اصطلاحات در مورد اسلحه

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

خان چیست و جنس و نقش خان در سلاح؟

برجستگی های مارپیچ مانند درون سلاح خان نامیده می شود. این تعریف جامع و ساده از خان درون لوله می باشد اما اینکه این برجستگی ها چه نقشی در سلاح ایفا می کنند بسیار فراتر از این جمله مختصر می باشد.

در ابتدای اختراع تفنگ که لوله آنها بوسیله عمل چکش کاری و آهنگری ورقهای فولادی بدور میله ای فولادی بصورت لول در می آمد. پروسه تولید لوله بسیار کند و طاقت فرسا بود. ضمن آنکه این لوله ها چندان از نظر تحمل فشار بالای ناشی از اشتعال باروت قابل اعتماد نبودند. این تفنگ های اولیه تنها دارای لوله هایی بودند که یک سر آن بسته بود و طرف دیگر باز. عمل آماده سازی تفنگ برای شلیک به وسیله ریختن باروت از سر باز لوله ، کوبیدن اندک آن بوسیله میله ای به نام « سمبه » و ریختن چندین ساچمه کوچک ویا قراردادن یک ساچمه به اندازه قطر داخلی لوله انجام می پذیرفت. در هنگام شلیک تک ساچمه به دلیل کروی شکل بودن آن تنها اصابت به هدف مهم بود آن هم در فواصل زیر 100 متر. در زمان جنگهای داخل امریکا یک امریکایی بنام ژنرال می نی برای سربازان ارتش شمالی امریکا تفنگی ساخت که دارای لوله ای با بر جستگی هایی در آن بود. این برجستگی های مار پیچ داخل لوله موجب افزایش برد گلوله سلاح تا مسافت های بالاتر از 300 متر می شد و این حد فاصل 200 متری با نیروی مقابل و امتیاز هدف قرار دادن آنها موجب تحمل شکست های بسیاری برای ارتش جنوبی شد. تا چندین سال بعد هنوز کسی پی به میزان اهمیت این اختراع نبرده بود. با اختراع تفنگهای ته پر و ساخت فشنگهایی با مرمی های نیمه کروی و یا نوک تیز اهمیت خانهای موجود در لوله بیشتر شد.

جنس لوله و خان از چیست ؟

جنس خان درست مانند جنس لوله سلاح است. در حقیقت خان برآمدگی مارپیچی می باشد که در پروسه تولید لوله ( خان کشی ، خان مالی و یا خان کوبی ) ایجاد می شود. بدلیل آنکه لوله سلاح باید تنش و فشار بسیار بالای حاصل از اشتعال باروت را تحمل نماید ، دارای سختی بسیاری نمی باشد. یعنی عملیات آبکاری بر روی آن انجام نمی گیرد اما کریستالهای فلز آن در طی پروسه تولید بصورت یکسان و فشرده در می آیند.

نقش خان در لوله سلاح چیست و چه تاثیری بر روی حرکت مرمی می گذارد ؟

وجود خان ، موجب ایجاد حرکت دورانی در مرمی حول محور طولی لوله می گردد. این حرکت دورانی چیزی تقریبا معادل 20 تا 25 هزار دور در دقیقه است. این امر موجب می شود تا اولا مرمی با ثبات بیشتری مسیر تا هدف را طی نماید ، ثانیا مرمی با نوک به هدف برخورد کرده و ثالثا موجب می شود تا مرمی مدت زمان بیشتری مسیر لوله را طی نماید و به همین دلیل نیروی پتانسیل بیشتری را جذب نماید و رابعا هنگام برخورد با هدف از حول محور دورانی خود لنگ خورده و در بافت زنده جراحت بیشتری را ایجاد نماید. برای درک بهتر عمل خان می توان به یک فرفره اشاره نمود. یک فرفره به خودی خود بدون نیروی دورانی امکان ایستایی ندارد اما با حرکت دورانی حول محور طولی خود می تواند با ثبات بر روی نوک خود به حرکت ادامه دهد و در صورتی که نیروی خارجی به آن وارد بیاید بلافاصله از دوران حول محور طولی خود خارج می شود و به یک سو پرتاب می شود. این عمل نشانگر ثبات پرواز مرمی و چگونگی ایجاد جراحت در بافت زنده است.

اگر بخواهیم یک مرمی را به داخل یک لوله خان دار وارد کنیم اینکار عملا غیر ممکن خواهد بود زیرا همین برجستگیهای داخل لوله مانع از ورود مرمی به داخل لوله می شود. اما هنگامی که فشنگ شلیک شد، نیروی بسیار زیاد و فشار بالای حاصل از اشتعال باروت موجب به حرکت در آمدن مرمی داخل لوله سلاح می شود. این برجستگی ها (خان ) موجب ایجاد شیار بر روی بدنه مرمی گشته و آن را وادار به گردش دورانی حین حرکت در طول سلاح می کنند. بدلیل آنکه جنس مرمی از فلزی نرم و شکل پذیر مانند سرب ساخته می شود و با یک غلاف مسی روکش می شود و جنس لوله از فلز سخت ساخته می شود براحتی بر روی آن شیار ایجاد می شود. به همین دلیل هم از فرسایش سریع خان جلوگیری شده و هم از ایجاد براده فلز در درون لوله جلوگیری می شود.

https://www.uplooder.net/img/image/97/fd9e0bdec4e56685fee40458946bb100/hasa-n-a-li_ebrahimi_said_13930512-3.jpg

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

عمل سلاح ( اعمال مکانیکی)سلاح چیست؟


الف ) اعمال رفت : هنگامیکه آلات متحرک عقب است و با فشار فنر ارتجاع به جلو حرکت می کند ، اعمالی انجام می گیرد که به آنها اعمال رفت می گویند که به ترتیب زیر هستند :


1 – تظاهر : هنگامی که آلات متحرک کاملا عقب است گلنگدن از روی خشاب عقب رفته فشنگ کمی از جای قبلی بالاتر آمده و در مسیر گلنگدن قرار می گیرد.(ظاهر شدن یک فشنگ در مسیر گلنگدن و جلوخزانه لوله را تظاهر گویند ).

2 – ادخال : چنانچه دستگیره آلات متحرک که عقب است رها شود ، آلات متحرک در اثر فشار فنر ارتجاع ، به جلو حرکت کرده و شاخک جنگی گلنگدن ، فشنگی را که در مسیرش قرار گرفته داخل خزانه لوله می برد.

3 – بسته شدن : چسپیدن ته فشنگ به پیشانی جنگی و گرفته شدن زه پوکه توسط ناخن فشنگ کش و چسپیدن سر گلنگدن به ته خزانه لوله را بسته شدن می گویند.
4 – چفت شدن : بعد از بسته شدن که سر گلنگدن به ته خزانه لوله چسپید ، حامل گلنگدن هنوز در راه است و کاملا جلو نرفته است.در اثر جلو رفتن آلات متحرک ، گلنگدن توسط شیار مارپیچ روی حامل گلنگدن چرخیده و زائده های آن با زائده های بدنه داخل هم قفل می شوند که این عمل را چفت شدن می گویند.

تذکر : برای اینکه سلاح در حالت رگبار تا چفت شدن کامل شلیک نکند ، ضامنی برای چخماق قرار داده اند که بعد از عمل چفت شدن توسط انتهای آلات متحرک آزاد میشود.
5 – ضربه زدن : با چکاندن ماشه ، چخماق به انتهای سوزن ضربه می زند و سوزن ضربه را به چاشنی منتقل می کند و موجب انفجار چاشنی می شود.


ب ) اعمال برگشت : عقب آمدن آلات متحرک بر اثر فشار گاز باروت و اعمالی که در این مرحله انجام میگیرد را اعمال برگشت گویند که به ترتیب زیر می باشد :


6 - رها شدن : رها شدن مرمی بر اثر فشار گاز باروت را رها شدن می گویند.

