شب قدر برتر از هزارماه

[نرگس منتظر]

شب قدر و نزول قرآن وملائكه

برخی از زمان ها و مکان ها در نگاه ما از جایگاه ویژه ای برخوردارند. شب قدر نیز از این قبیل است؛ زیرا حوادث مهمی در این شب رخ داده است.

از جمله این رویدادها، نزول قرآن است که خداوند درباره آن می فرماید:

ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم.

از ویژگی های مهم شب قدر فرود آمدن فرشتگان آسمان بر امام و حجت خداست.

بر اساس روایات متعدد و معتبر شب قدر به زمان پیامبر اکرم(ص) اختصاص ندارد؛ بلکه هر سال تکرار می شود و در آن شب، فرشتگان الهی بر قلب امام فرود می آیند و آنچه خداوند فرمان داده است با او درمیان می گذارند.

[نرگس منتظر]

شب قدر و تعیین سرنوشت

از رویدادهای مهم شب قدر، تعیین سرنوشت آدمی است.
در این شب، حوادث و امور نیک و بد سال آینده انسان، تعیین می شود و سرنوشت سال آینده او در آن شب رقم می خورد.
او ابزاری در اختیار دارد که می تواند با استفاده از آن در این شب، چگونگی سرنوشت خود را تا حدّی تعیین کند و همین مسأله است که شناخت و بهره گیری از «شب قدر» را ضروری می سازد. بدون شک، آن ابزار چیزی جز دعا نیست.

شب قدر، شب نیایش

دعا، فرصتی برای تطهیر روح آدمی است. امام سجاد(ع) که زین العابدین، یعنی زینت پرستندگان لقب یافته است، برای دعا کردن در «شب قدر» اهمیت ویژه ای قائل است.
آن بزرگوار که در دعاهایش هر آنچه موجب سعادت و صلاح است درخواست می کند، از خدا توفیق نیایش کردن در شب قدر می طلبد.
بنابراین شایسته است که همه ما به شب قدر به عنوان شب سرنوشت ساز بنگریم و خود را آماده کنیم تا با دعا و نیایش، در تعیین سرنوشت و وارستگی روح خویش بکوشیم.

برای بهره وری از رحمت های پروردگار باید از زمان، به ویژه شب ها و روزه های فرخنده سود جست که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ایام روزگار را نفحات قدسی و نسیم هایی از رحمت الهی است، به هوش باشید و خود را در معرض این نسیم ها قرار دهید».
ماه رمضان از این جهت رتبه اول را داراست؛ چرا که ماه خدا است و بندگان خدا در آن به میهمانی او می روند. در این میان، شب قدر از منزلت ویژه ای برخوردار است.

شب قدر، کانون نورانیت دل ها و جلای جان هاست. در این شب، زمزمه دعا، جلوه روحانی و معنوی ویژه ای به بندگان می بخشد و نسیم دلکش مناجات با ربّ العالمین، طراوت زا و نشاط آور است.

[نرگس منتظر]

شب قدر برتر از هزارماه

در باور دینی ما برخی از زمان ها و مکان ها، ارزش ویژه ای دارند.
از جمله زمان هایی که ارزش فوق العاده دارد، شب های ماه مبارک رمضان، به ویژه «شب قدر» است؛ زیرا شب قدر، شب تعیین سرنوشت، آزادی روح، فرود آمدن فرشتگان و فرو فرستادن قرآن است.
در قدر و منزلت شب قدر، همین بس که به تصریح قرآن کریم، این شب از هراز ماه برتر است؛ لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْر

در شب قدر، همچنان که ضمیر امام(ع) تجلی گاه ملکوت الهی است، برای انسان های عادی هم این فرصت فراهم می گردد تا به فراخور حال و استعدادشان دل های خود را با پرتو فیوضات الهی روشنایی و صفا دهند.

شب قدر شبِ رهایی از قید و بندهای شیاطین است. در این شب، دل ها تا سحرگاه، در سلام و سلامت است.

بیاییم دلهایمان را از غرور و ریا بتکانیم و خدای سبحان را به یکرنگی ستایش کنیم. بیاییم دوباره دل های کدرمان را تا انتهای آسمان بکشانیم و برای آرزوهایمان دعا کنیم، دوباره پر از احساس شویم و برای زلال شدن کوشش کنیم. بیاییم فانوس ها را برداریم و سکوت شب را با طروات وضو زیباتر کنیم و در قنوت نمازمان دل های نیازمند را فراموش نکنیم.
اینک بوی شب قدر می آید و من از اکنون جلوه دست هایی را می بینم که خاموش به دعا می ایستند و بهار در آنان می جوشد.
وسعت دل هایی را می بینم که در کنج تاریکی شب، قرآن بر سر، با صفا و با محبت می تپند و بی قرار او را می خوانند.

