هواپیمای هشدار دهنده زودهنگام، ایکوس ایی-2 هاوکی
شرکت گرومن که امروزه بخشی از نورثروپ است در دهه 1950 یکی از فعال ترین شرکتهای نظامی غربی بود. این شرکت برای نیروی هوایی و دریایی هواپیما میساخت و دستاوردهای زیادی برای این دو نیرو همچون به ارمغان داشت. در سال 1955 نیروی دریایی امریکا به یک هواپیما هشدار دهنده زود هنگام نیاز داشت که بتواند از روی ناو هواپیما بر دست به عملیات بزند. گرومن شروع به کار نصب یک رادار روی هواپیمای سی-1 زد. سی-1 یک هواپیمای دو موتوره پیستونی بود که توسط خود گرومن ساخته شده بود و دارای نقش ترابری ناو نشین برای رساندن تدارکات به ناوهای هواپیما بر بود
گرومن تصمیم گرفت تا یک رادار آ پی اس 82 را روی سی-1 نصب کند که هواپیمای جدید را ایی-1 نامگذاری کرد. این هواپیما وارد خدمت شد و در دهه 1960 در مجموع 88 فروند از آن ساخته شد ولی نیروی دریایی نیاز به هواپیمای پرسرعت تر و دوربردتر را داشت. در واقع ایی-1 یک راه حل موقت بود. گرومن همچنان که برای تامین نیاز فوری نیروی دریایی امریکا دست به تولید ایی-1 از سال 1959 زده بود، روی یک طرح جدید که شبیه سی-1 بود، نیز کار را آغاز کرده بود. نتیجه کار هواپیمایی جدید ایی-2 هاوکی بود که در سال 1960 اولین بار به پرواز در آمد
آواکس یک رادار پرنده است. از آنجایی که زمین گرد است رادار زمینی حتی در بهترین حالت تنها میتواند ارتفاع پست را تا برد 40 کیلومتر پوشش دهد آنهم در شرایطی که منطقه وسیع و بدون مانع باشد. در مناطق کوهستانی پوشش ارتفاع پست با رادار زمینی غیر ممکن است زیرا کوه ها و پستی و بلندی زمین مانع دید رادار میشوند. ولی آواکس چنین مشکلی را ندارد. حتی میتواند هدفی را روی زمین رسد کند و بسته به ارتفاع پرواز حتی تا 300 کیلومتری میتواند هر هدفی را در ارتفاع چند متری زمین نیز مشاهده کند از این رو هیچ شبکه دفاع هوایی بدون آواکس کامل نیست. همچنین متحرک بودن و سرعت بالای جابجایی آواکس این امکان را می دهد که تنها در عرض چند ساعت هزاران کیلومتر از آسمان را جستجو کرده کاری که برای انجام آن نیاز به چندین رادار است ضمن آنکه آن رادارها نیز در نهایت ارتفاع پست را پوشش نمیدهند
ایی-2 بسیار شبیه سی-1 بود. دارای بالی در بالای بدنه با خاصیت جمع شوندگی برای جایگیری کمتر روی ناو هواپیما بر و از دو موتور بهره میبرد. دارای سکان عمومی مانند سی-1 بود ولی سی-1 دارای دو سکان عمودی بود ولی ایی -2 دارای چهار سکان عمودی بود. ایی-2 برای دست یابی به سرعت بیشتر از دو موتور توربوپراپ استفاده میکرد در حالی که ایی-1 دارای موتور پیستونی بود. موتور ایی-2 از نوع الیسون تی 56 – آ 8.8 آ بود که دارای قدرت 4050 اسب بخار بود و مدلهایی از این موتور تا قبل از این روی سی-130 و پی-3 نصب شده بود. موتور دارای یک ملخ چهار تیغه بود و از یک رادار AN/APS-96 با یک آنتن چرخشی بر روی بدنه به شکل بشقاب بهره میبرد. این رادار بر روی باند بی کار میکرد و دارای برد 370 کیلومتر بود و 6 دور در دقیقه میچرخید و میتوانست هر هدفی را از ارتفاع 5 تا 9100 متری کشف کند. رادار بر روی فرکانس یو اچ اف کار میکرد که اختلال پذیری کمتر در سطح دریا و شرایط آب و هوایی نامناسب دریا داشت