7 – باز شدن : در اثر فشار گاز باروت به پیستون ، حامل گلنگدن به عقب آمده و همین عمل موجب چرخیدن گلنگدن شده ( بعلت شیار مارپیچ حامل گلنگدن ) و از چفت باز میشود.

8 – مسلح شدن : آلات متحرک در اثر همان فشار اولیه و باقیمانده گاز باروت به عقب آمده و چخماق را می خواباند.

9 – اخراج : در اثر عقب آمدن آلات متحرک ، پوکه که توسط ناخن فشنگ کش گرفته شده است بیرون کشیده میشود .

10 – پرش : پرتاب شدن پوکه به بیرون اسلحه توسط اهرم (قطعه) پوکه پران را پرش گویند.(بدلیل عقب آمدن آلات متحرک و برخورد با پوکه پران)
توجه : لازم بذکر است که توضیحات اعمال مکانیکی فوق در مورد اسلحه کلاشنیکف می باشد.



مکانیزم گلنگدن بسته : زمانیکه ما سلاح را مسلح می کنیم دستگیره آتش به همراه آلات متحرک با فشار فنر ارتجاع به سمت جلو حرکت می کند و همزمان با جلو راندن گلنگدن یک فشنگ نیز در جان لوله قرار می گیرد و منتظر اجرای حرکت ماشه گذاری می شود. (درسیستم گلنگدن بسته عمل ضربه زدن توسط چخماق انجام می شود)



مکانیزم گلنگدن باز : زمانیکه ما سلاح را مسلح می کنیم گلنگدن در قسمت عقب باقی می ماند ، در این موقع دستگیره آتش را باید با دست به سمت جلو هدایت کنیم ، به این نوع عملکرد سلاح اصطلاحا مکانیزم گلنگدن باز گفته می شود.زیرا در صورت مسلح کردن سلاح و قبل از شلیک ، گلنگدن در پشت خشاب متوقف می ماند و چون از محل دریچه خروج پوکه می توان خزانه لوله و سرخشاب را مشاهده کرد به آن سیستم گلنگدن باز می گویند.(در سیستم گلنگدن باز عمل ضربه زدن توسط پایه آتش انجام میگیرد )



مسلح شدن به روش غیر مستقیم گاز باروت : در این روش بعد از تبدیل باروت از حالت جامد به گاز ، مرمی در طول لوله به حرکت در می آید ( در این مرحله مقداری از گاز باروت صرف جلو راندن مرمی می شود )و مقداری دیگر زمانیکه گلوله از جلوی روزنه گاز عبور کرد ، گاز باروت با فشار وارد سیلندر گاز می شود و به سر پیستون فشار وارد می کند ، حرکت پیستون به سمت عقب سبب باز شدن آلات متحرکه از چفت و خروج پوکه و مسلح شدن مجدد سلاح می شود.


( تفنگ کلاشنیکف ، تیربار دوشکا )


مسلح شدن به روش مستقیم گاز باروت : در این روش بعد از شلیک گلوله و اشتعال سریع باروت و تبدیل شدن باروت از حالت جامد به گاز ، به تمامی جهان فشار وارد می کند که به دلیل شکل خاص پوکه ( باریک بودن سر پوکه ) گاز باروت به پشت مرمی فشار زیادی وارد کرده و عکس العمل آن به سمت عقب ، پوکه را به سمت عقب می راند.(قسمت اعظم فشار گاز باروت به سمت جلو می باشد و صرف خارج نمودن مرمی از لوله می شود ) و بعلت اینکه پوکه متصل به پیشانی جنگی است ، باعث می شود که آلات متحرکه به عقب برگردد و در حین عقب آمدن موجب می شود که چخماق بخوابد و سلاح دوباره مسلح شود. ( تفنگ ژ 3 ، تیربار ژ3)



تفاوت سلاح خودکار و اتوماتیک چیست ؟


سلاح اتوماتیک هم بصورت تک تیر و هم رگبار شلیک می کنند ولی سلاح خودکار فقط بصورت رگبار شلیک می کنند.


اسلحه نیمه اتوماتیک : سلاحهائیکه برای هر بار تیراندازی ، یکبار آنرا مسلح می کنند . ( تفنگ برنو )



اسلحه اتوماتیک : سلاحهائیکه برای تیراندازی با آن فقط یکبار مسلح می شوند و بقیه اعمال مکانیکی سلاح را خود اسلحه انجام می دهد . ( تیربارها و تفنگ کلاشنیکف و ژ 3 )


اسلحه غیر خودکار : اسلحه ای که برای شلیک هر تیر باید هر دفعه آنرا با دست مسلح نمود. ( تفنگ برنو )


اسلحه نیمه خودکار : سلاحی که با فشار گاز باروت مسلح و فقط توانایی تیراندازی بصورت تک تیر را داشته باشد. ( برونینگ ، ام یک )


اسلحه خودکار : سلاحی است که با فشار گاز باروت مسلح و توانایی تیراندازی بصورت رگبار را داشته باشد. ( تیربار ژ 3 ، پی کا )


برد نهائی : حداکثر برد سلاح در زاویه 45 درجه که در آنجا سرعت گلوله به صفر می رسد و مرمی حالت چرخش ، سرعت وحرارت خود را از دست می دهد و بر اثر جاذبه زمین ، بصورت یک قطعه فلز سرد بر روی زمین می افتد و فاقد اثر گذاری باشد.


برد مفید : مسافتی که گلوله حداکثر اثر گذاری روی هدف را دارا باشد ،یا مسافتی که تیرانداز بخوبی قادر به هدف گیری باشد ،که این مسافت بوسیله دوربین قابل افزایش می باشد. (قدرت دید )


برد مؤثر : مسافتی که گلوله روی هدف اثر بگذارد و او را مجروح کند.


نواخت تیر عملی : تعداد تیری که یک تیرانداز خبره و ماهر در مدت یک دقیقه می تواند با سلاح بصورت رگبار عملا شلیک کند.



نواخت تیر علمی: کارخانه سازنده سلاح برحسب وزن سلاح و مقدار فشاری که حاصل از گاز باروت بر جان لوله وارد می شود ، محاسبات تئوری انجام می دهند و اعلام میدارند که این سلاح با این نواخت تیر قادر به شلیک می باشد .


نواخت تیر : تعداد تیری که یک سلاح در مدت یک دقیقه بصورت رگبار شلیک می کند .


سرعت اولیه: سرعت گلوله در لحظه خروج از دهانه لوله سلاح را سرعت اولیه می گویند که بر حسب متر بر ثانیه محاسبه میگردد


گام : یک دور چرخش کامل خان را گام می گویند .


خان : برجستگیهای مارپیچی شکل داخل لوله را خان می گویند .


کالیبر : عبارتست از کوچکترین قطر داخلی لوله و بزرگترین قطر خارجی مرمی یا گلوله .


سلاحهای منحنی زن : سلاحهایی اجتماعی هستند و گلوله های آنها خط سیر منحنی دارند و به منظور اجرای اتش روی اهدافی که بصورت مستقیم در دید و یا تیر رس ما نمی باشند بکار میروند و در عملیاتهای نظامی وظیفه پشتیبانی ( آتش ) از نیروهای پیاده را بر عهده دارد . به این دلیل از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند . مانند : خمپاره های 60 ، 80 ، 120


سلاحهای ضد زره : جنگ افزارهای اجتماعی هستند که بر ضد تانکها ، خودروهای زرهی و یا سنگرهای بتونی بکار میروند و در مقایسه با بقیه سلاحها از قدرت آتش بسیار زیادی برخوردار هستند ( بعلت سنگینی گلوله یا داشتن گلوله های مجهز به مواد منفجره ) و قادر به انهدام تانکها و یا سنگرهای بتونی می باشند و شامل دو گروه توپهای ضد زره و موشک اندازهای ضد زره می شوند و در عملیاتهای نظامی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند . مانند : اس پی جی 9 ، آر پی جی 7


تیربارها : جزء سلاحهای اجتماعی بشمار می روند ، سلاحهایی هستند که در مقایسه با سایر سلاحها با سرعت بیشتری تیراندازی می نمایند و قالبا از فشنگهای بلند و پر قدرت استفاده می کنند و بر ضد مجتمع نفرات دشمن بکار میروند . این سلاحها عموما دارای دوپایه و یا سه پایه هستند ، بعضی از انواع تیربارها به دوربین هم مجهز می باشند و در عملیاتهای گوناگون نظامی مورد استفاده قرار می گیرند .