از آنجا که در شب قدر سرنوشت یک سال انسان، به فراخور شایستگی هایش تعیین می شود، باید آن شب را بیدار بود. باید توبه و زاری کرد و به درگاه خدا رفت و خواستار رحمت بی کران او شد. آری لحظه های سرنوشت سازی که تقدیر سال آدمی تعیین می شود نباید انسان در خواب، و از همه چیز بی خبر باشد که این شب، نه شب بی خبری است.

[نرگس منتظر]

شب قدر کدام شب است؟

در این که «شب قدر» در ماه رمضان است تردیدی نیست؛ چرا که نگرش فراگیر به مجموع آیات قرآن همین معنی را تأیید می کند. ولی در این که کدام شب از شب های ماه رمضان است آرای مفسران گوناگون است.
آنچه مشهور و معروف است این است که شب قدر در دهه آخر ماه رمضان و شب بیستم و یکم یا بیست و سوم است.
از این رو در روایتی می خوانیم که در دهه آخر ماه مبارک، پیغمبر اکرم(ص) تمام شب ها را احیا می داشت و مشغول عبادت بود.
در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: سنجش مقدّرات در شب نوزدهم، استوار کردن آن در شب بیست و یکم، و امضای آن در شب بیست و سوم است»

چرا این شب، شب قدر نامیده شده؟

در پاسخ این سؤال، می توان گفت که: شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده که جمیع مقدرات سال بندگان در آن شب تعیین می شود؛ شاهد این معنی در سوره دخان است، آن جا که می فرماید: «ما این کتاب را در شبی فرخنده نازل کردیم [که] هشدار دهنده بوده ایم. در آن شب هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می گردد».
این بیان با روایات متعددی هماهنگ است که می گوید: در آن شب، مُقدّرات یک سال انسان ها تعیین می گردد، و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر در آن شب فرخنده جدا و روشن می شود.

[نرگس منتظر]

شب قدر از منظر حدیث

امام صادق(ع) به علی بن ابی حمزه ثُمالی، فرمودند:«فضیلت شب قدر را در شب بیست و یکم و بیست و سوم بطلب، و در هر کدام از این دو یکصد رکعت نماز بجای آور، و اگر بتوانی هر دو شب را تا طلوع صبح احیا بدار و غسل کن... و اشکالی ندارد در آغاز شب اندکی بخوابی و سپس مشغول عبادت شوی. درهای آسمان در ماه مبارک رمضان گشوده است و شیاطین در غل و زنجیرند، و اعمال مؤمنان مقبول است و چه ماه خوبی است ماه رمضان».

شب قدر، شبی سرشار از سلامت و خیر

شب قدر، شبی است آکنده از سلام و سلامت که تا صبحدم همه خیر و رحمت است. قرآن در این شب نازل شده است، عبادت و احیای آن معادل عبادت هزار ماه است، هم خیرات و برکات الهی در این شب نازل می شود و رحمت خاص الهی شامل حال بندگان می گردد، و فرشتگان و روح نیز در همین شب نازل می وشند.
بنابراین شبی است سرتاسر سلامت، از آغاز تا پایان، حتی طبق بعضی از روایات، در آن شب شیطان در غل و زنجیر است و این یعنی سلامت و ایمنی مردمان از هر گزند و پلیدی.

اکنون این ما و این شب قدر که شب نزول قرآن است و شبی است که از هزار ماه برتر است. آیا یادآوری آیه شریف که می فرماید: «ای بندگان ستم کار از رحمت خدا ناامید نشوید» ما را بر آستان حضرت دوست پایبند خواهد کرد؟
به یاد آریم ناله حضرت یونس را که می فرمود: «خدایا تو پاکی و من از ستم کاران بودم»؛ و نیز نیایش آدم و حوّا را که گفتند: «پروردگارا ما به خویش ستم کردیم و اگر تو ما را نیامرزی و به رحمت خویش نوازش نکنی، به یقین از زیانکاران خواهیم بود».

آیا فَرِّ این آیات، ما را تقدیری دیگر و سرنوشتی بهتر خواهد داد؟ امید آنکه در شب های قدر، به حقیقت قرآن را بر سر و چشممان بگذاریم و آن را قانون زندگی خویش بدانیم.