هواپیما دارای شش خدمه است که شامل خلبان، کمک خلبان، مهندس پرواز و سه کاربر رادار که پشت صفحه های گرد تک رنگ بزرگی قرار داشتند. دو نفر از افسران کاربر رادار و نفر سوم فرمانده آنها بود که در میانه بدنه هواپیما جا دارند. همچنین این سه کاربر مسئول استفاده از چندین سامانه هشدار دهنده، جنگ الکترونیک و شناسایی دوست از دشمن را میباشند. اولین نسخه تولیدی که ایی-2 مدل آ نام داشت در سال 1964 وارد خدمت شد و 59 فروند از آن ساخته شد و در سال 1959 خط تولید بسته شد. ایی-2 مدل آ مشکلاتی داشت که نیروی دریایی را کلافه کرده بود. در مرحله اول به عنوان هواپیمایی که از اولین سامانه رایانه ای کنترلی برای طبقه بندی اطلاعات رادار بهره میبرد دارای مشکلاتی در پرواز بود و همچنین برای مشگلات سازه کل ناوگان را چند ماه زمینگیر کرد تا گرومن این بار با اصلاحاتی نسخه جدید ای-2 مدل بی را به نیروی دریایی پیشنهاد کرد
ایی-2 مدل بی دارای یک سامانه ارتباطی پیشرفته تر برای ارسال اطلاعات برای ناوهای ارتش امریکا و همچنین یک رایانه دیجیتال که جای رایانه انالوگ در مدل قبلی را گرفته بود میشد. این نسخه در سال 1969 وارد خدمت شد و تا سال 1971 در مجموع 49 فروند مدل آ به نسخه بی ارتقا یافتند
رادار آ پی اس 120 دارای برد 450 کیلومتر بود و میتوانست 650 هدف را رهگیری کند. همچنین این توان را داشت که حتی اهداف پرواز کننده در ارتفاع 2 متری سطح آب را نیز کشف کند. این مسئله بسیار مهم بود زیرا در دهه 1970 ارتش امریکا با موشکهایی که قابلیت حرکت در ارتفاع پایین را داشتند روبرو بود. همچنین توان کشف بالگردهای ایستاده بر فراز آب را نیز داشت. دارای هشدار دهنده رادار AN/ALR-59 رایانه جدید او ال-77، سامانه ناوبری و فرود روی ناو AN/ASN-92 و 11 آنتن برای ارسال و دریافت اطلاعات مختلف بود. مدلهای گوناگونی ساخته شد که میتوان به ایی-2 مدل سی که از موتور قویتر تی 56 آ 422 با توان 4910 اسب بخار بهره میبرد ولی بعد از مدتی در خط تولید موتور تی 56 آ 425 روی هواپیما نصب شد که دارای قدرت بیشتری بود(5100 اسب بخار) و از ملخ کامپوزیت بهره می برد نام برد. در سال 1976 تمامی ایی-2 های مدل سی طی ارتقائی به رادار آ پی اس 125 تجهیز شدند که 15 درصد برد بیشتری داشت و دارای پردازنده های سریعتری بود و میتوانست حتی اهداف زمینی را نیز کشف و رهگیری کند که اینها را گروپ صفر نامگذاری کردند
گروپ1 نسخه بعدی تولیدی از همان مدل ای-2 مدل سی بود که دارای راداری آ پی اس 138 بودند. این رادار توان این را داشت که تنها به میزان مورد نیاز دست به انتشار امواج راداری برای کاهش شناسایی آن توسط سامانه های غیر فعال بزند. در این مدل همچنین ظرفیت حافظه رایانه از 16 کیلوبایت به 48 کیلوبایت افزایش یافت و سامانه هشدار دهنده راداری جدید روی آن نصب شد. همچنین این رادار میتوانست 2400 هدف را رهگیری کند که بسیار بیشتر از 600 فروند در مدل قبلی بود. این نسخه دارای خط ارتباط خاص برای ارتباط با اف-14 تامکت بود. این خط ارتباطی میتوانست تصاویر رادار ایی-3 را به اف-14 منتقل کند و یا بدون اینکه رادار اف-14 هدف را ببیند ، مختصات هدف را برای شلیک موشک فونیکس به تامکت ارسال کند. 18 فروند از این مدل تولید شد
گروپ2 آخرین دسته تولید ای-2 مدل سی بود که در سال 1992 وارد خدمت شد که دارای رادار آ پی اس 145 بودند که برد آن تا 650 کیلومتر افزایش یافته بود و دارای حساسیت بیشتری بود. در این نسخه در کابین افسران رادار دارای صفحه های بزرگ مربعی رنگی بودند و از قلم نوری برای علامت گذاری بر روی نمایشگرها استفاده میکردند در واقع نمایشگرها لمسی میباشند. همچنین گروپ 2 دارای هشدار دهنده لیزری و سامانه ناوبری بر مبنای جی پی اس بود و از لینک ارتباطی ماهواره ای بهره میبرد که جای لینک ارتباطی قدیمی که امواج را برای ایستگاههای روی زمین ویا دریا فرستاده وآنها منابع را تغذیه میکردند گرفت. 75 فروند از گروپ 2 تولید شد. بر اساس گروپ 2، یک نسخه با نام هاوکی 2000 نیز ساخته شده است
