*در روایات آمده که هر کسی ادعای دیدار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را داشت، او را تکذیب کنید، چون دروغ میگوید. با این وجود در برخی منابع نوشته شده علمایی بودهاند که با آن حضرت ملاقات داشتهاند و ایشان را از نزدیک زیارت کردهاند. این تناقض را چگونه میتوان پاسخ داد؟
امام زمان علیه السلام نامهای به آخرین نائب خود یعنی علی بن محمد سماوی نوشتهاند. در این نامه که در موارد آن در منابع مستند هم درج شده، آن حضرت فرمودهاند هر کسی که قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده و ملاقات کند، او دروغگو است.
متن اصلی نامه که در اصطلاح توقیع نام دارد، این است که: «وَ سَیَأْتِی إِلَى شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَذَّابٌ مُفْتَر و لا حول و لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ العلیّ العظیم» به این معنا که: «به زودی به سراغ شیعیان من خواهد آمد، کسی که ادعای مشاهده (من را) میکند. آگاه باشید! هر کس قبل از خروج سفیانی و صیحۀ آسمانی ادعای مشاهده کند، دروغگو و افترا زننده است.»
*با این وجود در بعضی روایتها هم عنوان شده که بسیار اتفاق میافتد که مردم امام زمان علیه السلام را میبینند، اما آن حضرت را نمیشناسند. آیا این مطلب درست است؟
بله. باید دقت داشت که تشرف و مشاهده امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به چند صورت است. یک صورت دیدار بدون شناخت است. به این شیوه که انسان امام زمان علیه السلام را ببیند، اما آن حضرت را نشناسد. این نوع دیدار و ملاقات زیاد اتفاق میافتد. به خصوص در موسم حج، در حرمهای مطهر ائمه اطهار علیهم السلام و حتی در شرایط عادی هم این دیدار اتفاق میافتد.
آن طور که از مفهوم غیبت، اما زمان علیه السلام برمیآید، غیبت آن حضرت به معنای غیبت جسمی آن حضرت نیست. بلکه به مفهوم غیبت شخصیت و شناخته نشدن ایشان است. پس وقتی آن حضرت در مکانی حضور داشته باشند، مردمی که در آنجا هستند ایشان را میبینند و ملاقات میکنند، اما حضرت را نمیشناسند و نمیدانند که ایشان، امام زمان علیه السلام هستند.
*با این تعبیر غیبت امام زمان علیه السلام به معنی نامرئی بودن ایشان نیست؟
خیر. ایشان حضور فیزیکی و جسمی دارند، ولی شناخته نمیشوند. حتی ممکن است مردم ایشان را هم ببینند و هم با ایشان صحبت کنند، ولی متوجه شخصیت آن حضرت نشوند. روایتها و احادیث مستند و معتبر هم بر این نوع غیبت صحه گذاشتهاند.
حتی در روایتی عنوان شده که نوع غیبت امام زمان علیه السلام شبیه غیبت حضرت یوسف علیه السلام است. همان طور که حضرت یوسف علیه السلام در سرزمین مصر زندگی میکرد، مردم او را میدیدند، با او صحبت میکردند و از هدایت و راهنمایی و برکت وجودش بهرهمند میشدند، ولی آن حضرت را نمیشناختند. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم همین گونه هستند. یعنی مردم ایشان را میبینند، شاید با ایشان صحبت کنند، از هدایت و راهنمایی و برکت وجود آن حضرت بهرهمند میشوند، ولی نمیدانند با چه شخصیت بزرگوار و عزیزی روبهرو شدهاند.
نکته جالب توجه این است که وقتی دوران غیبت تمام میشود و امام زمان علیه السلام ظهور میکنند، بسیاری از مردم میگویند که گویا قبل از این ایشان را دیده اند. تردیدی در این اتفاق نیست و مشخص است که نمیتوانیم مردم را تکذیب کنیم یا دروغگو بخوانیم که در زمان ظهور بگویند پیش از این، آن حضرت را دیده اند.
*آیا ممکن است امام زمان علیه السلام ببینیم و ایشان را نشناسیم، ولی بعدها حدس بزنیم که آن شخصی که به کمک ما آمد یا راهنماییمان کرد، امام زمان علیه السلام بودهاند؟
بله. این احتمال هم وجود دارد. چون امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در شرایط بحرانی به کمک بسیاری از مردم میآیند، آنها را راهنمایی میکنند، به داد مردم میرسند، راه را از چاه و بیراهه را از راه اصلی نشان میدهند. ولی فرد گرفتار به اراده الهی، در این اوضاع نمیتواند آن حضرت را بشناسد. اما این امکان وجود دارد که شخص بعدها حدس بزند کسی که او را دستگیری کرده، او را به اسم صدا زده، مشکل او را میدانسته و به هر شیوه او را یاری کرده، امام زمان علیه السلام بوده است. البته این تنها در مرحله حدس و گمان است و شخص یقین ندارد که شخصی که ملاقات کرده، حتماً خود آن حضرت بوده باشد.
*با این وجود گفته شده برخی از علما و دانشمندان دینی، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را دیده اند و حتی در همان زمان دیدار و تشرف به آستان حضرت، ایشان را شناختهاند.
بله. این امکان هم وجود دارد برای بعضی از عالمان دینی و حتی افراد عادی که در ایمان به درجاتی رسیدهاند که لیاقت تشرف به آستان مقدس حضرت بقیهالله العظم ارواحنا له الفداه را پیدا کنند. این اتفاق اصلاً رویداد غریب و غیرعادی نیست. هرچند که بسیار کم اتفاق میافتد. حتی افراد و علمایی که آن حضرت را ملاقات کردهاند، خودشان تعریف نکردهاند که من آن حضرت را دیدهام. بلکه از قراین و شواهدی مشخص شده که با آن حضرت دیدار داشتهاند و از نزدیک ایشان را زیارت کردهاند.