الف) حفظ جان آخرین امام
بر اساس برخی روایات میتوان گفت حکمت و فلسفه غیبت، در امان داشتن آخرین حجت حق از کید و مکر دشمنان است. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین و تمام النعمة، روایات متعددی در این زمینه نقل کرده است که از آن جمله میتوان به این روایت اشاره کرد که وقتی راوی از امام صادق (ع) در مورد علت غیبت امام عصر (ع) میپرسد، آن حضرت میفرماید: «یَخافُ عَلی نَفسِهِ الذَّبحَ؛ او از قربانی شدن خویش هراس دارد.»
نعمانی نیز در کتابش، چندین روایت را با همین مضمون درباره علل غیبت امام عصر نقل میکند.
اگر بپذیریم که علت یا فلسفه غیبت امام مهدی (ع) بیم آن حضرت از کشته شدن بوده است، این پرسش مطرح میشود که مگر دیگر امامان نیز در معرض خطر کشته شدن به دست طاغوتهای زمان خود نبودند، پس چرا آنها غیبت و نهانزیستی را پیشه خود نساختند؟
در پاسخ این پرسش، دو نکته را یادآور میشویم: نخست اینکه دیگر امامان شیعه معمولاً در برابر طاغوتهای زمان خود، طریق تقیه و مدارا در پیش میگرفتند و تا آنجا که ممکن بود از مخالفت صریح با آنها پرهیز میکردند. به همین دلیل، خلفای ستم پیشه کمتر بهانهای برای تعرض به آنها پیدا میکردند، ولی سیره و روش امام مهدی (ع) بنا بر آنچه در روایات تصریح شده، کاملاً متفاوت است و آن حضرت مأمور به قیام مسلحانه در برابر ظالمان و گردنکشان است. دشمنان اهلبیت نیز به خوبی بر این نکته واقف بودند. بدیهی است با این سیره و روش، دشمنان هرگز وجود ایشان را تحمل نخواهند کرد و در پی نابودی آن حضرت برخواهند آمد.
دیگر اینکه امام مهدی (ع) بر اساس آنچه در روایات معصومین (ع) آمده است، آخرین حجت و ذخیره الهی است و اگر خدای ناکرده آن حضرت کشته شود، جایگزینی برای ایشان وجود نخواهد داشت. بر خلاف دیگر امامان که هرگاه یکی از آنها به شهادت میرسید، در اندک زمانی، امامی دیگر جایگزین او میشد.