جایگاه رزق انسان در هستی

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

چنانچه ملاحظه فرمودید؛ حضرت سیدالشهداء علیه السلام می خواهند جواب این سؤال را بدهند که ممکن است انسان بپرسد اگر رزق مقسوم است پس تلاش برای چه؟ حضرت ضمن آن که ابتدا توصیه به تعادل در طلب رزق می کنند، سپس می فرمایند: «فَإنَّ ابْتِغاءَ الرِّزْقِ مِنَ السُّنَّهِ» یعنی؛ در طلب رزق بودن، سنت و روش پیامبران و اولیاء الهی است. پس اگر می خواهی تحرک و تلاشی همانند آن ها داشته باشی، باید از طلب رزق به نحوی که گوشزد شد باز نمانی تا در عالَم پیامبران خدا وارد شوی و در آخر ما را
ص: 182
________________________________________
1- مستدرک الوسائل، ج 13، ص 35.
متوجه نکته ای بسیار اساسی می نمایند و می فرمایند: « وَ اسْتِعْمَالَ الْحِرْصِ جَالِبُ الْمَآثِمِ» یعنی؛ این حرص زدن نه تنها تو را از عالَم پیامبران خارج می کند از آن خطرناک تر این که زمینه ایجاد گناه خواهد شد. حال آیا انسانِ بصیر که هر لحظه مواظب آن است که گرفتار گناه نشود، جا ندارد ریشه حرص در طلب رزق را که بستر گناه است، در خود بسوزاند؟

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

دفن استعدادها
کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَقُولُ: «قَرِّبُوا عَلَی أَنْفُسِکُمُ الْبَعِیدَ وَ هَوِّنُوا عَلَیْهَا الشَّدِیدَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ عَبْداً وَ إِنْ ضَعُفَتْ حِیلَتُهُ وَ وَهَنَتْ مَکِیدَتُهُ أَنَّهُ لَنْ یُنْقَصَ مِمَّا قَدَّرَ اللَّهُ لَهُ وَ إِنْ قَوِیَ عَبْدٌ فِی شِدَّهِ الْحِیلَهِ وَ قُوَّهِ الْمَکِیدَهِ إِنَّهُ لَنْ یُزَادَ عَلَی مَا قَدَّرَ اللَّهُ لَهُ».(1)
همواره امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمودند: آنچه دور است را به خود نزدیک کنید و سختی را بر خود آسان نمایید و بدانید که بنده اگر برنامه هایش ضعیف و نقشه هایش در به دست آوردن رزق، ناقص باشد، هرگز از آنچه خداوند برایش مقدر کرده، محروم نخواهد شد، و اگر بنده ای در نقشه کشیدن برای به دست آوردن رزق توانمند و برنامه هایش کارآمد باشد، هرگز بیش از آنچه خداوند برای او تقدیر کرده به دست نخواهد آورد.
ص: 183
________________________________________
1- مستدرک الوسائل، ج 13، ص 36.
آری می فرماید: آن کس که قدرت برنامه ریزی بیشتر دارد باید این استعدادها را در جهتی دیگر به کار بندد تا راه های آسمان را بر روی خودش و بقیه باز کند و انسان ها را به ساحت قرب الهی نزدیک کند. کاری که پیامبران و اولیاء الهی علیهم السلام با استعدادهای خود کردند. و لذا می فرماید: «اگر بنده ای در نقشه کشیدن برای به دست آوردن رزق توانمند و برنامه هایش کارآمد باشد، هرگز بیش از آنچه خداوند برای او تقدیر کرده به دست نخواهد آورد.» چون این استعدادها را به او نداده اند تا در جهت رزقِ بیشتر به کار گیرد. آری برای چنین کاری این استعدادها را قرار نداده اند، پس به چنین کاری نیاید، پس اگر او این استعدادها را در راستای ازدیاد رزق به کار گیرد آن ها را دفن کرده است.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