در شب قدر، مقدّرات انسان ها تا سال آینده رقم می خورد و البته که انسان خود می تواند در این تقدیرات سهیم باشد؛ فردی که در این شب به دعا و نیایش می پردازد و با تفکر و اندیشه و مدد الهی، به تصمیم و عزمی پولادین دست می یابد، می تواند فصل جدیدی در زندگی خود بیافریند.
این فرصت ها در تمامی لحظه های زندگی وجود دارد، اما در این شب بیشتر است. شاید رابطه نزول قرآن و شب قدر این باشد که انسان با تأمل و درس گرفتن از قرآن می تواند در زندگی خویش تحوّل های شگرف بیافریند و چه بسیار انسان ها که سرنوشت شان با شنیدن یک آ یه تغییر اساسی یافته است.

[نرگس منتظر]

احیا و شب زنده داری

بیدار ماندن و «شب های قدر» را به عبادت سپری کردن، جمله اعمال سفارش شده در این شب ها است.
شب زنده داری با دعا و نیایش، از اعمال مشترک همه «شب های قدر» است.
حضرت امام حسن عسکری(ع) در این باره می فرمایند: «اگر نتوانستی شب های دیگر را به احیا بگذرانی، کوشش کن احیا و شب زنده داری شب بیست وسوم را از دست ندهی».

شب زنده داری از نظر روایات

امام باقر(ع) درباره شب زنده داری می فرمایند: هرکس شب قدر را احیا بدارد، خدوند مهربان گناهان او را می آمرزد.

پیامبر اسلام(ص) هم فرمودند: کسی که شب قدر را به شب زنده داری بگذراند تا شب قدر آینده، عذاب دوزخ ازاو دور گردد.

امام موسی بن جعفر(ع) نیز در این باره فرمودند: کسی که در شب قدر غسل و تا سپیده صبح شب زنده داری کند، گناهانش آمرزیده می شود.

نکته مهمّی که درباره شب های «احیا» باید مورد توجه مؤمنان قرار گیرد، این است که باید شب را تا سپیده صبح به عبادت و دعا بگذرانیم؛ دیگر آن که به بیداری چشم قناعت نکنیم؛ زیرا آنچه مهم است بیداری دل و آگاهی و بصیرتی است که انسان را در محضر فرشتگان آسمانی، سزاوار فیض و رحمت می کند و پاداشِ نیک الهی را به همراه دارد.

[نرگس منتظر]

قرآن به سرگرفتن

یکی از اعمال شب های قدر، قرآن به سر گرفتن است. مؤمنان روزه دار در ماه خدا، و در خانه خدا، کتاب خدا را، می گشایند و بر سر می گیرند و آن را شفیع خود، قرار می دهند.
آنها به محتوای قرآن می اندیشند، به آغوشش پناه می برند و با آن پیمان مجدد می بندند، تا با معارف نورانی اش، همه زوایای زندگی خویش را نورانی و متعالی سازند.

دعا و مناجات (نماز)

امام صادق(ع) فرموده است: در هر یک از شب های قدر، صد رکعت نماز باید خوانده شود.

آن حضرت، خود نیز چنین می کرد و از سرشب تا سفیده صبح به دعا و مناجات با خداوند می پرداخت.
از جمله دعاهایی که به خواندن آن در شب های قدر سفارش شده، دعای جوشن کبیر است.

[نرگس منتظر]

راز و نیاز و توبه در شب های قدر

اگر چه «روزه داری» خود موجب شستشوی بخشی از گناهان می شود، برای آن که از کرامات این ماه بهتر استفاده کنیم و از فیض شب های قدر بی نصیب نمانیم، باید از راز و نیاز و توبه غافل نشویم. در این شب های پرفیض، که طبق فرموده پیشوای جهان تشیّع، حضرت امام صادق(ع): «درهای رحمت الهی، به روی بندگان گشوده می شود» درخواست آمرزش گناهان، توبه و گریه و ناله به درگاه خداوند، برای رفع گرفتاری ها و رسیدن به حاجت های مادّی و معنوی، امری است که نباید آن را فراموش کرد.

غسل شب های قدر

غسل، در شمار عبادات است؛ چون باید به نیّت تقرّب و اطاعت خداوند انجام شود. با شست و شوی بدن، مؤمن خود را برای حضور پرنشاط و سالم در مجامع عمومی و ملاقات با اهل ایمان آماده می کند. امام صادق(ع) فرموده است:
«هرکس برای شب های هفدهم، نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان، که امید شب قدر بودن آن ها می رود، غسل کند، از گناهان پاک و مانند روزی می شود که از مادر زاده شده است».

