آيا كراهت پوشش مشكي دراسلام مطلق است ؟
آيا از روايات ميتوان كراهت حجاب تيره، مثل چادر مشكي را اثبات نمود؟[1]
پاسخ: اولاً، چگونه ممكن است كه بر اساس ادله‌ي طرح شده در مباحث قبلي، رنگ جلباب و چادر قرآني، همانند رنگ چادرهاي رايج فعلي مشكي باشد، ولي بتوان در روايات معصومين(ع) حديث معتبري مخالف قرآن، درباره‌ي كراهت استفاده از چادر مشكي پيدا نمود؟ آيا ممكن است اهل بيت(ع) به عنوان بهترين مفسران و شارحان قرآن مجيد، در احاديث خود مطلبي خلاف قرآن فرموده باشند؟ پر واضح است كه پاسخ اين سؤال منفي است؛ زيرا يكي از ملاكهاي صحت و سقم احاديث، موافقت و مخالفت محتواي آنها با قرآن است. براساس ملاك ياد شده، فرضاً اگر روايتي درباره‌ي كراهت پوشش مشكي بانوان وارد شده باشد فاقد ارزش و اعتبار است.
ثانياً، رواياتي كه از ظاهر آنها كراهت سياه‌پوشي استفاده ميشود، از نظر سند ضعيف‌اند. فقيه ژرفانديش، مرحوم صاحب جواهر[2] و مرحوم خويي[3] نيز به ضعف سندي روايات مورد نظر تصريح كرده‌اند؛ بنابراين، به دليل ضعف سند، اينگونه روايات قابل استناد نيستند و نوبت به بررسي دلالت آنها نميرسد.
ثالثاً، ممكن است ادعا شود به دليل متعدد بودن رواياتي كه ظاهر آنها دلالت بر كراهت پوشش سياه دارد؛ و نيز به دليل اين كه ضعف سند روايات در مستحبات و مكروهات، مانند مورد بحث، خيلي مهم نيست، پس ميتوان در دلالت آنها بحث كرد.
با فرض صحت ادعاي فوق، بر اساس فحص و جست‌وجوي مفصلي كه در احاديث انجام گرفت، حتي يك حديث درباره‌ي كراهت پوشش چادر مشكي بانوان نيافتيم؛[4] بنابراين، همان گونه كه مرحوم صاحب جواهر فرمودهاند، روايات مربوط به كراهت سياه‌پوشي، شامل زنان نميشود. ايشان در كتاب فقهي عميق و معروف خود نقل كرده‌اند:
طبق تصريح كتاب‌هاي متعددي از علماي اماميه، كراهت پوشش سياه مختص مردان است؛ زيرا شارع مقدس پوشش غليظتر و بيش‌تري براي زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است[5][6]
بنابراين، طبق نقل مرحوم صاحب جواهر، كراهت پوشش مشكي، مختص مردان است.
به دليل اختصاص كراهت پوشش مشكي به مردان، آن هم در غير از كفش، عمامه و عبا، حتي يك نفر از فقيهان برجسته‌ي شيعه به كراهت چادر مشكي زنان فتوا نداده است، بلكه برعكس، بعضي از مراجع تقليد، مثل رهبر معظم انقلاب اسلامي، آيت الله خامنهاي به عدم كراهت چادر مشكي تصريح كرده‌اند و بعضي نيز، مانند آيت الله فاضل لنكراني و آيت الله تبريزي بالاتر از عدم كراهت، به برتري حجاب با چادر مشكي فتوا داده و فرمودهاند:
چادر مشكي بهترين نوع حجاب است.[7]
شبهه : آيا ميتوان از ظاهر بعضي روايات، مثل روايت «پيامبر(ص) از پوشش لباس مشكي، غير از سه مورد خفّ (نوعي كفش چرمي نازك) عمامه و كسا كراهت داشت»،[8] استفاده نمود كه پوشش لباس مشكي به طور مطلق و مشترك براي مرد و زن كراهت دارد؟
پاسخ : اولاً، با فرض چشمپوشي از ضعف سند روايت فوق، ترديدي نيست كه اساساً زن و مرد در برخي از موارد، از جمله پوشش و لباس، داراي احكام متفاوتي هستند؛ بنابراين، در خصوص احكام پوشش، نميتوان به قاعده‌ي اشتراك زن و مرد در احكام تمسك جست؛ مثلاً جامه‌ي زربافت و حرير براي زن جايز است، ولي براي مرد جايز نيست[9]. مقدار پوشش زنان، طبق نظر مشهور فقها، همه‌ي بدن به استثناي گردي صورت و دو دست از مچ تا نوك انگشتان است،[10] ولي مقدار پوشش مردان كم‌تر است؛ حتي از نظر رنگ پوشش نيز، استفاده از لباس احرام سفيد براي مردان مستحب است، ولي زنان مجازند، به استثناي بعضي لباسهاي خاص مثل حرير محض، با هر لباسي، حتي داراي رنگ غير سفيد محرم شوند[11].
بنابراين، با توجه به احكام ويژه‌ي بانوان و آقايان در مورد لباس، نميتوان ادعا نمود كه حكم كراهت در روايت فوق مطلق است و به طور مشترك شامل زن و مرد ميشود.
ثانياً، بر فرض بپذيريم كه روايت مذكور، مختص بيان حكم رنگ پوشش مردان نيست و شامل زنان نيز ميگردد، به دليل رواياتي كه ظاهر آنها كراهت خواندن نماز در لباس مشكي، به استثناي سه مورد است،[12] بعضي از فقها حكم كراهت لباس مشكي را نيز مختص به حالت نماز دانستهاند.[13]
ثالثاً، بر فرض كه روايت مذكور عام باشد و به طور مشترك، شامل زنان و مردان و نيز حالت نماز و غير نماز گردد، باز روايت ياد شده دلالت ندارد بر اين كه پوشيدن لباس مشكي، مانند چادر مشكي براي زنان كراهت دارد؛ زيرا در روايات متعدد كه از نظر مضمون و محتوا با روايت مورد بحث موافق‌اند، سه نوع پوشش، به نام‌هاي خفّ، عمامه و كسا از كراهت استثنا شده‌اند؛ و با توجّه به اينكه كسا از نظر لغت، و به قرينه‌ي حديث شريف كسا،لباس بلندي است كه تمام بدن را فرا مي‌گيرد؛ بنابراين، عباي سياه براي مردان و چادر مشكي براي زنان كراهت ندارد؛ و به نظر ميرسد براساس همين استثناي كسا در روايت مورد بحث، هيچ يك از فقهاي برجسته‌ي شيعه به كراهت پوشيدن چادر مشكي فتوا نداده است؛ بلكه برخي، چادر مشكي را بهترين نوع حجاب دانستهاند.
نقل قول