کلت ها و مسلسلها دستی : نیز جزء سلاحهای انفرادی بشمار می روند و توسط یگانهای چریکی و یا نیروهایی که در رزمهای نزدیک و از فواصل کوتاه با دشمن درگیر می شوند ( چتربازان و نیروهای پلیس ) و یا نیروهایی که لزوما باید از سلاح کوتاه استفاده کنند مورد استفاده قرار می گیرند . این سلاحها سبک و کم حجم می باشند ، اما در مسافتهای کوتاه قدرت زیادی دارند . مانند : کلت برتا ، برونینگ و مسلسل برتا ، تاروس ، یوزی


سلاحهای تک تیراندازی : سلاحهای انفرادی هستند و مورد استفاده تیراندازان زبده قرار می گیرند و در مقایسه با سلاحهای انفرادی از طول بیشتری برخوردار هستند و بدلیل استفاده از فشنگهای پر قدرت ، قدرت آتش زیادی نیز دارند و معمولا مجهز به دوربین و دوپایه و در بعضی از انواع دارای سه پایه نیز می باشند . تفنگهای تک تیراندازی اکثرا نیمه خودکار هستند و تک تک شلیک می کنند و برای اجرای آتش مؤثر و دقیق روی اهدافی که خارج از برد سلاحهای انفرادی دیگر هستند بکار می روند. مانند : دراگانوف


سلاحهای انفرادی : سلاحهایی هستند که توسط یک نفر مورد استفاده قرار می گیرند و یک نفر از عهده مهمات رسانی و تیراندازی و حمل آنها بر می آید و به هر سرباز یک قبضه داده می شود . مانند : کلاشنیکف ، ژ3


شعله پوش : وسیله ای است که به انتهای لوله سلاح متصل می شود تا با هدایت گازهای داغ خروجی از انتهای لوله ، میزان پیدا بودن شعله خروجی از دهانه لوله را کاهش دهد.
شعله دهانه اسلحه بویژه در هنگام شب بسیار قابل رؤیت است و کشف محل تیرانداز را آسان تر نموده و در ضمن در تجهیزات دید در شب تیرانداز نیز اختلال وارد می کند.آنچه باعث این مشکلات می شود ،نور و حرارت زیادی است که با سوختن باروت ایجاد می شود.حتی در روز ، شعله حاصل از شلیک باعث نا مشخص شدن هدف میگردد.

دو نوع معمول شعله پوشها عبارتند از : قفس پرنده (Bird Cage) و پلاتیپوس منقار اردک (Duck Bill) .

شعله پوشهای پلاتیپوس دارای شاخه های بالایی و پائینی هستند و گازهای خروجی را به اطراف پراکنده می کنند.نمونه های اولیه MK43 و برخی نمونه های اولیه M16 از این نوع استفاده می کردند.یکی از نقاط ضعف این شعله پوشها گیر کردن شاخه های آن در اشیاء اطراف می باشد.

نمونه های قفس پرنده نیز دارای شاخه هستند ، اما یک حلقه در قسمت جلویی آنها وجود دارد که از گیر کردن اشیاء در داخل شاخه هاجلوگیری می کند.

نوعی دیگر از شعله پوشها (متعادل ساز شعله ) هستند.مانند نمونه مورد استفاده در برخی از انواع XM177
نمونه های اولیه سلاحها در قرن نوزدهم ، معمولا لوله هایی بزرگتر از تفنگهای امروزی داشتند.یکی از اثرات لوله بلند تر در اینست که باروت ، قبل از اینکه گلوله سلاح را ترک کند،کاملا می سوزد و معمولا در انتها باعث تولید دود می شود.با وجود این ، اگر همین اسلحه را کوتاهتر کنیم (مانند نمونه های مورد استفاده پیاده نظام و مأموریتهای جنگلی) گلوله لوله را پیش از سوختن تمام باروت ترک خواهد کرد.در این حالت ، باروت در هوا همچنان به سوختن ادامه خواهد داد و باعث تولید شدن شعله خواهد گردید.
وقتی طول لوله خیلی کاهش می یابد، این شعله مشکل جدی تری می شود.بنابراین تمامی واحدهای پیاده نظام و عملیات ویژه که از تفنگهای ویژه خود استفاده می کردند، رفته رفته با مشکل شعله خروجی از لوله اسلحه روبرو شدند.بدین ترتیب ، شعله پوشها از اواخر جنگ جهانی دوم و سپس در تفنگهای هجومی مورد استفاده گسترده قرار گرفتند و امروزه به یکی از تجهیزات اصلی تمامی تفنگها ، بویژه در کاربردهای نظامی ، تبدیل شده اند.
البته میزان توانایی شعله پوشها در پنهان سازی شعله آتش محدود می باشد ، چرا که اندازه و وزن این شعله پوشها عامل بسیار مهمی است و برای پنهان کردن کامل شعله یک اسلحه آن هم در شب به شعله پوش بسیار بزرگی نیاز خواهیم داشت.شعله پوشها برای کمک به پنهان سازی تیرانداز در هنگام شب ، معمولا گازهای خروجی از اسلحه را به اطراف و خارج از خط دید تیرانداز پخش می کنند.البته نیروهای نظامی حتی با داشتن شعله پوش بر روی اسلحه های خود باز هم در هنگام شب برای دشمن قابل تشخیص می باشند و مجبورند مدام تغییر موضع دهند.
محدود کردن حجم باروتی که در داخل لوله می تواند بسوزد ، یک راه حل برای رفع این مشکل می باشد ، اما این راهکار ممکن است باعث شود که بواسطه کاهش میزان پیشران ، سرعت گلوله کاهش یابد.شعله دهانه را می توان با بهره گیری از باروتهایی با سرعت سوختن بالاتر نیز کنترل نمود تا بدین وسیله ، گازهای پیشران فرصت کافی برای سرد شدن تا زمان خروج از لوله داشته باشند.اما این راهکار نیز با مشکل کاهش سرعت گلوله و در نتیجه کاهش دقت و مرگ آوری اسلحه روبرو خواهد بود.
برخی شعله پوشها ، شعله حاصل از شلیک را با سرد کردن گازها در هنگام خروج از انتهای لوله ، کاهش داده و یا از بین می برند.بدین ترتیب ، هم حجم باروت ثابت می ماند و هم چگالی و دما و در نتیجه میزان روشنی شعله کاهش می یابد.
شعله پوشهایی که تا کنون مورد استفاده قرار گرفته اند ، اشکال و طراحی های گوناگونی داشته اند.ساده ترین طرح شعله پوشها ، بکارگیری یک مخروط در انتهای لوله است که در نمونه های رزم جنگل (لی اینفیلد) در اواخر جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت .نمونه های جدیدتر شعله پوشها یک سبد با چندین شکاف و سوراخ بر روی آن داشتند (مانند شعله پوش M16 و دیگر اسلحه های با کالیبر پائین ) .شعله پوشهای مخروطی شکل نیز بر روی مسلسل دستی (برن) و در مسلسلهای نصب شده بر روی برجک هواپیما ها ، بویژه بمب افکنهای سنگین انگلیسی در جنگ جهانی دوم بکار گرفته شدند.
شعله پوشها معمولا به عنوان فشار شکن دهانه اسلحه نیز مورد استفاده قرار می گیرند.برای اینکار ، شکافها بطور متقارن در نزدیکی بالای شعله پوش ایجاد می شوند تا پس از شلیک و هنگام خروج گازها از داخل اسلحه ، یک نیروی رو به پائین ایجاد کنند و میزان بالا رفتن دهانه اسلحه را کاهش می دهند.همانطور که می دانید مفهوم مورد استفاده در فشار شکن ها نسبتا ساده و ابتدایی می باشد ، البته انواع پیشرفته تر و پیچیده تری از شعله پوشها نیز وجود دارد که در توپها و جنگ افزارهای بزرگتر مورد استفاده قرار می گیرند.


