بلکه بیش از هر چیز کتاب بزرگ آموزش و تربیت و سازندگی و عدالت و آزادی است.کتابی است که رسالت عظیم و شکوهبار خود رابه طور روشن و صریح، این گونه اعلام می کند:
1.دعوت به نواندیشی، نوپردازی و پرورش فرد و جامعه روشن اندیش و توحیدگرا و حق طلب و رعایت گر مقررات خدا و حقوق مردم.
2.بیرون بردن و نجات بخشیدن انسان از تنگناها و تاریک اندیشی های ظلم و جور و بلای استبداد و خودمحوری و حق کشی به سوی فراخنای نور و رستگاری و آزادی و برابری و حقوق انسان.
3.بنیاد عدل و داد و برقراری قسط و انصاف و توزیع عادلانه و بهینه ی فرصت ها، آگاهی ها و امکانات رشد و اوج و شکوفایی در کران تا کران جان و روح فرد و روابط خانواده و در مناسبات فرهنگی، فکری، خبری، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مدیریت بشری.
4.بیان تمامی حقایق و واقعیت و ضوابط تضمین کننده ی سعادت و رفاه و امنیت و آزادگی انسان.
5.و سرانجام تأمین آرامش روان صلح و امنیت درون و برون جان، برای بشریت با اعطای شرح صدر و رفع حرج و تساهل و تسامح و تربیت مترقی و توسعه ی پایدار.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

رسالت قرآن

این رسالت خطیر و عظیم را می توان بدین صورت از خود قرآن دریافت کرد:
1.دعوت به توحیدگرایی و یکتاپرستی:
یا ایها النبی انا ارسلناک شاهدا وبشیرا ونظیرا. و داعیا الی الله باذنه و سراجا منیرا. و بشر المؤمنین بأن لهم من الله فضلا کبیرا(42)
هان ای پیامبر! به یقین ما تو را به عنوان گواه و الگو و نویدرسان و هشدار دهنده فرستادیم؛ و نیز به عنوان فراخوان به سوی خدای یکتا به فرمان او، و چراغی تابناک و روشنگر گسیل داشتیم.و به ایمان آورندگان نوید ده که برای آنان از سوی خدا، فزون بخشی بزرگی خواهد بود.
2.بیرون بردن انسان از تیرگی ها و تباهی های شرک و کفر و ستم و واپسگرایی و جمود و تحجر، به سوی نور و حق و عدالت و آزادی و آزادگی و خردگرایی و نواندیشی:
کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور باذن ربهم الی صراط العزیز الحمید(43)
این کتابی است که آن را به سوی تو فرو فرستادیم، تا مردم را از تنگناها و تاریکی های شرک و ظلم و جهل، به سوی روشنایی ایمان و عدل و آگاهی و آزادی به فرمان پروردگارشان در آوری: و به سوی راه آن خدای شکست ناپذیر و ستوده.
3.بنیاد عدل و برقراری قسط و انصاف:
انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس بما اراک الله و لا تکن للخائنین خصیما(44)
ما این کتاب را به حق بر تو نازل کردیم، تا به آنچه خدا به تو آموخته، در میان مردم قضاوت و داوری کنی، و از کسانی مباش که از خیانتکاران حمایت نمایی!
4.بنیاد تاریخ و تمدن بر اساس توحید و تقوا:
و هذا کتاب أنزلناه مبارک فاتبعوه و اتقوا لعلکم ترحمون(45)
و این کتابی است خجسته که آن را بر تو نازل کردیم؛ پس از آن پیروی کنید، و پروای او را پیشه کنید، باشد که مورد مهر خدا قرار گیرد!
5.بیان حقایق و ضوابط و مقررات سعادت آفرین به بشریت و زدودن بلای خرافه، نادانی و بافته های سلطه جویانه و زورمدارانه:
و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی ء و هدی و رحمه و بشری للمسلمین(46)
و ما این کتاب را بر تو فرو فرستادیم، که بیان گر همه چیز و مایه هدایت و رحمت و بشارت برای قانون گرایان و مسلمانان است!
6.رسالت شرح صدر و رفع حرج و هدیه ی تساهل وتسامح و تأمین آرامش و امنیت درون و بیرون برای بشریت:
کتاب انزل الیک فلا یکن فی صدرک حرج منه لتنذز به ذکری للمؤمنین(47)
این کتابی است که بر تو فرو فرستاده شده است - پس نباید از ناحیه ی آن، تنگی و ناراحتی در سینه داشته باشی - تا به وسیله ی آن، مردم را از تاریک اندیشی و بیدادشان، هشدار دهی و برای مؤمنان پند و اندرزی باشد.