آسایش دو گیتی
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام : «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله اَلدُّنْیَا دُوَلٌ فَمَا کَانَ لَکَ مِنْهَا أَتَاکَ عَلَی ضَعْفِکَ وَ مَا کَانَ مِنْهَا عَلَیْکَ لَمْ تَدْفَعْهُ بِقُوَّتِکَ وَ مَنِ انْقَطَعَ رَجَاؤُهُ مِمَّا فَاتَ اسْتَرَاحَ بَدَنُهُ وَ مَنْ رَضِیَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ قَرَّتْ عَیْنُهُ».(1)
امام باقر علیه السلام فرمود که پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند: دنیا در حال چرخش است، پس آنچه از آن برای تو است، به تو می رسد، هرچند ضعیف باشی، و آنچه هم علیه تو است به تو می رسد و تو نمی توانی آن را دفع کنی، هرچند قوی باشی، و کسی که امیدش را به آنچه از دست او رفته قطع
ص: 184
________________________________________
1- مستدرک الوسائل، ج 13، ص 37.
کرد، از زحمات بدنی راحت شد، و کسی که به آنچه خدا برای او رزق قرار داد، راضی شد، در آرامش کامل به سر می برد.
ملاحظه می کنید که حضرت باقر علیه السلام چگونه رمز و راز آمدن و رفتن اموالِ دنیا آشکار می کنند و می فرمایند: «اَلدُّنْیَا دُوَلٌ» یعنی دنیا چیزی است در حال چرخش، نه نگه داشتنی است و نه اگر رفت برای همیشه رفته است، خیلی شبیه توپ فوتبال در میدان بازی است که نه هر بازیکنی می تواند توپ را برای همیشه نزد خود نگهدارد و نه آنچنان است که اگر از دست او رفت دیگر برنگردد. البته فرق چرخش دنیا با چرخش توپ آن است که چرخش دنیا در اختیار انسان ها نیست. به هر صورت فرمود: «اَلدُّنْیَا دُوَلٌ» تا ما نه از ماندن آنچه در دست داریم مطمئن شویم و گمان کنیم با قدرت و ابتکار خود می توانیم آن را حفظ کنیم و نه مأیوس باشیم که ضعف ما مانع به دست آمدن دنیا برای ما است. در همین راستا فرمود آن چه از حوادث دنیا بر علیه توست نیز به تو می رسد و قوت تو مانع رسیدن آن نیست. آری تو نسبت به آن حادثه باید بتوانی خوب امتحان دهی.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

سپس دو نکته مطرح فرمودند که عامل آسایش دنیا و آخرت ما خواهد شد. می فرمایند: کسی که به آنچه خدا برای او رزق قرار داد، راضی شد، در آرامش کامل به سر می برد. نکته اول موجب آسایش دنیا و بدن ما است، چون به دنبال آنچه از دست ما رفت، نمی دویم تا آن را برگردانیم، چراکه طبق قاعده «الدُّنْیَا دُوَلٌ» باید می رفت و ما هم باید پس از رفتن، از آن دل برکنیم. و نکته دوم موجب آسایش آخرت ما است،
ص: 185
چرا که اگر به رزقی که خدا برای ما قرار داد راضی شدیم، خداوند نیز از ما راضی خواهد شد و این چشم روشنی بزرگی است.
زندگی ای که خدا ضمانت می کند
قالَ علی بن موسی الرّضا علیه السلام : «وَلْیَکُنْ نَفَقَتُکَ عَلَی نَفْسِکَ وَ عِیَالِکَ قَصْداً فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ وَ الْعَفْوُ الْوَسَطُ وَ قَالَ اللَّهُ وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا إِلَی آخِرِهِ. وَ قَالَ الْعَالِمُ: ضَمِنْتُ لِمَنِ اقْتَصَدَ أَنْ لا یَفْتَقِرَ».(1)
امام رضا علیه السلام می فرمایند: باید خرج و نفقه خود و خانواده ات متوسط و میانه روانه باشد، چرا که خدای تعالی می فرماید: «ای پیامبر! از تو می پرسند چگونه انفاق کنند، بگو: «عفو»، و «عفو» یعنی «وسط» و خداوند فرمود: مؤمنین چون انفاق کنند تند روی نمی کنند و جانب وسط را رعایت می کنند، و آن حضرت فرمود: ضمانت می کنم کسی را که میانه روی پیشه کند او را فقیر نگردانم.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