نواخت تیر ( نرخ آتش ) چیست ؟
سرعتی است که یک سلاح یا توپخانه می تواند با آن سرعت شلیک کند. نواخت تیر ( نرخ آتش ) جزء ویژگیهای فنی یک اسلحه بشمار نمی رود ، چرا که هر اسلحه ای میتواند بسته به شرایط جوی و ویژگیهای مکانیکی خود با سرعتهای مختلفی شلیک کند . نواخت تیر ( نرخ آتش ) با واحد گلوله بر دقیقه (RPM) Round Per Minute یا گلوله بر ثانیه (RPS) Round Per Second اندازه گیری میشود.
بنا به مشکلات گرمایی و تعداد مهمات ، جنگ افزارهای خودکار نمی توانند در یک دقیقه کامل با نواخت تیر ( نرخ آتش ) کامل خود شلیک کنند . در واقع ، از نظر تکنیکی و فنی ، درست نیست که (گلوله در دقیقه) را شمار گلوله هایی که یک اسلحه در دقیقه شلیک می کند ، بدانیم.
برای سلاحهای دستی مثل تفنگهای گلنگدنی یا توپخانه ها ، نواخت تیر ( نرخ آتش ) پیش از هر چیز به میزان آموزش خدمه و برخی محدوده های مکانیکی بستگی دارد. نواخت تیر ممکن است بواسطه عوامل ارگونومیک تحت تأثیر قرار بگیرد.برای سلاحها ، طرحهایی که استفاده از اسلحه را آسان می کنند مثل طراحی گلنگدن یا رها کننده خشاب می توانند نرخ آتش را تحت تأثیر قرار دهند.در سلاحهای سنگین تر ، توپی که بر روی یک پایه کشیده شونده نصب می شود (توپهای کششی) نواخت تیر بالاتری از توپهای نصب شده بر روی برجک تانک و یا توپهای خود کششی دارد، چرا که خدمه می تواند راحت تر حرکت کرده و توپ را گلوله گذاری کنند.در داخل یک خودرو ، ممکن است فضای کافی برای ذخیره سازی شمار زیادی گلوله وجود نداشته باشد یا برخی عوامل طراحی دیگر ، بر فرآیند بکارگیری توپ تأثیر منفی بگذارند.
برای جنگ افزارهای خودکار مثل مسلسلها ، نواخت تیر ،یک ویژگی مکانیکی اصلی به شمار میرود. با گذشت زمان ، سلاحها به نرخهای آتش بالاتری دست یافتند.یک واحد پیاده نظام کوچک که با سلاحهای هجومی و مسلسلهای مدرن مسلح شده باشد می تواند قدرت آتش بسیار بالاتری از واحدهای بزرگتر مسلح به جنگ افزارهای قدیمی داشته باشد.
اندازه گیری نواخت تیر ( نرخ آتش ) :
سه راه استاندارد برای اندازه گیری نواخت تیر ( نرخ آتش ) جنگ افزارهای خودکار وجود دارد.

1 – نواخت تیر دوره ای : عبارتست از نرخ آتش مکانیکی و اینکه جنگ افزار با چه سرعتی مراحل مسلح سازی ، قفل شدن ، شلیک ، باز شدن و فشنگ پرانی را طی می کند.
اندازه گیری نرخ دوره ای با این فرض اندازه گیری می شود که اسلحه با سرعت هر چه تمامتر بکار گرفته می شود و زمانی که برای مسلح سازی دوباره اسلحه توسط تیرانداز صرف می شود (مثلا برای تعویض خشاب) محاسبه نمی شود.وقتی ماشه کشیده می شود ، نواختی که گلوله ها شلیک می شوند ، نواخت تیر دوره ای می باشد.
سلاحهای هجومی معمول دارای نرخ دوره ای 500 تا 800 تیر بر دقیقه هستند.
مسلسلهای معمول پیاده نظام نرخهایی بین 600 تا 1200 گلوله بر دقیقه می باشند.
مسلسلهای دستی M134 که بر روی بالگردها نصب می شوند ، می توانند با نواخت تیر 100 گلوله بر ثانیه و یا 6000 گلوله بر دقیقه دست یابند.

2 – نواخت تیر کارآمد : در مقایسه با نواخت تیر دوره ای ، نرخ کارآمد نرخ واقعی است که اسلحه در شرایط رزمی با آن نرخ شلیک می کند. اندازه گیری نرخ کارآمد با نرخ دوره ای آغاز می شود ، اما عوامل دیگری نیز در آن دخیل هستند ،مثل زمان صرف شده برای مسلح سازی دوباره ، هدفگیری ، تغییر لوله (در صورت لزوم ) و زمان لازم برای توقف شلیک جهت خنک شدن اسلحه.مسلسلها معمولا در دوره های کوتاهی شلیک می کنند ، البته گاهی نیز مجبور به شلیک در دوره های طولانی مدت می باشند.نرخ آتش کارآمد همیشه پائین تر از نرخ دوره ای می باشد.

3 – نواخت تیر ثابت : نرخ آتشی که در آن اسلحه می تواند بدون بروز هیچگونه مشکلی شلیک کند .این نرخ با نرخ دوره ای آغاز می شود ، اما زمان صرف شده برای مسلح سازی دوباره و سرد شدن اسلحه نیز مد نظر قرار می گیرد.نرخ ثابت پائین تر از نرخ کارآمد و بسیار کمتر از نرخ دوره ای است.