هاوکی 2000 دارای همان رادار آ پی اس 145 است ولی رایانه مرکزی تعویض شد، خط ارتباطی داده ها تقویت شده و همچنین نرم افزار های جدید برای انجام چندین ماموریت در یک زمان توسط هاوکی 2000 روی آن نصب شد. همچنین این نسخه دارای یک ملخ هشت تیغه بود که باعث کاهش ارتعاشات، کاهش صدا و افزایش سرعت به میزان 25 کیلومتر بر ساعت شد. همچنین کابین خلبان ارتقا یافت و دارای شش نمایشگر رنگی شد. 24 فروند از این نسخه تولید شد که گروپ +2 نیز خوانده میشوند
طی یک دهه گذشته نیروی دریایی مدتی به دنبال جایگزین برای ایی-2 مدل سی بود. جایگزین، نسخه ارتقا یافته با نام ایی-3 مدل دی است.از جمله ویژگیهای ایی-3 مدل دی که چشمان آینده نیروی دریایی امریکا است میتوان به رادار آ پی وای 9 اشاره کرد. این رادار یک رادار آرایه فازی است که کارایی کلی آن بسیار فراتر از رادار آ پی اس 149 میباشد. این رادار توان پوشش 3 برابر بیشتر از رادار قبلی ایی-3 مدل سی را دارد. همچنین رادار جدید توان کشف 3000 هدف را دارد و میتواند دست به شبیه سازی حرکت یک هواپیما حتی در صورت گم شدنش از دید رادار به هر دلیل بزند. رادار به صورت ویژه برای کشف جنگنده های نسل پنج چون پاکفا و یا جی 20 ساخته شده است
غیر از نیروی دریایی امریکا که کاربر اصلی ایی-2 هاوکی است چندین کشور دیگر نیز این هواپیما را سفارش داده و به خدمت گرفته اند. واقعیت این است که ایی-2 پرکاربردترین و فراگیرترین هشدار دهنده زودهنگام جهان است. فرانسه از جمله مشتریان این هواپیما برای استفاده بر روی ناو های هواپیما بر خود میباشد که تاکنون سه فروند ایی-2 مدل سی را دریافت کرده است. ژاپن بزرگترین مشتری خارجی هاوکی است که در میانه دهه 1980 در مجموع 13 فروند ایی-2 مدل سی را دریافت کرد و در سال 2014 ژاپن رسما تصمیم به دریافت ایی-2 مدل دی را نیز گرفت. اسرائیل اولین مشتری خارجی ایی-2 سی بود که در سال 1981 توانست چهار فروند ایی-2 سی را به دست آورد که یکی از کلید های پیروزی اسرائیل در جنگ سال 1982 این هواپیما بود که هر حرکت نیروی هوایی سوریه را از باندهای پایگاه های هوایی سوریه تحت کنترل داشت و بلافاصله بعد از برخاستن جنگنده های سوری اف-15 اسرائیلی به طرف آنها هدایت میشد و بسیاری از آنها در هنگام تیک آف از روی باند فرودگاه شکار ایگلهای اسرائیلی شدند.اسرائیل در سال 1994 ایی-2 مدل سی خود را به لوله سوختگیری هوایی تجهیز کرد و در سال 2002 آنها را از خدمت خارج کرد و با یک نسخه بومی جایگزین کرد. مکزیک توانست سه فروند از چهار فروند ایی-2 سی ارتش اسرائیل را بعد از خروج از خدمت، در سال 2004 به صورت دست دوم دریافت کند
سنگاپور در سال 1987 چهار فروند ایی-2 مدل سی دریافت کرد و سپس آنها را با یک نسخه اسرائیلی و با رادار اسرائیلی جایگزین کرد و هاوکی خود را از خدمت خارج کرد
تایوان در سال 1995 توانست چهار فروند ایی-2 سی دست دوم از امریکا تهیه کند که ایی-2 مدل تی نامیده شد و در سال 2006 نیز دو فروند ایی-2 کا دریافت کرد که در واقع هاوکی 2000 بودند. تایوان دو فروند از ایی-2 تی خود را نیز به هاوکی 2000 تبدیل کرده است
مصر از سال 1987 توانست پنچ فروند ایی-2 سی را به دست آورد و سه فروند دیگر نیز در دو دهه بعد از آن. ایی-2 مدل سی های مصری به هاوکی 2000 ارتقا یافتند و مصر در عملیاتی در سال 2015 بر ضد داعش از آنها بهره برد
عکس متعلق به ایی-2 مدل سی هاوکی نیروی دریایی امریکا به شماره سریال 164496 در دریای مدیترانه در تاریخ 15 اگوست 2013 میباشدمنبع: صفحه عقابان آسمان
نقل قول