حضرت ثامن الائمه علیه السلام برکات و رمز و راز میانه روی در زندگی را برمی گشایند و بعد از آن که از زبان خداوند آن را روشن فرمودند که مؤمنین؛ نه اسراف می کنند و نه بر خود و خانواده خود تنگ می گیرند، فرمود: ضمانت می کنم که هرکس زندگی معتدلی را در پیش گیرد، فقیر نشود. آری! کنترل زندگی در حدّ میانه روی کار مشکلی است
ص: 186
________________________________________
1- مستدرک الوسائل، ج 13، ص 37.
به خصوص که میانه روی برای هرکس شبیه دیگری نیست- ولی نتایج آن نیز بزرگ و اطمینان بخش است.
هر حلالی را حرامی است
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام : قَالَ لَیْسَ مِنْ نَفْسٍ إِلَّا وَ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهَا رِزْقَهَا حَلالاً یَأْتِیهَا فِی عَافِیَهٍ وَ عَرَضَ لَهَا بِالْحَرَامِ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ فَإِنْ هِیَ تَنَاوَلَتْ شَیْئاً مِنَ الْحَرَامِ قَاصَّهَا بِهِ مِنَ الْحَلَالِ الَّذِی فَرَضَ لَهَا».(1)

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

از امام صادق علیه السلام است که فرمود: خداوند عزّ و جلّ افراد را خلق کرد و همراه آنها رزقشان را به صورت حلال و طیب خلق نمود، پس اگر کسی آن را به صورت حرام به دست آورد، به همان اندازه از رزق حلال او کم می شود.
ص: 187
________________________________________
1- کافی، ج 5، ص 80.
2- کافی، ج 5، ص 80.
توجه فرمودید که در حدیث اول امام باقر علیه السلام چه اسراری از سنت رزق را در عالَم هستی برای انسان ها روشن فرمودند، که اولاً؛ هرکس رزق حلالی دارد که در نهایت آرامش و عاقبت به خیری برای او قرار داده اند. ثانیاً؛ درست از جهت دیگر همان رزق را به صورت حرام بر او عرضه کرده اند تا در عرضه انتخاب بین حلال و حرام، ایمان او آزموده شود و بتواند بین رزق حلال و مشابه آن که به صورت حرام است یکی را انتخاب کند. ثالثاً؛ این طور نیست که انسان گمان کند حالا که آن وجه حلالِ رزق برایمان هست پس خوب است فعلاً وجه حرام آن را استفاده کنیم و سپس به سراغ وجه حلال آن رویم. می فرماید: درست به همان اندازه که از حرام استفاده نمودی از حلالی که برایت مقدر شده است کاسته می شود.
آیا بر انسان بصیر لازم نیست بر این نکته نورانی تأمل کند که امام می فرمایند: «درست در کنار رزق حلال، وجه حرامی از آن رزق را بر او عرضه می دارند.»
اگر عنایت فرمایید مطلب فوق جواب بسیاری از سؤالات انسان های دقیق در مورد فلسفه رزق است. آن جایی که انسان سؤال می کند چرا ما را محتاج به رزق نمود و چرا این رزق ها را رنگارنگ کرد و شرایط متنوعی در دست یابی به آن فراهم کرد؟ جواب همه آن ها را در یک کلمه فرمود که بناست در کنار هر رزق حلالِ خوش عاقبتی، رزق حرام بد عاقبتی عرضه شود تا انسان آزموده گردد. بر شماست که بر این حدیث نورانی تأملی بیش از آنچه عرض کردیم داشته باشید.
ص: 188
در حدیث دوم حضرت امام صادق علیه السلام آخرین عبارت از حدیث اول را متذکر می شوند که: این طور نیست که گمان کند حالا که آن وجه حلال رزق برایمان هست پس خوب است فعلاً وجه حرام آن را استفاده کنیم و سپس به سراغ وجه حلال آن رویم. می فرمایند: درست به همان اندازه که از حرام استفاده نمودی از حلالی که برایت مقدر شده است کاسته می شود.
آنگاه که مؤمن از تقدیرهای الهی مدد می گیرد
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام : «کَمْ مِنْ مُتْعِبٍ نَفْسَهُ مُقْتَرٌ عَلَیْهِ وَ مُقْتَصِدٍ فِی الطَّلَبِ قَدْ سَاعَدَتْهُ الْمَقَادِیرُ».(1)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: چه بسیار افرادی که در طلب دنیا نفس خود را به سختی می اندازند و با این حال خداوند بر آن ها تنگ دستی وارد می کند، و چه بسیار افراد میانه روی که تقدیرهای الهی به کمکشان می آید.
راستی اگر همه سخنان ائمه معصومین علیهم السلام گشاینده رمز و رازهاست - که به واقع این طور است- این سخن امام الموحدین علیه السلام به خصوص قسمت آخر سخن، گشاینده رمزالرموز است. قسمت اول سخن می فرماید: بسیاری افراد تلاش می کنند و خود را به سختی می اندازند که بیشتر داشته باشند - که معلوم است تلاش آنها بی حاصل است - و در قسمت دوم سخن می فرماید: چه بسیار افرادی که از طریق میانه روی در طلب، به جای آن که خود را به
ص: 189
________________________________________
1- کافی، ج 5، ص 81.
سختی بیندازند، تقدیرات الهی را به کمک می گیرند و بهترین بهره برداری را از زندگی خود خواهند برد.
برای روشن شدن موضوع، در نظر بگیریدکشاورزی را که از طریق قنات، آب به مزرعه خود می رساند و کشاورزی که تلاش می کند آب را از عمق زمین با صرف انرژی الکتریکی بیرون بکشد. اولی طوری برنامه ریزی کرده است که از پتانسیل های خود زمین و به صورت طبیعی از آب برخوردار می شود و دومی نه. آری در این عالم قواعد و مقدّراتی هست که اگر انسان مسیر میانه روی را پیشه کرد به راحتی آن مقدرات به کمک او می آید و انرژی های خود را به جای صرف در طلب رزق بیشتر در جهت تعالی خود مصرف می کند. آیا به عظمت این سخن حضرت می توان پی برد؟ باز به آن نظر کنید و باز نظر کنید که می فرمایند: «چه بسیار افرادی که نفس خود را به سختی می اندازند و بر آن تنگ می گیرند، و چه بسیار افراد میانه روی که تقدیرهای الهی به کمکشان می آید».

