زمانی که تیفوس مردم ایران را خانه نشین کرد!

[مصطفی*شیعه ال طاها*]

از سال ۱۳۱۸ جنگ جهانی دوم شروع شد و از سال ۱۳۲۰ ایران بی‌دفاع باوجود اعلام بی‌طرفی توسط بریتانیا و شوروی اشغال شد. کمبود مواد غذایی و قحطی و بیماری و ناامنی که بماند امراض واگیر هم از راه رسیدند و روزگار ایرانی‌ها سیاه شد.

در میان این بیماری‌ها از همه بدتر تیفوس بود که سال ۱۳۲۱ از راه رسید و اسفند آن سال دولت ایران رسماً از همه‌گیری تیفوس خبر داد.
دلایل همه‌گیری تیفوس نیز مشکلات ناشی از اشغال نظامی ایران، سوءتغذیه مردم و از همه مهم‌تر استقرار نظامیان خارجی اعلام شد که از جبهه‌های آلوده به بیماری‌ها به ایران آمده بودند.

البته فروردین همان سال نخستین گروه از مهاجران لهستانی با کشتی‌های روسی وارد بندر انزلی شده بودند و منابع تاریخی، بیماری تیفوس را نتیجه ورود و استقرار آنان در شهر‌های ایران معرفی کرده‌اند. هر چه بود نوروز ۱۳۲۲ از ترس تیفوس، مردم عید نداشتند.


از سال ۱۳۲۱ گروه‌های بزرگی از مهاجران لهستانی با کشتی‌های روسی وارد ایران می‌شدند



شیوع ناگهانی و غافلگیرانه!

پس از کشمکش‌های جنگی و سیاسی فراوان میان لهستان و شوروی قرار شده بود اسرای لهستانی از خاک شوروی به اروپا بازگردند یا به کشور‌های دیگر مهاجرت کنند و مسیر این مهاجرت از ایران می‌گذشت. طی جنگ جهانی دوم حدود ۱۶۰ هزار نظامی و غیرنظامی لهستانی وارد ایران شدند و برخی‌هایشان نیز حداقل تا پایان جنگ در ایران ماندند. لهستانی‌ها با لباس‌هایشان که آلوده به حشرات ناقل تیفوس بود بیماری آوردند یا حداقل انتشار بیماری تیفوس به نامشان نوشته شد. تیفوس یک بیماری کشنده است که از طریق شپش، کک، کنه و موش به انسان منتقل می‌شود. عفونت حاد ناشی از این بیماری می‌تواند پوست، دستگاه عصبی، دستگاه گوارش و عضلات بدن را درگیر کند. هنگامی‌که رعایت بهداشت فردی به دلایلی نظیر جنگ ممکن نباشد این بیماری همه‌گیر می‌شود و تلفات می‌گیرد.


به دلیل قحطی و اشغال ایران برای مبتلایان بیماری‌های واگیر، درمانی در دسترس نبود

همان سال که جنگ جهانی دوم شروع شد واکسنی نیز برای تیفوس کشف شده بود، ولی در ایران اشغال‌شده، خبری از واکسن نبود. تیفوس به‌عنوان یک بیماری غیر شایع در ایران وجود داشت، ولی آن سال مردم غافلگیر شدند و نمی‌دانستند برای مقابله با شیوع ناگهانی این بیماری چه باید کرد. وضعیت خراب‌تر از این حرف‌ها بود و هنگامی‌که جنگ و بیماری تمام شد دولت ایران حتی نمی‌دانست چند نفر به دلیل این بیماری فوت‌شده‌اند. آماری در کار نبود، ولی تاریخ می‌گوید هزاران ایرانی به دلیل تیفوس مردند. باقی هم به دلیل حصبه و وبا و گرسنگی و جنگ. تلفات ایران در جنگ جهانی دوم را حدود ۲ تا ۴ میلیون نفر تخمین می‌زنند.