اصول بازیگری تئاتر

[*~* مهسا *~*]

مرحله دوم : ساخت

در مرحله دوم ــ مرحله ساخت ــ موضوع تمرکز فقط روح وروان بازیگر برروی نقش خود است . در بازیگری باید بدانیم که چه طور درمورد چیزی تمرکز کنیم که مادی ومشهود نیست ؛ چیزی که فقط وقتی می توانی ببینی وبفهمی که به اعماق وجود و جوهر خود نفوذ کرده و تشخیص دهی که آن چیست که فقط در لحظات احساسی شدید وتلاش های بسیار سخت زندگی بیرونی بروز پیدا می کند . به عبارت دیگر ، باید روی احساس هایی که وجود ندارند ، اما قرار است خلق یا تصور بشوند ، به طور ذهنی تمرکز کرد . برای رسیدن به چنین مرحله ای قبل از هرچیز باید با تمام وجود روی حواس پنج گانه خود تمرکز کرده تا به طور ساختگی آنها را به کار انداخت ، به مشکلات مختلفی دچارشان کرد ، وبعد راه حلشان را خلق کرد . به عنوان بازیگر اگر نتوانیم بر حواس پنج گانه خود تمرکز کرده وآنها را در اختیار خود گرفت ، چگونه می توان نحوه خلق احساسات ، عواطف وافکار پیچیده انسانی در خلق شخصیت های بازی را فرا گرفت ؟ اما لازم است بدانیم که تمرکز برحواس پنج گانه تازه مرحله اول است . یعنی لازم است اما کافی نیست . چراکه دیدن وشندیدن وبوئیدنِ حقیقی ، همه ماجرا نیست .

[*~* مهسا *~*]

بایستی این کار را به صدها طریق انجام داد . فرض کنید که روی صحنه در حال بازی هستید . پرده بالا می رود و اولین مساله ای که پیش روی شماست این است که باید به صدای ماشینی که دارد دور می شود ،گوش دهید . این کار را باید طوری انجام دهید که صدها آدمی که در سالن نشسته اند ودر آن لحظه تمرکز هر کدامشان روی موضوع خاص خودشان است ــ یکی حواسش به بورس سهام است یکی به نگرانی های خانه اش ، یکی به سیاست ، یکی به شام یا به دختر زیبای صندلی کناریش ــ همه آنها فوراًًَ متوجه بشوند واحساس کنند که موضوع مورد تمرکز آنها از مسأله شما کمتر اهمیت دارد . هرچند که موضوع مورد تمرکز شما فقط صدای دور شدن یک ماشین است . باید احساس کنند که حق ندارند با وجود ماشین تخیلی شما ، به فکر بورس سهام باشند ! احساس کنند که شما از آنها قدرتمندتر هستید ، تا در آن لحظه هیچ کس جرأت نکند مزاحم کار شما بشود . همان گونه که هیچ کس جرأت نمی کند که مزاحم کار یک نقاش بشود . اگر بازیگری اجازه دهد که تماشاگر سد راه خلاقیتش بشود ، مقصر خودش است . اگربه عنوان بازیگر آن تمرکز ووقوفی که شرح دادیم را داشته باشید ، چنین چیزی هیچ وقت رخ نمی دهد .

[*~* مهسا *~*]

