شیوه تدبر در قرآن

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

شیوه تدبر در قرآن

مقدمه
کتاب مقدس قرآن ، تنها کتابی است که در میان سایر کتب آسمانی از هر گونه تحریفی به دور مانده و تا ابد نیز مصون خواهد ماند، چرا که خداوند متعال آنرا تضمین کرده که همچنانکه آنرا نازل نموده خفظش نیز بنماید. این کتاب از همان آغاز، توجه پیروان خود را جلب نموده و تلاش آنها را برانگیخته تا در حفظ و فهم و درک آن بکوشند بر این اساس در تمام دوره‌ها، این کتاب همواره انگیزه‌ای برای پژوهشها در دنیای اسلام بوده تا جاییکه دامنه تحقیقات آنچنان گسترش یافت که حتی بیگانگان از اسلام را برانگیخت تا درباره قرآن کریم تفکر و مطالعه بعمل آورند.
تدبر سودمند
اما آشکار است که تدبر در قرآن هنگامی سودمند و وسیله‌ای مفید جهت فهم آن خواهد بود که با یک سلسله مبادی و مقدمات علمی مربوط به خصوصیات آیات قرآن همراه باشد، به طوری که بدون آگاهی از این مبادی و مقدمات، فهم صحیح قرآن صحیح نمی‌باشد. همچنانکه اگر ما بخواهیم مثلا در مورد سرطان نظری بدهیم بدون اینکه در مورد آن مطالعه‌ای داشته باشیم، اندیشمندان به ما خواهند گفت که شما صلاحیت نظر دادن ندارید مگر با رعایت مقدمات مثلا حداقل مطالعه در مورد سرطان، بر این اساس میزان درک ما از قرآن بستگی به میزان آشنایی ما از یک سلسله مبادی مربوط به خصوصیات آیات قرآن می‌باشد و الا تفکر و نتیجه که ما از تفکرمان بدست خواهیم آورد درست نبوده و ما را در گرداب تفسیر به رای خواهد افکند که طبق احادیث وارده از طرف امامان نتیجه آن نیز گرفتار شدن در آتش جهنم می‌باشد.
مقدمات تفکر
پس مبادی و مقدمات تفکر در آیات قرآن که پایه اصلی و اساس درک مفاهیم آن می‌باشد بدین تریتب است:
دانستن کلام عرب، اسلوب آن، معانی لغوی، وجوه دلالتهای آن، طریق بهره‌گیری از ادبیات جاهلی و معاصر زمان نزول قرآن، آگاهی بر اسباب نزول، دانستن ناسخ و منسوخ و عدم تعارض با آیات محکمات و دانستن تفسیر ماثور و سنت و اجماع، آشنایی با تاریخ اسلام و آنچه به طور یقینی از اهل بیت رسیده و با نظر به پیشرفتهای علمی زمان، در چنین صورتی است که تفکر با چنین خصوصیاتی یک ساعتش از هفتاد سال عبادت برتر می‌باشد.
جهت مطالعه بیشتر مراجعه شوود به
انس با قرآن
مقدمات علمی تفسیر قرآن
ترجمه و اقسام آن
روشهای مختلف تفسیری

منابع
محمد باقر حجتی، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ناشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سیزدهم.
عباسعلی عمید زنجانی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ناشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ چهارم.
شهید مطهری، علل گرایش به مادیگری.
حبیب الله جلالیان، تاریخ تفسیر قرآن کریم، انتشارات اسوه، چاپ چهارم.