محدودیتهای فنی نواخت تیر ( نرخ آتش ):محدودیت اصلی در نرخهای آتش بالا بواسطه مشکل گرما افزایش می یابد.حتی یک اسلحه دستی با شلیک گلوله تولید گرما می کند.یک مسلسل با چنان سرعتی گرما تولید می کند که به کارگیری تدابیری برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد آن ضروری بنظر می رسد.از جمله این راهکارها می توان به سنگین تر کردن لوله جهت کاهش سرعت گرم شدن ، افزایش سرعت تعویض لوله توسط خدمه ، استفاده از لوله های آب در اطراف لوله برای خنک سازی اسلحه اشاره کرد. تیربارچی های امروزی معمولا یک لوله یدکی را نیز به همراه خود دارند تا در صورت لزوم لوله اسلحه خود را تعویض کنند.این کار توسط یک خدمه آموزش دیده در چند ثانیه انجام می شود.مشکلات ناشی از گرم شدن بیش از حد اسلحه بسیار زیاد هستند که از جمله آنها می توان به شلیک غیر عمدی و یا بروز عیب در شلیک اشاره کرد.
اسلحه های خنک شونده با آب می توانند به نرخهای آتش بسیار بالایی دست یابند (نزدیک به نرخ دوره ای) اما در برابر بروز عیوب بسیار آسیب پذیر هستند .یک نمونه معروف ، مسلسل سنگین M2 برونینگ است که هم دارای نمونه خنک شونده با هوا می باشد و هم نمونه خنک شونده با آب که نمونه اول دارای وزنی برابر 38 کیلوگرم و نمونه دوم 66 کیلوگرم به همراه سامانه خنک کننده می باشد.
به دلیل این عیوب ، جنگ افزارهای خنک شونده با آب رفته رفته با نمونه های سبکتر خنک شونده با هوا جایگزین می شوند.در اسلحه های نصب شده بر روی هواپیماها ، به هیچ طرح خنک کننده ای نیاز نخواهد بود ، چرا که هوای عبوری خود به خود اسلحه را خنک می کند.بنابراین ، مسلسلهای نصب شده بر روی هواپیما ، می توانند مدت طولانی تر نسبت به همتایان زمینی خود شلیک کنند و نواخت تیر آنها بسیار نزدیک به نرخ دوره ای شان می باشد.
یک عامل دیگر که بر روی نواخت تیر تأثیر می گذارد ، تأمین مهمات است .در نواخت تیر 100 گلوله بر ثانیه ، شلیک یک ثانیه ای از M134 حدود 5/2 کیلوگرم گلوله 62/7 میلیمتری استفاده می شود و همین امر آنرا به اسلحه ای غیر عملی برای نیروهای پیاده نظام تبدیل می کند ، چرا که برای استفاده از آن مجبور خواهند بود حجم زیادی مهمات را با خود حمل کنند.به همین دلایل ، اسلحه های با نرخ آتش بالا تنها بر روی خودروها و یا روی سکوهای ثابت نصب می شوند.
http://عمل سلاح ( اعمال مکانیکی)سلاح چیست؟ الف ) اعمال رفت : هنگامیکه آلات متحرک عقب است و با فشار فنر ارتجاع به جلو حرکت می کند ، اعمالی انجام می گیرد که به آنها اعمال رفت می گویند که به ترتیب زیر هستند : 1 – تظاهر : هنگامی که آلات متحرک کاملا عقب است گلنگدن از روی خشاب عقب رفته فشنگ کمی از جای قبلی بالاتر آمده و در مسیر گلنگدن قرار می گیرد.(ظاهر شدن یک فشنگ در مسیر گلنگدن و جلوخزانه لوله را تظاهر گویند ). 2 – ادخال : چنانچه دستگیره آلات متحرک که عقب است رها شود ، آلات متحرک در اثر فشار فنر ارتجاع ، به جلو حرکت کرده و شاخک جنگی گلنگدن ، فشنگی را که در مسیرش قرار گرفته داخل خزانه لوله می برد. 3 – بسته شدن : چسپیدن ته فشنگ به پیشانی جنگی و گرفته شدن زه پوکه توسط ناخن فشنگ کش و چسپیدن سر گلنگدن به ته خزانه لوله را بسته شدن می گویند. 4 – چفت شدن : بعد از بسته شدن که سر گلنگدن به ته خزانه لوله چسپید ، حامل گلنگدن هنوز در راه است و کاملا جلو نرفته است.در اثر جلو رفتن آلات متحرک ، گلنگدن توسط شیار مارپیچ روی حامل گلنگدن چرخیده و زائده های آن با زائده های بدنه داخل هم قفل می شوند که این عمل را چفت شدن می گویند. تذکر : برای اینکه سلاح در حالت رگبار تا چفت شدن کامل شلیک نکند ، ضامنی برای چخماق قرار داده اند که بعد از عمل چفت شدن توسط انتهای آلات متحرک آزاد میشود. 5 – ضربه زدن : با چکاندن ماشه ، چخماق به انتهای سوزن ضربه می زند و سوزن ضربه را به چاشنی منتقل می کند و موجب انفجار چاشنی می شود. ب ) اعمال برگشت : عقب آمدن آلات متحرک بر اثر فشار گاز باروت و اعمالی که در این مرحله انجام میگیرد را اعمال برگشت گویند که به ترتیب زیر می باشد : 6 - رها شدن : رها شدن مرمی بر اثر فشار گاز باروت را رها شدن می گویند. 7 – باز شدن : در اثر فشار گاز باروت به پیستون ، حامل گلنگدن به عقب آمده و همین عمل موجب چرخیدن گلنگدن شده ( بعلت شیار مارپیچ حامل گلنگدن ) و از چفت باز میشود. 8 – مسلح شدن : آلات متحرک در اثر همان فشار اولیه و باقیمانده گاز باروت به عقب آمده و چخماق را می خواباند. 9 – اخراج : در اثر عقب آمدن آلات متحرک ، پوکه که توسط ناخن فشنگ کش گرفته شده است بیرون کشیده میشود . 10 – پرش : پرتاب شدن پوکه به بیرون اسلحه توسط اهرم (قطعه) پوکه پران را پرش گویند.(بدلیل عقب آمدن آلات متحرک و برخورد با پوکه پران) توجه : لازم بذکر است که توضیحات اعمال مکانیکی فوق در مورد اسلحه کلاشنیکف می باشد. مکانیزم گلنگدن بسته : زمانیکه ما سلاح را مسلح می کنیم دستگیره آتش به همراه آلات متحرک با فشار فنر ارتجاع به سمت جلو حرکت می کند و همزمان با جلو راندن گلنگدن یک فشنگ نیز در جان لوله قرار می گیرد و منتظر اجرای حرکت ماشه گذاری می شود. (درسیستم گلنگدن بسته عمل ضربه زدن توسط چخماق انجام می شود) مکانیزم گلنگدن باز : زمانیکه ما سلاح را مسلح می کنیم گلنگدن در قسمت عقب باقی می ماند ، در این موقع دستگیره آتش را باید با دست به سمت جلو هدایت کنیم ، به این نوع عملکرد سلاح اصطلاحا مکانیزم گلنگدن باز گفته می شود.زیرا در صورت مسلح کردن سلاح و قبل از شلیک ، گلنگدن در پشت خشاب متوقف می ماند و چون از محل دریچه خروج پوکه می توان خزانه لوله و سرخشاب را مشاهده کرد به آن سیستم گلنگدن باز می گویند.(در سیستم گلنگدن باز عمل ضربه زدن توسط پایه آتش انجام میگیرد ) مسلح شدن به روش غیر مستقیم گاز باروت : در این روش بعد از تبدیل باروت از حالت جامد به گاز ، مرمی در طول لوله به حرکت در می آید ( در این مرحله مقداری از گاز باروت صرف جلو راندن مرمی می شود )و مقداری دیگر زمانیکه گلوله از جلوی روزنه گاز عبور کرد ، گاز باروت با فشار وارد سیلندر گاز می شود و به سر پیستون فشار وارد می کند ، حرکت پیستون به سمت عقب سبب باز شدن آلات متحرکه از چفت و خروج پوکه و مسلح شدن مجدد سلاح می شود. ( تفنگ کلاشنیکف ، تیربار دوشکا ) مسلح شدن به روش مستقیم گاز باروت : در این روش بعد از شلیک گلوله و اشتعال سریع باروت و تبدیل شدن باروت از حالت جامد به گاز ، به تمامی جهان فشار وارد می کند که به دلیل شکل خاص پوکه ( باریک بودن سر پوکه ) گاز باروت به پشت مرمی فشار زیادی وارد کرده و عکس العمل آن به سمت عقب ، پوکه را به سمت عقب می راند.(قسمت اعظم فشار گاز باروت به سمت جلو می باشد و صرف خارج نمودن مرمی از لوله می شود ) و بعلت اینکه پوکه متصل به پیشانی جنگی است ، باعث می شود که آلات متحرکه به عقب برگردد و در حین عقب آمدن موجب می شود که چخماق بخوابد و سلاح دوباره مسلح شود. ( تفنگ ژ 3 ، تیربار ژ3) تفاوت سلاح خودکار و اتوماتیک چیست ؟ سلاح اتوماتیک هم بصورت تک تیر و هم رگبار شلیک می کنند ولی سلاح خودکار فقط بصورت رگبار شلیک می کنند. اسلحه نیمه اتوماتیک : سلاحهائیکه برای هر بار تیراندازی ، یکبار آنرا مسلح می کنند . ( تفنگ برنو ) اسلحه اتوماتیک : سلاحهائیکه برای تیراندازی با آن فقط یکبار مسلح می شوند و بقیه اعمال مکانیکی سلاح را خود اسلحه انجام می دهد . ( تیربارها و تفنگ کلاشنیکف و ژ 3 ) اسلحه غیر خودکار : اسلحه ای که برای شلیک هر تیر باید هر دفعه آنرا با دست مسلح نمود. ( تفنگ برنو ) اسلحه نیمه خودکار : سلاحی که با فشار گاز باروت مسلح و فقط توانایی تیراندازی بصورت تک تیر را داشته باشد. ( برونینگ ، ام یک ) اسلحه خودکار : سلاحی است که با فشار گاز باروت مسلح و توانایی تیراندازی بصورت رگبار را داشته باشد. ( تیربار ژ 3 ، پی کا ) برد نهائی : حداکثر برد سلاح در زاویه 45 درجه که در آنجا سرعت گلوله به صفر می رسد و مرمی حالت چرخش ، سرعت وحرارت خود را از دست می دهد و بر اثر جاذبه زمین ، بصورت یک قطعه فلز سرد بر روی زمین می افتد و فاقد اثر گذاری باشد. برد مفید : مسافتی که گلوله حداکثر اثر گذاری روی هدف را دارا باشد ،یا مسافتی که تیرانداز بخوبی قادر به هدف گیری باشد ،که این مسافت بوسیله دوربین قابل افزایش می باشد. (قدرت دید ) برد مؤثر : مسافتی که گلوله روی هدف اثر بگذارد و او را مجروح کند. نواخت تیر عملی : تعداد تیری که یک تیرانداز خبره و ماهر در مدت یک دقیقه می تواند با سلاح بصورت رگبار عملا شلیک کند. نواخت تیر علمی: کارخانه سازنده سلاح برحسب وزن سلاح و مقدار فشاری که حاصل از گاز باروت بر جان لوله وارد می شود ، محاسبات تئوری انجام می دهند و اعلام میدارند که این سلاح با این نواخت تیر قادر به شلیک می باشد . نواخت تیر : تعداد تیری که یک سلاح در مدت یک دقیقه بصورت رگبار شلیک می کند . سرعت اولیه: سرعت گلوله در لحظه خروج از دهانه لوله سلاح را سرعت اولیه می گویند که بر حسب متر بر ثانیه محاسبه میگردد گام : یک دور چرخش کامل خان را گام می گویند . خان : برجستگیهای مارپیچی شکل داخل لوله را خان می گویند . کالیبر : عبارتست از کوچکترین قطر داخلی لوله و بزرگترین قطر خارجی مرمی یا گلوله . سلاحهای منحنی زن : سلاحهایی اجتماعی هستند و گلوله های آنها خط سیر منحنی دارند و به منظور اجرای اتش روی اهدافی که بصورت مستقیم در دید و یا تیر رس ما نمی باشند بکار میروند و در عملیاتهای نظامی وظیفه پشتیبانی ( آتش ) از نیروهای پیاده را بر عهده دارد . به این دلیل از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند . مانند : خمپاره های 60 ، 80 ، 120 سلاحهای ضد زره : جنگ افزارهای اجتماعی هستند که بر ضد تانکها ، خودروهای زرهی و یا سنگرهای بتونی بکار میروند و در مقایسه با بقیه سلاحها از قدرت آتش بسیار زیادی برخوردار هستند ( بعلت سنگینی گلوله یا داشتن گلوله های مجهز به مواد منفجره ) و قادر به انهدام تانکها و یا سنگرهای بتونی می باشند و شامل دو گروه توپهای ضد زره و موشک اندازهای ضد زره می شوند و در عملیاتهای نظامی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند . مانند : اس پی جی 9 ، آر پی جی 7 تیربارها : جزء سلاحهای اجتماعی بشمار می روند ، سلاحهایی هستند که در مقایسه با سایر سلاحها با سرعت بیشتری تیراندازی می نمایند و قالبا از فشنگهای بلند و پر قدرت استفاده می کنند و بر ضد مجتمع نفرات دشمن بکار میروند . این سلاحها عموما دارای دوپایه و یا سه پایه هستند ، بعضی از انواع تیربارها به دوربین هم مجهز می باشند و در عملیاتهای گوناگون نظامی مورد استفاده قرار می گیرند . کلت ها و مسلسلها دستی : نیز جزء سلاحهای انفرادی بشمار می روند و توسط یگانهای چریکی و یا نیروهایی که در رزمهای نزدیک و از فواصل کوتاه با دشمن درگیر می شوند ( چتربازان و نیروهای پلیس ) و یا نیروهایی که لزوما باید از سلاح کوتاه استفاده کنند مورد استفاده قرار می گیرند . این سلاحها سبک و کم حجم می باشند ، اما در مسافتهای کوتاه قدرت زیادی دارند . مانند : کلت برتا ، برونینگ و مسلسل برتا ، تاروس ، یوزی سلاحهای تک تیراندازی : سلاحهای انفرادی هستند و مورد استفاده تیراندازان زبده قرار می گیرند و در مقایسه با سلاحهای انفرادی از طول بیشتری برخوردار هستند و بدلیل استفاده از فشنگهای پر قدرت ، قدرت آتش زیادی نیز دارند و معمولا مجهز به دوربین و دوپایه و در بعضی از انواع دارای سه پایه نیز می باشند . تفنگهای تک تیراندازی اکثرا نیمه خودکار هستند و تک تک شلیک می کنند و برای اجرای آتش مؤثر و دقیق روی اهدافی که خارج از برد سلاحهای انفرادی دیگر هستند بکار می روند. مانند : دراگانوف سلاحهای انفرادی : سلاحهایی هستند که توسط یک نفر مورد استفاده قرار می گیرند و یک نفر از عهده مهمات رسانی و تیراندازی و حمل آنها بر می آید و به هر سرباز یک قبضه داده می شود . مانند : کلاشنیکف ، ژ3 شعله پوش : وسیله ای است که به انتهای لوله سلاح متصل می شود تا با هدایت گازهای داغ خروجی از انتهای لوله ، میزان پیدا بودن شعله خروجی از دهانه لوله را کاهش دهد. شعله دهانه اسلحه بویژه در هنگام شب بسیار قابل رؤیت است و کشف محل تیرانداز را آسان تر نموده و در ضمن در تجهیزات دید در شب تیرانداز نیز اختلال وارد می کند.آنچه باعث این مشکلات می شود ،نور و حرارت زیادی است که با سوختن باروت ایجاد می شود.حتی در روز ، شعله حاصل از شلیک باعث نا مشخص شدن هدف میگردد. دو نوع معمول شعله پوشها عبارتند از : قفس پرنده (Bird Cage) و پلاتیپوس منقار اردک (Duck Bill) . شعله پوشهای پلاتیپوس دارای شاخه های بالایی و پائینی هستند و گازهای خروجی را به اطراف پراکنده می کنند.نمونه های اولیه MK43 و برخی نمونه های اولیه M16 از این نوع استفاده می کردند.یکی از نقاط ضعف این شعله پوشها گیر کردن شاخه های آن در اشیاء اطراف می باشد. نمونه های قفس پرنده نیز دارای شاخه هستند ، اما یک حلقه در قسمت جلویی آنها وجود دارد که از گیر کردن اشیاء در داخل شاخه هاجلوگیری می کند. نوعی دیگر از شعله پوشها (متعادل ساز شعله ) هستند.مانند نمونه مورد استفاده در برخی از انواع XM177 نمونه های اولیه سلاحها در قرن نوزدهم ، معمولا لوله هایی بزرگتر از تفنگهای امروزی داشتند.یکی از اثرات لوله بلند تر در اینست که باروت ، قبل از اینکه گلوله سلاح را ترک کند،کاملا می سوزد و معمولا در انتها باعث تولید دود می شود.با وجود این ، اگر همین اسلحه را کوتاهتر کنیم (مانند نمونه های مورد استفاده پیاده نظام و مأموریتهای جنگلی) گلوله لوله را پیش از سوختن تمام باروت ترک خواهد کرد.در این حالت ، باروت در هوا همچنان به سوختن ادامه خواهد داد و باعث تولید شدن شعله خواهد گردید. وقتی طول لوله خیلی کاهش می یابد، این شعله مشکل جدی تری می شود.بنابراین تمامی واحدهای پیاده نظام و عملیات ویژه که از تفنگهای ویژه خود استفاده می کردند، رفته رفته با مشکل شعله خروجی از لوله اسلحه روبرو شدند.بدین ترتیب ، شعله پوشها از اواخر جنگ جهانی دوم و سپس در تفنگهای هجومی مورد استفاده گسترده قرار گرفتند و امروزه به یکی از تجهیزات اصلی تمامی تفنگها ، بویژه در کاربردهای نظامی ، تبدیل شده اند. البته میزان توانایی شعله پوشها در پنهان سازی شعله آتش محدود می باشد ، چرا که اندازه و وزن این شعله پوشها عامل بسیار مهمی است و برای پنهان کردن کامل شعله یک اسلحه آن هم در شب به شعله پوش بسیار بزرگی نیاز خواهیم داشت.شعله پوشها برای کمک به پنهان سازی تیرانداز در هنگام شب ، معمولا گازهای خروجی از اسلحه را به اطراف و خارج از خط دید تیرانداز پخش می کنند.البته نیروهای نظامی حتی با داشتن شعله پوش بر روی اسلحه های خود باز هم در هنگام شب برای دشمن قابل تشخیص می باشند و مجبورند مدام تغییر موضع دهند. محدود کردن حجم باروتی که در داخل لوله می تواند بسوزد ، یک راه حل برای رفع این مشکل می باشد ، اما این راهکار ممکن است باعث شود که بواسطه کاهش میزان پیشران ، سرعت گلوله کاهش یابد.شعله دهانه را می توان با بهره گیری از باروتهایی با سرعت سوختن بالاتر نیز کنترل نمود تا بدین وسیله ، گازهای پیشران فرصت کافی برای سرد شدن تا زمان خروج از لوله داشته باشند.اما این راهکار نیز با مشکل کاهش سرعت گلوله و در نتیجه کاهش دقت و مرگ آوری اسلحه روبرو خواهد بود. برخی شعله پوشها ، شعله حاصل از شلیک را با سرد کردن گازها در هنگام خروج از انتهای لوله ، کاهش داده و یا از بین می برند.