دست یابی بازیگر به تمرکز ذهنی

برای بیشتر بازیگران ، تمرکز ذهنی بدون انبساط بدنی دشوار می باشد . محصول ذهنی بازیگر ناپایدار است، یا آن که احساسات او سبب تشتت وتشویش خاطره شده وبه جای آن که بیندیشد ، بیشتر تابع احساسات قلبی می شود . برخی ازبازیگران ناآزموده وکم تجربه ، پیش از آن که متکی به اندیشه وتفکر باشند ، شدیداً گرفتارانعطاف پذیری وحساسیت بیش از خود هستند . بازیگری که انعطاف بدنی ندارد ، در پی یافتن چیزهای دست نیافتنی است ؛ زیرا این مساله دامنه احساسات ، درخشش وخلاقیت بالفطره او را محدود خواهد نمود . بدیهی ترین اضطراب بازیگر ، شاید ترس از بیروح بودن و ناهماهنگی در شیوه اجرایی نقش باشد که البته این اضطراب به نوبه خود بسیار تعیین کننده است . اگربازیگر به خوبی تمرین کند ،کمتردرباره کیفیت ونوع تلقی خود از چگونگی نقش واجرای آن دچار نگرانی خواهد شد . تشویش او بیشتر ازآن روست که مبادا با ناتوانی ونوع تلقی خود از چگونگی نقش واجرای آن ، خودش راضایع سازد .

[*~* مهسا *~*]

اضطراب که باعث از دست رفتن تسلط بازیگر برنقش می شود ، به شیوه های مختلف موجب ناکامی بازیگر وعوارض جانبی می شود : لحن پر انقباض بیان ، ازنفس افتادگی ولرزش اعضای خشک وبیروح بدن کافی است تا اجرای نقش دچار وقفه شود یاآن که جذابیت نقش از همان آغاز به کلی از بین برود . این جا دیگر بازیگر مجبور است با مشکلات مبارزه کند ، زیرا ازپیش به فکر روبه روشدن با آنها بوده است ، در غیر این صورت نقش را ضایع خواهد کرد . معمولاً بازیگر خوب ، حتی با کمترین تلاش ، بیشتر از دیگران کارایی دارد ، زیرا شیوه های خاصی را برای نشان دادن توانایی های درونی وقابلیت های برجسته بدنی به کار می گیرد وعلت آن هراس از اجرای نقش نیست . برای بازیگر تحرک عاطفی لازم است : هیجان ، ترس و حس رقابت ومبارزه جویی برای اجرای یک نقش خوب لازم است . ( در ادامه به چگونگی پرورش عاطفی ، ذهنی و بدنی بازیگر خواهیم پرداخت ) اجرای یک نقش خوب شبیه مبارزه است وباید درآن پیروز شد . در این نبرد ؛ شکست به معنای از دست دادن همسویی عاطفی با تماشاگران وبیزاری آنان است .

[*~* مهسا *~*]

ارکان مهم بازیگری :
1 - بدن
2- بیان
3- ذهن
4 - احساس
5- تخیل

تمامی اصول و تکنیک بازیگری در پرورش همین پنج عنصر نهفته است . تربیت وتکامل این پنج عنصر در سه قسمت انجام می شود :
1 ـ پرورش بدن یک بازیگر ؛ تمام دستگاه های بدن ، تک تک عضلات وماهیچه ها با صرف روزی یک ساعت ونیم نرمش ها وتمریناتی شامل : ژیمناستیک ، ژیمناستیک توصیفی ، رقص کلاسیک و رقص توصیفی ، شمشیر بازی ، انواع تمرینات تنفسی، تمرینات مربوط به صدا، فن بیان، آواز خوانی ، پانتومیم . ظرف دو سال ، باروزی یک ساعت ونیم تمرین ونرمش ، به علاوه تمرینات پیوسته برای حفظ توانایی حاصله ، بازیگر به یک مرحله مطلوب و قابل قبول بر روی صحنه نایل می آید و به جایی می رسد که تماشایی خواهد شد . یعنی فراگیری وعملی کردن این این قبیل آموزش ها وتربیت های بدنی باعث می شود که بازیگر بتواند طیف وسیعی از نقش ها را بازی کند . به عنوان یک بازیگر قبل از هر چیز باید به معیارهای بدن خود دست یافته و آن را به طور کامل بشناسید . کنترل اعضا باید به طور موضعی انجام شود . به عنوان یک بازیگر باید بیاموزید که آن قدر با اعضای کنترل شده به سر برید تا وقتی که بدون فکر کردن به آن ، بتوانید این کنترل را انجام دهید . به عنوان بازیگری که برای ایفای نقش های متفاوت به سراغتان می آیند ، باید بیاموزید که اعضای بدن خود را کنترل کنید تا بتوانید حرکاتی را که به آن عادت ندارید ، انجام داده و نیز توانایی راه رفتن به اشکال متفاوت را ــ که مربوط به شخص بازی می شود ــ در خود به وجود آورید . روش انجام دادن این کار آن است که بعضی از اعضای بدن خود را با وضعیتی متفاوت در نظر بگیرید ــ مثلاً زانویی که خم می شود یا پشتی که خمیده است ــ و عنصر مورد نظر و عضلاتی را که آن عضو حمایت و کنترل می کند ، مشخص کنید. این خود شما هستید که باید قانع شوید که آنچه انجام می دهید حقیقی است . شما باید بیاموزید که با این حالت استثنایی که برای بدن خود به وجود آورده اید ، هم به طور مداوم به سر برید و هم آن را فراموش کنید . کنترل عضلات باید به صورت طبیعت ثانوی شما درآید ، به گونه ای نسبت به آن کاملاً ناخود آگاه باشید . کنترل بدن و صدایتان به خود شما مربوط است . خود را به یک بازیگر واقعی تبدیل کردن ، کار دشواری است .