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

در حدیث دوم حضرت امام صادق علیه السلام آخرین عبارت از حدیث اول را متذکر می شوند که: این طور نیست که گمان کند حالا که آن وجه حلال رزق برایمان هست پس خوب است فعلاً وجه حرام آن را استفاده کنیم و سپس به سراغ وجه حلال آن رویم. می فرمایند: درست به همان اندازه که از حرام استفاده نمودی از حلالی که برایت مقدر شده است کاسته می شود.
آنگاه که مؤمن از تقدیرهای الهی مدد می گیرد
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام : «کَمْ مِنْ مُتْعِبٍ نَفْسَهُ مُقْتَرٌ عَلَیْهِ وَ مُقْتَصِدٍ فِی الطَّلَبِ قَدْ سَاعَدَتْهُ الْمَقَادِیرُ».(1)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: چه بسیار افرادی که در طلب دنیا نفس خود را به سختی می اندازند و با این حال خداوند بر آن ها تنگ دستی وارد می کند، و چه بسیار افراد میانه روی که تقدیرهای الهی به کمکشان می آید.
راستی اگر همه سخنان ائمه معصومین علیهم السلام گشاینده رمز و رازهاست - که به واقع این طور است- این سخن امام الموحدین علیه السلام به خصوص قسمت آخر سخن، گشاینده رمزالرموز است. قسمت اول سخن می فرماید: بسیاری افراد تلاش می کنند و خود را به سختی می اندازند که بیشتر داشته باشند - که معلوم است تلاش آنها بی حاصل است - و در قسمت دوم سخن می فرماید: چه بسیار افرادی که از طریق میانه روی در طلب، به جای آن که خود را به
ص: 189
________________________________________
1- کافی، ج 5، ص 81.
سختی بیندازند، تقدیرات الهی را به کمک می گیرند و بهترین بهره برداری را از زندگی خود خواهند برد.
برای روشن شدن موضوع، در نظر بگیریدکشاورزی را که از طریق قنات، آب به مزرعه خود می رساند و کشاورزی که تلاش می کند آب را از عمق زمین با صرف انرژی الکتریکی بیرون بکشد. اولی طوری برنامه ریزی کرده است که از پتانسیل های خود زمین و به صورت طبیعی از آب برخوردار می شود و دومی نه. آری در این عالم قواعد و مقدّراتی هست که اگر انسان مسیر میانه روی را پیشه کرد به راحتی آن مقدرات به کمک او می آید و انرژی های خود را به جای صرف در طلب رزق بیشتر در جهت تعالی خود مصرف می کند. آیا به عظمت این سخن حضرت می توان پی برد؟ باز به آن نظر کنید و باز نظر کنید که می فرمایند: «چه بسیار افرادی که نفس خود را به سختی می اندازند و بر آن تنگ می گیرند، و چه بسیار افراد میانه روی که تقدیرهای الهی به کمکشان می آید».

