چرا کف دستم عرق می‌کند؟

[مصطفی*شیعه ال طاها*]

تابحال برایتان پیش آمده که در لبه یک دره بایستید یا از پنجره یک آسمان خراش به بیرون نگاه کنید و ناگهان کف دست هایتان شروع به عرق کردن نماید؟ گاهی اوقات نیز عرق کردن کف دست در زمان سخنرانی مقابل جمعیت عظیم مخاطبان رخ می دهد. اما علت عرق کف دست چیست؟

به لحاظ پزشکی عرق کردن بیش از اندازه کف دست که با نام پالمر هیترهیدروز شناخته می شود به دو دلیل رخ می دهد:

استرس احساسی

تلاش بدن برای کنترل دمای خود
در مواردی که فرد دچار هیجان، ترس یا عصبانیت می شود نوعی غده تعریق در سیستم عصبی او تحریک می گردد. برای آنکه بهتر علت این اتفاق را متوجه شوید شاید بهتر باشد کمی در مورد انواع غدد تعریق و علل عرق کف دست صحبت کنیم.

به طول کلی سه نوع غده تعریق وجود دارد:
Eccrine
Apocrine
Apoeccrine
هر سه این غده ها میتوانند به خاطر فعالیت های مختلف نظیر دویدن روی تردمیل عرق تولید کنند، با این حال برای درک علت عرق کف دست شاید بهتر باشد تفاوت این سه غده را بدانیم.

غده Eccrine بخش عمده از عرق بدن را ایجاد می کند و از مجموع چهار میلیون غده تعریق در بدن سه میلیون آن از نوع Eccrine هستند. اصلی ترین کارکرد این غده ها کنترل دمای بدن است. پاها، کف دست ها و پیشانی بیشترین تراکم غدد Eccrine را دارند و علت عرق کف دست شما نیز همین غده ها هستند. به بیان دیگر وقتی این غده ها تحریک می شوند نوعی مایع بدون بوی شفاف تولید می کنند که در هوا تبخیر می شود تا در مواردی که دمای بدنتان بالا رفته آن را خنک کند.

غده تعرق Apocrine عموما در زیر بغل و ناحیه تناسلی قرار دارد. این غده ها مایعی بدون بو، روغنی و کمی غلیظ تر را ایجاد می کنند. باکتری هایی که در پوست شما قرار دارند در ادامه این مایع را تجزیه کرده و بوی بدی را ایجاد میکنند که هر وقت حمام را به تعویق می اندازید احساس می کنید. در پستانداران این مایع نقش نوعی فِرمون برای جذب جفت را ایفا می کند.

[مصطفی*شیعه ال طاها*]

غدد Apoeccrine نیز در وهله نخست در زیر بغل و نواحی تناسلی قرار دارد. این غده ها در زمان بلوغ رشد می کنند و میتوانند تا هفت برابر سریع تر از غدد Eccrine عرق بدن تولید کنند. گفته می شود افرادی که بیشتر از میزان نرمال عرق می کنند این غدد در آنها فعالتر است.

تمامی غدد تعریق از طریق نوعی فیبر عصبی به نام فیبر سمپاتیک فعال می شوند. اینها در واقع عصب هایی هستند که به سیستم عصبی سمپاتیک بدن واکنش نشان می دهند. زمانی که سیستم پاسخ جنگ یا گریز در بدن فعال می شود بدن شروع به تعریق می کند.

وقتی می دوید، دوچرخه سواری می کنید یا بدن خود را در شرایطی قرار می دهید که نیاز به خنک شدن دارند بدن فرستنده های عصبی خود نظیر دوپامین را آزاد می کند که باعث فعال شدن غده های تعریق می شود. اصلی ترین فرستنده عصبی مسئول تحریک غدد Eccrine در دست ها استیل کولین است.

اما علت عرق کف دست وقتی هیجان زده یا استرسی هستیم چیست؟ وقتی غدد Eccrine کف دست به خاطر سیستم عصبی سمپاتیک تحریک می شوند تا دمای بدن را کنترل کنند این غده ها سیگنال را از ناحیه ای درون مغز به نام هیپوتالاموس می گیرند.

از طرف دیگرِ وقتی هیجان زده می شویم نواحی مشخصی از مغز که سیگنال از آنها می آید دستگاه کناره ای یا نوقشر خوانده می شوند. از آنجایی که این نواحی نسبتا بزرگ هستند، مرکز اصلی ارسال کننده سیگنال ها به طور دقیق مشخص نشده اما تصور می شود که سیگنال ها از این بخش ها منتشر می شوند:

آمیگدال
قشر پیش پیشانی
کورتکس اینسولار
cingulum
وقتی استرس سیستم عصبی سمپاتیک را به واکنش وادار می کند، در وهله نخست روی غدد Eccrine موجود در کف دست، صورت، زیر بغل و کف پا اثر می گذارد و همزمان منقبض شدن رگ های خونی را موجب می گردد. این در واقع اصلی ترین تفاوت میان واکنش بدن در زمان فعال شدن هیپوتالاموس مغز است؛ در این موارد رگ ها بزرگ تر می شوند و منبسط می گردند.

نکته مهم دیگر که باید در نظر داشته باشید این است که تعریق احساسی و تعریق با هدف تعدیل دمای بدن لزوما قابل تفکیک از هم نیستند و طبق بررسی ها بر یکدیگر اثر می گذارند هرچند که تفاوتشان واقعی است. برای مثال ثابت شده که تعریق احساسی پاسخی به تغییرات دمایی نمی دهد و در نتیجه تحت تاثیر هیپوتالاموس نیست. نتیجه این است که شما هیجان زده می شوید اما نیازی نیست که خود را خنک کنید. در واقع غدد Eccrine از طریق سیستم عصبی سمپاتیک شما از ناحیه ای درون مغز فعال می شوند که لزوما به خنک سازی ارتباطی ندارد.