[*~* مهسا *~*]

2 ـ پرورش ذهنی و فرهنگی بازیگر ؛ با بازیگری می توان راجع به شکسپیر ، برشت ، سوفوکل وچخوف حرف زد که سواد تئاتری داشته باشد و بداند این اشخاص مظهر چه چیزهایی بوده اند وبرای اجرای نمایشنامه های آنها چه تلاش هایی و با چه دیدگاه و منظوری در تئاترهای دنیا شکل گرفته است . بازیگر باید تاریخ ادبیات نمایشی را بشناسد وفرق بین رئالیسم و سمبولیسم را بداند . بازیگر باید تاریخ نقاشی ، مجسمه سازی ، موسیقی و از همه مهمتر تئاتر وسینما را بداند و سبک های نمایشنامه نویسان بزرگ هر دوره و ویژگی های فردی هر بازیگر وکارگردان بزرگ هر دوره وروند خلاقیتشان را بشناسد و یا دست کم به طور تقریبی در ذهن داشته باشد . بازیگر باید از روانشناسی حرکت ، از روانکاوی ، از تجلی احساسات و عواطف ، از منطق حس وحال ها ذهنیت روشنی داشته باشد . برای یک بازیگر لازم است که که اطلاعاتی از آناتومی بدن انسان وهمین طور از مجسمه های بزرگ دنیا داشته باشد . همه این اطلاعات بدین جهت لازم است که بازیگر بالاخره یک روزی با این چیزها روبه رو می شود و ناچارمی شود که روی صحنه با آن ها کارکند .

[*~* مهسا *~*]

3 ـ پرورش ضمیر درونی بازیگر ؛

مهمترین عنصردر بازی دراماتیک ، تربیت و پرورش ضمیر درونی بازیگر است . بازیگر اگر ضمیر درونی اش آن قدر رشد وپرورش پیدا نکرده باشدکه بتواند با اولین فرمان اراده اش ، هر کاری را انجام بدهد واز عهده تغییرات مقرر بر بیاید ، بازیگر نیست . به عبارت دیگر باید ، بازیگر باید ضمیرش قابلیت این را داشته باشد که در هر وضعیتی که نویسنده نوشته و یا کارگردان ازاو می خواهد ، زندگی کند . بدون پرورش چنین ضمیرِ درونی ، هرگز بازیگر نخواهیدشد . لازمه چنین چیزی کارکردن سخت ودراز مدت است ، وجز با صرف زمان فراوان وتجربه زیاد وجز از طریق یک رشته نقش های تجربی به دست نمی آید . از جمله کارهایی که بدین منظور بایدکرد، پرورش توانایی های ذیل است :
تسلط کامل بر حواس پنج گانه و پرورش حافظه هیجانی در انواع موقعیت هایی که بتوان تصور کرد ، پرورش تخیل وتصور ، دیدن وشرح دادن ، دیدن در خیال ، شعور جمعی ، که در ادامه به توضیح وبسط این مسایل خواهیم پرداخت .