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

تحرکی با نشاط
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام : «قَالَ لِیَکُنْ طَلَبُکَ لِلْمَعِیشَهِ فَوْقَ کَسْبِ الْمُضَیِّعِ وَ دُونَ طَلَبِ الْحَرِیصِ الرَّاضِی بِدُنْیَاهُ الْمُطْمَئِنِّ إِلَیْهَا وَ لَکِنْ أَنْزِلْ نَفْسَکَ مِنْ ذَلِکَ بِمَنْزِلَهِ الْمُنْصِفِ الْمُتَعَفِّفِ تَرْفَعُ نَفْسَکَ عَنْ مَنْزِلَهِ الْوَاهِنِ الضَّعِیفِ وَ تَکْتَسِبُ مَا لا بُدَّ مِنْهُ إِنَّ الَّذِینَ أُعْطُوا الْمَالَ ثُمَّ لَمْ یَشْکُرُوا لَا مَالَ لَهُمْ».(1)
ص: 190
________________________________________
1- کافی، ج 5، ص 81.
از امام صادق علیه السلام روایت است که فرمودند: باید تلاش تو برای زندگی، فوق انسانِ اِهمال کار و دونِ انسانِ حریصِ راضی به دنیا و امیدوار به دنیا باشد، از آن حرص، نفس خود را در حدّ انسان معتدلِ غیر حریص پایین تر بیاور، و نیز برتر بدار نفس خود را از کسی که در طلب رزق سستی می کند. پس در چنین تعادلی در طلب آنچه که به واقع نیاز داری و نیاز ضروری تو است، کوشش کن. کسانی که به آنها مال داده شده ولی شکر آن را نمی کنند، در واقع مالشان مال حساب نمی شود.
حضرت صادق علیه السلام توصیه می فرمایند نه بی تحرک باش - که در آن صورت از عرصه امتحان فرار کرده ای- و نه حریص و به دنیا امیدوار - که در امتحان مردود شده ای - بلکه در آن حدّ که بتوانی نیاز حقیقی ات را به دست آوری تلاش کن، که در این حدّ، در عرصه طلب رزق وارد شدن، برای امتحان دادن، کافی است. سپس در آخر؛ نکته ظریفی را مطرح کردند که «إِنَّ الَّذِینَ أُعْطُوا الْمَالَ ثُمَّ لَمْ یَشْکُرُوا لَا مَالَ لَهُمْ» یعنی؛ اگر مالی را به کسی دادند ولی او نتوانست متوجه دهنده آن شود و خدای دهنده مال را گم کرد، او عملاً ثروتی ندارد. چون نعمت را دادند تا انسان را متوجه صاحب نعمت کنند و سرمایه حقیقی هرکس، نظر داشتن به صاحب نعمت است و نه به خود نعمت. به گفته مولوی:
شکر
نعمت، خوش تر از نعمت بود
شکر
باره، کی سوی نعمت رود
شکرْجانِ
نعمت و نعمت چو پوست
زآن که شکر
آرد توراتاکوی دوست
نعمت
آرد غفلت و شکر انتباه
صید
نعمت کن به دامِ شکرِ شاه
نعمتِ
شکرت کند پرچشم و میر
تا
کنی صد نعمت ایثار فقیر
ص: 191