بدین ترتیب ، هم حجم باروت ثابت می ماند و هم چگالی و دما و در نتیجه میزان روشنی شعله کاهش می یابد. شعله پوشهایی که تا کنون مورد استفاده قرار گرفته اند ، اشکال و طراحی های گوناگونی داشته اند.ساده ترین طرح شعله پوشها ، بکارگیری یک مخروط در انتهای لوله است که در نمونه های رزم جنگل (لی اینفیلد) در اواخر جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت .نمونه های جدیدتر شعله پوشها یک سبد با چندین شکاف و سوراخ بر روی آن داشتند (مانند شعله پوش M16 و دیگر اسلحه های با کالیبر پائین ) .شعله پوشهای مخروطی شکل نیز بر روی مسلسل دستی (برن) و در مسلسلهای نصب شده بر روی برجک هواپیما ها ، بویژه بمب افکنهای سنگین انگلیسی در جنگ جهانی دوم بکار گرفته شدند. شعله پوشها معمولا به عنوان فشار شکن دهانه اسلحه نیز مورد استفاده قرار می گیرند.برای اینکار ، شکافها بطور متقارن در نزدیکی بالای شعله پوش ایجاد می شوند تا پس از شلیک و هنگام خروج گازها از داخل اسلحه ، یک نیروی رو به پائین ایجاد کنند و میزان بالا رفتن دهانه اسلحه را کاهش می دهند.همانطور که می دانید مفهوم مورد استفاده در فشار شکن ها نسبتا ساده و ابتدایی می باشد ، البته انواع پیشرفته تر و پیچیده تری از شعله پوشها نیز وجود دارد که در توپها و جنگ افزارهای بزرگتر مورد استفاده قرار می گیرند. نواخت تیر ( نرخ آتش ) چیست ؟ سرعتی است که یک سلاح یا توپخانه می تواند با آن سرعت شلیک کند. نواخت تیر ( نرخ آتش ) جزء ویژگیهای فنی یک اسلحه بشمار نمی رود ، چرا که هر اسلحه ای میتواند بسته به شرایط جوی و ویژگیهای مکانیکی خود با سرعتهای مختلفی شلیک کند . نواخت تیر ( نرخ آتش ) با واحد گلوله بر دقیقه (RPM) Round Per Minute یا گلوله بر ثانیه (RPS) Round Per Second اندازه گیری میشود. بنا به مشکلات گرمایی و تعداد مهمات ، جنگ افزارهای خودکار نمی توانند در یک دقیقه کامل با نواخت تیر ( نرخ آتش ) کامل خود شلیک کنند . در واقع ، از نظر تکنیکی و فنی ، درست نیست که (گلوله در دقیقه) را شمار گلوله هایی که یک اسلحه در دقیقه شلیک می کند ، بدانیم. برای سلاحهای دستی مثل تفنگهای گلنگدنی یا توپخانه ها ، نواخت تیر ( نرخ آتش ) پیش از هر چیز به میزان آموزش خدمه و برخی محدوده های مکانیکی بستگی دارد. نواخت تیر ممکن است بواسطه عوامل ارگونومیک تحت تأثیر قرار بگیرد.برای سلاحها ، طرحهایی که استفاده از اسلحه را آسان می کنند مثل طراحی گلنگدن یا رها کننده خشاب می توانند نرخ آتش را تحت تأثیر قرار دهند.در سلاحهای سنگین تر ، توپی که بر روی یک پایه کشیده شونده نصب می شود (توپهای کششی) نواخت تیر بالاتری از توپهای نصب شده بر روی برجک تانک و یا توپهای خود کششی دارد، چرا که خدمه می تواند راحت تر حرکت کرده و توپ را گلوله گذاری کنند.در داخل یک خودرو ، ممکن است فضای کافی برای ذخیره سازی شمار زیادی گلوله وجود نداشته باشد یا برخی عوامل طراحی دیگر ، بر فرآیند بکارگیری توپ تأثیر منفی بگذارند. برای جنگ افزارهای خودکار مثل مسلسلها ، نواخت تیر ،یک ویژگی مکانیکی اصلی به شمار میرود. با گذشت زمان ، سلاحها به نرخهای آتش بالاتری دست یافتند.یک واحد پیاده نظام کوچک که با سلاحهای هجومی و مسلسلهای مدرن مسلح شده باشد می تواند قدرت آتش بسیار بالاتری از واحدهای بزرگتر مسلح به جنگ افزارهای قدیمی داشته باشد. اندازه گیری نواخت تیر ( نرخ آتش ) : سه راه استاندارد برای اندازه گیری نواخت تیر ( نرخ آتش ) جنگ افزارهای خودکار وجود دارد. 1 – نواخت تیر دوره ای : عبارتست از نرخ آتش مکانیکی و اینکه جنگ افزار با چه سرعتی مراحل مسلح سازی ، قفل شدن ، شلیک ، باز شدن و فشنگ پرانی را طی می کند. اندازه گیری نرخ دوره ای با این فرض اندازه گیری می شود که اسلحه با سرعت هر چه تمامتر بکار گرفته می شود و زمانی که برای مسلح سازی دوباره اسلحه توسط تیرانداز صرف می شود (مثلا برای تعویض خشاب) محاسبه نمی شود.وقتی ماشه کشیده می شود ، نواختی که گلوله ها شلیک می شوند ، نواخت تیر دوره ای می باشد. سلاحهای هجومی معمول دارای نرخ دوره ای 500 تا 800 تیر بر دقیقه هستند. مسلسلهای معمول پیاده نظام نرخهایی بین 600 تا 1200 گلوله بر دقیقه می باشند. مسلسلهای دستی M134 که بر روی بالگردها نصب می شوند ، می توانند با نواخت تیر 100 گلوله بر ثانیه و یا 6000 گلوله بر دقیقه دست یابند. 2 – نواخت تیر کارآمد : در مقایسه با نواخت تیر دوره ای ، نرخ کارآمد نرخ واقعی است که اسلحه در شرایط رزمی با آن نرخ شلیک می کند. اندازه گیری نرخ کارآمد با نرخ دوره ای آغاز می شود ، اما عوامل دیگری نیز در آن دخیل هستند ،مثل زمان صرف شده برای مسلح سازی دوباره ، هدفگیری ، تغییر لوله (در صورت لزوم ) و زمان لازم برای توقف شلیک جهت خنک شدن اسلحه.مسلسلها معمولا در دوره های کوتاهی شلیک می کنند ، البته گاهی نیز مجبور به شلیک در دوره های طولانی مدت می باشند.نرخ آتش کارآمد همیشه پائین تر از نرخ دوره ای می باشد. 3 – نواخت تیر ثابت : نرخ آتشی که در آن اسلحه می تواند بدون بروز هیچگونه مشکلی شلیک کند .این نرخ با نرخ دوره ای آغاز می شود ، اما زمان صرف شده برای مسلح سازی دوباره و سرد شدن اسلحه نیز مد نظر قرار می گیرد.نرخ ثابت پائین تر از نرخ کارآمد و بسیار کمتر از نرخ دوره ای است. محدودیتهای فنی نواخت تیر ( نرخ آتش ):محدودیت اصلی در نرخهای آتش بالا بواسطه مشکل گرما افزایش می یابد.حتی یک اسلحه دستی با شلیک گلوله تولید گرما می کند.یک مسلسل با چنان سرعتی گرما تولید می کند که به کارگیری تدابیری برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد آن ضروری بنظر می رسد.از جمله این راهکارها می توان به سنگین تر کردن لوله جهت کاهش سرعت گرم شدن ، افزایش سرعت تعویض لوله توسط خدمه ، استفاده از لوله های آب در اطراف لوله برای خنک سازی اسلحه اشاره کرد. تیربارچی های امروزی معمولا یک لوله یدکی را نیز به همراه خود دارند تا در صورت لزوم لوله اسلحه خود را تعویض کنند.این کار توسط یک خدمه آموزش دیده در چند ثانیه انجام می شود.مشکلات ناشی از گرم شدن بیش از حد اسلحه بسیار زیاد هستند که از جمله آنها می توان به شلیک غیر عمدی و یا بروز عیب در شلیک اشاره کرد. اسلحه های خنک شونده با آب می توانند به نرخهای آتش بسیار بالایی دست یابند (نزدیک به نرخ دوره ای) اما در برابر بروز عیوب بسیار آسیب پذیر هستند .یک نمونه معروف ، مسلسل سنگین M2 برونینگ است که هم دارای نمونه خنک شونده با هوا می باشد و هم نمونه خنک شونده با آب که نمونه اول دارای وزنی برابر 38 کیلوگرم و نمونه دوم 66 کیلوگرم به همراه سامانه خنک کننده می باشد. به دلیل این عیوب ، جنگ افزارهای خنک شونده با آب رفته رفته با نمونه های سبکتر خنک شونده با هوا جایگزین می شوند.در اسلحه های نصب شده بر روی هواپیماها ، به هیچ طرح خنک کننده ای نیاز نخواهد بود ، چرا که هوای عبوری خود به خود اسلحه را خنک می کند.بنابراین ، مسلسلهای نصب شده بر روی هواپیما ، می توانند مدت طولانی تر نسبت به همتایان زمینی خود شلیک کنند و نواخت تیر آنها بسیار نزدیک به نرخ دوره ای شان می باشد. یک عامل دیگر که بر روی نواخت تیر تأثیر می گذارد ، تأمین مهمات است .در نواخت تیر 100 گلوله بر ثانیه ، شلیک یک ثانیه ای از M134 حدود 5/2 کیلوگرم گلوله 62/7 میلیمتری استفاده می شود و همین امر آنرا به اسلحه ای غیر عملی برای نیروهای پیاده نظام تبدیل می کند ، چرا که برای استفاده از آن مجبور خواهند بود حجم زیادی مهمات را با خود حمل کنند.به همین دلایل ، اسلحه های با نرخ آتش بالا تنها بر روی خودروها و یا روی سکوهای ثابت نصب می شوند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