[نرگس منتظر]

شب قدر فرصت آشتی كردن باخدا

شب قدر، که شب نزول قرآن است و با تعابیر بلندی در روایات معرفی شده است، از فرصت های مبارکی است که انسان به قدر ظرفیت وجود خود و میزان شناختی که از این فرصت دارد، می تواند از آن استفاده کند. شب قد ر، سرور شب ها، شب تمرین تقوا، شب آمرزش فرصتی برای دعا و نیایش است.
شناخت این شب مبارک و غنیمت شمردن این فرصت به رشد انسان کمک می کند و توفیقاتش را افزون می سازد. در این شب، اگر غفلت بر انسان مسلّط شود، فرصت گران بهایی را از دست داده است که به هیچ رو جبران پذیر نیست.

شب قدر، شب برکت، رحمت و مغفرت است. از طرفی یکی از مظاهر رحمت و مغفرت الهی، باب توبه و استغفار است که خداوند برای بندگانش گشوده است و این شب از فرصت های مناسب برای بازگشت به سوی خداوند است.
هرگاه انسان، اندک تأمّلی در این معنی کند که با نافرمانی چه مزایایی را از دست داده و چه فرجامی در انتظار اوست خود به خود، به فکر بازگشت به سوی خدا و جبران گذشته می افتد و شب قدر بهترین فرصت برای این تأملات و آشتی با خداوند است.

شب قدر، زمینه مناسب برای انقلاب درونی

شب قدر، بهترین فرصت برای آشتی با خدا و بازگشت به سوی او و زمینه مناسبی برای ایجاد انقلاب و تحول درونی در انسان است؛ چرا که هر انقلابی چه در بیرون و چه در درون، نیازمند زمینه مناسب و رفع موانع است و شب های مبارک قدر و محافل اَحیا و مناجات، فرصت مناسبی برای این انقلاب است. کسب بینش درست و صحیح نسبت به خدا، دین، دنیا، معاد و تعمیق ایمان قلبی از پیش نیازهای این انقلاب است که در شب قدر، و ماه مبارک رمضان مهیّا است.
از سوی دیگر، بالاترین مانع برای انقلاب درون، وسوسه های شیطانی و نفس امّاره می باشد که در این شب مبارک، راه بر آنها بسته است.

[نرگس منتظر]

حکمت شب قدر

کار بیهوده حتی از افراد عادی پسندیده نیست، چه رسد به خدای سبحان که هیچ کاری را بدون حکمت و مصلحت انجام نمی دهد. حکمت مصادف بودنِ شب قدر با شب نزول قرآن و شبی که مقدّرات در آن سامان داده می شود، این است که بنده، سرنوشت و مقدرات خویش را به قرآن پیوند بزند و آن را سرمشق و سرچشمه کردار و اندیشه اش سازد. اگر کردارش با قرآن موافق باشد، سعادتمند است وگرنه بدبخت و ناکام خواهد بود.

مطابق روایات، پاره ای از اعمالِ سفارش شده رابطه ویژه ای با شب قدر دارد. از جمله انس بن مالک از پیامبر گرامی اسلام(ص) روایت کرد که فرمودند: «کسی که از اول تا آخر ماه مبارک رمضان، در نماز جماعت حاضر شود، بهره ای از شب قدر نصیبش شده است».

همچنین ابوشیخ ابن حیّان از رسول اکرم(ص) نقل کرده که فرمودند: «کسی که با مال حلال روزه داری را افطاری دهد، در تمام شب های رمضان فرشتگان بر او درود فرستند و جبرئیل در شب قدر با وی دست می دهد نشانه دست دادن جبرئیل آن است که دل آن شخص نرم و اشکش جاری می شود.

امام صادق(ع) به ابوبصیر فرمودند: در هر یک از دو شب بیست و یکم و بیست و سوم صد رکعت نماز بخوان؛ تا می توانی آن دو شب را تا سپیده صبح شب زنده داری کن و در آن دو شب غسل کن.

ـ ابوبصیر عرض کرد اگر نتوانستم ایستاده نماز بخوانم [چه]؟

ـ فرمودند: نشسته بخوان.

ـ اگر بازهم نتوانستم؟

ـ خوابیده بخوان.

ـ اگر بازهم نتوانستم؟

ـ ایرادی ندارد که سرشب کمی بخوابی و باقی مانده شب را، به هر نحو که می توانی به عبادت بپردازی؛ چون در ماه رمضان، درهای آسمان گشوده است، شیطان ها در زنجیرند و اعمال مؤمنان پذیرفته می شود.