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

یعنی؛ چون شکر نعمت بهتر از خود نعمت است، انسان شکر باره که حقیقت شکر را می شناسد هرگز چشمش را از منعِم بر نمی کند و به نعمت بیندازد، چون جان و اصل نعمت همان شکر است، چرا که شکر، انسان را متوجه منعم می کند. آری! «زانکه شکر آرد تو را تا کوی دوست». و لذا در ادامه فرمود: نعمت به خودی خود غفلت می آورد و ما را مشغول خودش می کند ولی شکر ما را بیدار می کند که به منشأ نعمت نظر بیندازیم و با شکرِ شاه، نعمت واقعی را صید نماییم و نعمت حقیقی را همان شکر و توجه به منعم بدانیم. آری! « صید نعمت کن به دامِ شکرِ شاه». چرا که این نعمت شکر که صاحب نعمت را می بینی، دیگر تو را از حرص آزاد می کند و قانع و بزرگ می شوی و به راحتی برای این که ارتباط تو با صاحب نعمت بماند صد نعمت را نثار فقیر می نمایی. پس « إِنَّ الَّذِینَ أُعْطُوا الْمَالَ ثُمَّ لَمْ یَشْکُرُوا لا مَالَ لَهُمْ» یعنی؛ به آنهایی که مال داده شده ولی شکر آن را نمی کنند، در واقع مالشان مال نیست، چون مال نتوانسته است آن ها را به منعم برساند. آیا قصه زندگی، قصه پر رمز و رازی نیست؟! و این که امام علیه السلام فرمودند: «تَکْتَسِبُ مَا لا بُدَّ مِنْهُ» یعنی؛ در طلبِ آنچه به واقع نیاز داری کوشش کن، آیا منظورشان این نیست که در راستای طلبِ آنچه بدان محتاجیم، برطرف کننده احتیاج را بیابیم نه مالی که بدان محتاج بودیم؟ که گفت:
تا
بدین جا بهرِ دینار آمدم
چون
رسیدم بهر دیدار آمدم
ص: 192

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

خداوند از ما به ما عاشق تر است
عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله : فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ «مَنْ لَمْ یَرْضَ بِمَا قَسَمَهُ اللَّهُ لَهُ مِنَ الرِّزْقِ وَ بَثَّ شَکْوَاهُ وَ لَمْ یَصْبِرْ وَ لَمْ یَحْتَسِبْ لَمْ تُرْفَعْ لَهُ حَسَنَهٌ وَ یَلْقَی اللَّهَ وَ هُوَ عَلَیْهِ غَضْبَانُ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ».(1)
امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارشان علیهم السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله در حدیث مَناهی - که در آن نکاتی را نهی می کردند- فرمودند: هرکس به آنچه خداوند از رزق برای او تعیین نموده راضی نباشد و گِلایه کند و بر آن صبر نکند، از او حسنه ای به آسمان بالا نمی رود و خداوند را ملاقات می کند در حالی که خداوند از او غضبناک است، مگر این که توبه کند.
راستی وقتی خداوند می داند شرایط تعالی ما چیست و با نهایت حکمت و دقت و با دل سوزی تمام، آن شرایط را برای ما فراهم کرده است، بی انصافی نیست که ما از چنین خدایی گِله مند باشیم و نسبت به آنچه برای ما مقدر کرده راضی نباشیم؟ در حالی که راه ارتباط با خدا درست همان شرایطی است که حضرت رب العالمین برای ما فراهم کرده، حالا اگر ما آن شرایط را نپذیریم، در واقع راه ارتباط خود با خدا را نپذیرفته ایم. این است که می فرماید: « از او حسنه ای به آسمان بالا نمی رود و خداوند را ملاقات می کند در حالی که خداوند از او غضبناک است، مگر این که توبه کند». چرا که به راه ارتباط با خدا و به راه ایجاد رضایت خدا پشت کرده است و فراموش کرده شرایطی که خداوند برای او فراهم
ص: 193
________________________________________
1- وسائل الشیعه، ج 17، ص46.
کرده، همان راه بندگی او است، مگر این که خودش آن شرایط را از حالت بندگی خارج کند.