تعریف اسلحه
هرگونه وسیله ی و ابزاری که انسان جهت دفاع از خود در مقابل دشمن و جهاد در راه خدا به کار می برد « اسلحه » می گویند


<sub><sup>انواع اسلحه

سلاح سرد مانند : شمشیر ، سرنیزه و غیره
سلاح گرم مانند : مسلسل ، تیربار و غیره


انواع سلاح گرم

اسلحه ی خودکار : اسلحه ای که با فشار گاز باروت مسلح و به صورت رگبارشلیک می کند. مانند : مسلسل ها و تیربار ها
اسحه ی نیمه خودکار : اسلحه ای که با فشار گاز باروت مسلح می شود و به صورت تک تیر شلیک می کند. مانند : کلت و تک تیرانداز دراگونف
سلحه ی غیر خودکار : اسلحه ای که برای هر بار شلیک باید آن را با دست مسلح کرد و گاز باروت در مسلح شدن آن دخالتی ندارد. مانند : تفنگ برنو
اسلحه ی خودکار و نیمه خودکار : اسلحه ای است که با فشار گاز باروت مسلح ، هم رگبار و هم تکتیر شلیک می کند. مانند : کلاشنیکف و ژ3

اصطلاحات علمی اسلحه

مشخصات : خصوصیات ظاهری هر اسلحه را مشخصات آن سلاح می گویند
مختصات : خصوصیات غیر ظاهری هر سلاح را «مختصات» آن سلاح می گویند
کالبیر : کوچکترین قطر داخلی لوله یا بزرگترین فطر خارجی مرمی را «کالبیر» می گویند
خان : شیار های ماپیچی داخل لوله ی سلاح را «خان» می گویند. عمل خان باعث افزایش سرعت گلوله و افزایش قدرت نفوذ و تخریب گلوله می شود و گلوله را مستقیم به هدف هدایت می کند
گام : یک دور چرخش کامل خان به دور خودش را «گام» می گویند
برد : مسافتی که گلوله براثر فشار گاز باروت طی می کند را «برد» می گویند
برد شامل دو نوع است
برد مفید : مقدار مسافتی را که روی ستون درجه ی دستگاه نشانه روی هر سلاح درجه بندی شده را «برد مفید» می گویند
برد نهایی : آخرین مسافت طی شده ی گلوله را که گلوله سرد شده و روی زمین می افتد را «برد نهایی» می گویند

سرعت اولیه : سرعت گلوله در لحظه خروج از دهانه ی لوله سلاح را سرعت اولیه می گویند که بر حسب متر بر ثانیه محاسبه میگردد

نواخت تیر : تعداد تیری که یک سلاح در مدت یک دقیقه بصورت رگبار شلیک می کند
نواخت تیر بر دو نوع است

نواخت تیر عملی : تعداد تیری که یک تیرانداز خبره و ماهر در مدت یک دقیقه می تواند با سلاح بصورت رگبار شلیک کند
نواخت تیر علمی :تعداد تیر شلیک شده که توسط کارخانه ی سازنده ی سلاح در یک دقیقه محاسبه می شود. کارخانه سازنده سلاح برحسب وزن سلاح و مقدار فشاری که حاصل از گاز باروت بر لوله وارد می شود ، محاسبات تئوری انجام می دهند و اعلام میدارند که این سلاح با این نواخت تیر قادر به شلیک می باشد

انواع اسلحه از نظر خدمه

اسلحه انفرادی : اسلحه ای است که خدمه ی آن یک نفر باشد
اسلحه ی اجتماعی : اسلحه ای است که خدمه ی آن از یک نفر بیشتر باشد</sup></sub>
https://www.uplooder.net/img/image/97/fd9e0bdec4e56685fee40458946bb100/hasa-n-a-li_ebrahimi_said_13930512-3.jpg