رزقی که به دنبال توست
عنایت داشتید که حضرت فرمودند: دو نوع رزق هست، یک نوع رزقی که تو به دنبال آن می دوی و برای تو مقدّر نشده است و بدون آن که به آن محتاج باشی، حرص تو دنبال آن است و در عین این که در طلب آن هلاک می شوی هرگز به دست نمی آوری - چون اصلاً مال تو نیست- یک نوع رزق دیگر هم هست که خدا برایت مقدّر کرده است و آن به دنبال تو است تا خودش را به تو برساند، و هیچ کس هم نمی تواند آن را از تو بگیرد.
خداوند در قرآن می فرماید: «ما مِنْ دابَّهٍ فِی الْاَرْضِ اِلاّ عَلَی اللهِ رِزْقُها»؛(1) هیچ جنبنده ای نیست جز این که رزقش بر خدا واجب است. یعنی آن رزق حقیقی که خداوند برای جنبنده ها تقدیر کرده، طوری است که خداوند برای خود واجب کرده است که آن را به موجودات برساند، پس آن رزق که خدا تقدیر کرده است تو را می جوید تا به تو برسد. البته اگر بخواهید از این آیه و روایات این طور نتیجه بگیرید که ما نباید هیچ تلاش بکنیم، خود رزق می آید، با حرف خدا و امامان معصوم علیهم السلام بازی می کنید. آری؛ آن رزق مقدّر را کسی نمی تواند از تو بگیرد، تلاش اضافه هم آن را اضافه نمی کند، ولی این در صورتی است که تو با حالت
ص: 29
1- سوره هود، آیه 6
معمولی عمل کنی. حضرت دارند با آدم حرف می زنند، می گویند: خودت را ذلیل رزقت نکن، نفرمودند اصلاً تحرّک نداشته باش و برنامه ریزی نکن و از حالت یک انسان معمولی هم خارج شو.
تحلیل های غلط نسبت به فقر و ثروت
حضرت در ادامه نصیحت شان به امام حسن علیه السلام می فرمایند: «ما اَقْبَحَ الْخُضُوعَ عِنْدَ الْحاجَه»؛ یعنی با این توصیف، چقدر زشت است در موقع نیاز، انسان خود را خوار کند. چون آن رزقی که بناست برای تو بیاید که می آید و آن رزقی هم که برای تو مقدّر نشده که نمی آید، پس چرا خود را در مقابل اهل دنیا، خوار و ذلیل می کنی؟ با توجه به این که وقتی خودت را در مقابل صاحبان ثروت سبک و ذلیل می کنی، رزقت اضافه نمی شود، پس چه جای چنین کاری؟! پس از آن که فرمودند: چه زشت است در موقع نیازمندی، انسان خود را ذلیل کند، می فرمایند: «وَالْجَفا عِنْدَ الْغِنا»؛ و چه زشت است ستمکاری به هنگام بی نیازی! چون فکر کرده ای آنچه به تو رسیده است خودت به دست آورده ای، نمی فهمی که آنچه به عنوان رزق فعلاً در اختیار توست، خداوند این چنین مقدّر کرده است تا در این شرایط امتحان بدهی، فکر می کنی تو خودت به دست آورده ای و مال تو است.
ظلم و تکبّر در موقع ثروتمندی از آن جا ناشی می شود که انسان تصوّر کند خودش این ثروت ها را به دست آورده است و هر کاری دلش بخواهد می تواند با آن ها انجام دهد، ولی وقتی فهمید یک قاعده ای درعالم جاری است و طبق آن قاعده و سنّت به او چنین ثروتی رسیده است، طور دیگری با ثروتش عمل می کند.