توانایی های بازیگر کمبود های بازیگر
- اشتیاق شدید به رشد - احساس تزلزل
- علاقه مندی به خواندن
- نمایشنامه های مختلف و مطالب - عادت به پشت گوش انداختن
- زمینه ای مربوط به حرفه اش
- دستگاه صوتی پرطنین - صدای تعلیم ندیده ، نداشتن بیان
- سلامت جسمی - شلختگی در حرکات بدنی

[*~* مهسا *~*]

آغاز تکنیک بازیگری :

1 - انرژی
2- دست یابی به تماشاگر
3 – تنش

انرژی :
انرژی لازم را برای کار خود به دست آورید . منتظر نباشید که خداوند آن را برای شما بفرستد . بدون این انرژی ، کار شما بسیار خسته کننده خواهد بود . خواندن یا سخن گفتن از روی کلماتی که بر کاغذ نوشته شده اند،انجام می شود. اما درک بازیگر از این کلمات باید کاملاً روشن و دقیق باشد .

[*~* مهسا *~*]

دست یابی به تماشاگر :

1- در صحنه ممکن است به گونه ای خصوصی با بازیگر مقابل صحبت کنید. تماشاگران نیز باید به خوبی گفته های شما را بشنوند ، بنابراین نمی توانید صدایی را که هر روزه در صحبت های خصوصی از آن استفاده می کنید، به کار برید . همان طور که مطلب را به گوش بازیگر مقابل خود می رسانید ، باید آن را به گوش تماشاگر هم برسانید . هرگز به شکل نامفهوم گفت و گو نکنید. پاسخ شما هم باید شمرده ادا شود و هم خاص شما باشد .
2- پیوسته باید متوجه بود که همه کس باید سخن بازیگران را بشنود . بازیگر باید به صورت عینی سخن خود را به دیگران برساند . به عنوان بازیگر وقتی دریافتید که گفته خود را با قدرت منعکس می کنید وطنین عمیقی را که در صدایتان به وجود آمده ، حس کردید ، آن وقت تن طبیعی صدایی را که باید در صحنه از آن استفاده شود ، را پیدا کرده اید .

[*~* مهسا *~*]

تنش

تنش ، نه تنها کمکی به بازیگری که در صحنه است نمی کند ، بلکه یکی از دشمنان مطلق اوست . تنش عمدتاً حاصل وابستگی و توجه زیاد به کلمات نمایشنامه است . حاصل فراموش کردن این اصل است که در واقع مکان و رویداد، نمایشنامه را می سازند و نه کلمات .
وقتی به کلمات توجه دارید ، معنی اش این است که عمدتاً نگران خودتان هستید . این احساس نگرانی مانع می شود که بر روی صحنه ، در گفتار و رویداد صادق و صمیمی باشید و در نتیجه آن ، توجه تماشاگر را از دست می دهید . وقتی احساس می کنید که تنش دارد به سراغتان می آید ، محل تنش را مشخص کرده و با دقت فشار را از روی آن بردارید . اصل در به کار بردن عضلات آن است که فقط عضلاتی را که به آن احتیاج دارید ، به کار برید .
بازیگر باید در آنچه انجام می دهد و آنچه می گوید ، صادق باشد . این صداقت را در درون خود حس کنید. مهمترین چیز برای بازیگر این است که صداقت خود را حس کنید و در مقام کارگردان و یا مربی تئاتر نیز می توانید به بازیگرانتان برای رسیدن در حین عمل نمایشی ، کمک نمایید .