نقش تئاتر بر فرد و جامعه

[*~* مهسا *~*]

نقش تئاتر بر فرد و جامعه

[*~* مهسا *~*]

تئاتر یکی از شاخه های هنری بسیار موثر در جامعه می باشد که همواره اهالی آن به دلایل گوناگون نسبت به عملکرد مدیران آن معترض بوده و از طرف دیگر علیرغم برخی شعارها با کم توجهی مسئولین مواجه شده تا جایی که این کم توجهی منجر به انتخاب مدیران ضعیف و نا کارآمد،بودجه اندک ،عدم توجه جدی به کمبود امکانات سخت افزاری این رشته هنری و هزاران مشکل دیگر شده است.
اکنون در نظر داریم به واکاوی موانع پیشرفت تئاتر در کشور و دلایل کم توجهی مسئولین به این حرفه و البته از میزان تاثیر قابل توجه این حرفه در جامعه و رسالت خطیر آن پرده برداریم.

[*~* مهسا *~*]

تئاتر نهادی تحول آفرین در اجتماع

در جوامع توسعه یافته و یا در حال توسعه ،تئاتر از ارکان اصلی و تحول آفرین نهاد اجتماعی محسوب می گردد.این نهاد اجتماعی در راستای رفع نیازهای انسانی و اجتماعی،ضمن تعامل با ساختارها و هنجارهای جمعی ،با هنر آفرینی و خلق آثار نمایشی به تجلی زیبای حقایق و بیان جذاب انگیزه ها و احساسات مردم می پردازد و کارکرد عمیق و فراگستر خود را هم به عنوان آینه حیات جمعی و هم به عنوان الگوی زندگی اجتماعی بروز می دهد.

شواهد و تجارب هنرهای نمایشی در تاریخ گذشته و کنونی حاکی از آن است که تئاتر به عنوان وسیله ای موثر و کارآمد برای تقویت تلاشهای معیشتی و دفاعی و یا تحکیم مبانی حقوقی ،اجتماعی شدن،قانون پذیری و نظم و انضباط اجتماعی در قالب نمایشهای متنوع،جذاب و آگاهی بخش مورد استفاده مسئولین جامعه قرار گرفته شده است.

درحقیقت زمانی تئاتر و هنرهای نمایشی به جایگاه حقیقی خود نزدیک می شود که مردم تئاتر را برای خود تئاتر دوست بدارند و آن هنگامی است که تئاتر با فرهنگ ،ادب ،تعالی افکار و احساسات انسانها و روحیات و وجدان جمعی جامعه سر و کار داشته باشد و رویکرد آن بگونه ای باشد که به معنای حقیقی خود یعنی تجلی حقیقی ویژگی های ضروری مردم و روشنگری و تحول آفرینی آن نزدیک گردد.

وقتی چنین مردمی با فرهنگ و هنرمند در جامعه فزونی یافته و هنردوستی و فرهنگ پذیری رواج یابد، امکان ایجاد جامعه ای فرهنگی و آرمانی افزایش خواهد یافت.در چنین شرایطی تئاتر منزلتی فراخور رسالت خود داشته، از نقش و جایگاهی بالا در میان توده های مردم بوِیژه نخبگان برخور دار خواهد بود.

[*~* مهسا *~*]

تئاتر رسانه ای تأثیرگذار برای انتقال پیام های ملی و ارزش های جامعه

تئاتر و نمایش رسانه ایست که می‌تواند تنها با شناخت صحیح قابلیت‌ها واستعدادهای نهفته‌اش از طرف گروه تولید کننده یک نمایش، رسانه‌ای تاثیرگذار برای انتقال پیام‌های ملی، قومی و ارزشی یک جامعه باشد.همانگونه که نمایش می‌تواند آیینه فرهنگ جامعه باشد، می‌تواند بر آن نیز تاثیر بگذارد. آنچه در صحنه تئاتر اجرا می‌شود، می‌تواند تاثیر عمیق و بلند مدتی در ذهن و تفکر مخاطب داشته باشد و این نکته‌ای است که باید به آن توجه کرد چرا که ارائه پیام‌های درست و انتقال مفاهیم متعالی برگرفته از آموزه‌های دینی در این بخش می‌تواند بسیار نقش آفرین باشد.

[*~* مهسا *~*]

اگر تئاتر را بر پایه باورهای دینی و ملکه‌های ذهن مردم استوار کنیم، اثر مطلوبی بر مردم خواهد گذاشت.ذی نفوذترین و موثرترین فرهنگ ،قسمتی است که برپایه مذهبی باشد و وقتی اقدامات فرهنگی بر پایه مذهبی باشد، خود به خود مردم هم به عنوان مشارکت کننده، مدافع و ضامن اجرایی شرکت می‌کنند مانند ایام محرم که شاهد برگزاری مراسم عظیم عزاداری در سراسر کشور هستیم.

البته شبیه گردانی هم به نوعی هنر تئاتر است که بدون توسل به ارشاد یا ارگان‌ها به صورت خودجوش انجام می‌شود و چون این مراسم‌ها بر پایه اعتقادات دینی است بر احساسات مردم به واسطه صداقت تاثیر می‌گذارد و قطعاً استمرار هم خواهد شد.

به جهت اینکه ارتباط برنامه‌های فرهنگی یک ارتباط خیلی منطقی و عمیق هست، اثرگذاری تئاتر نسبت به فیلم به خاطر همین ارتباط بیشتر و منطقی‌‌تر است.

[*~* مهسا *~*]

مکان و نقش تئاتر در ارتباط با تماشاگر

مهم‌ترین عامل مؤثر اولیه در دریافت دقیق یک اجرای تئاتری توسط مخاطب «مکان» است. در طول تاریخ تئاتر، نظام «ثابت» روابط مکانی که در حقیقت به خود سالن نمایش و ابعاد صحنه اطلاق می‌شود همواره تغییر کرده و متحول شده است. مبنای همه تغییرات «ارتباط» بوده است. نظام‌های ثابت در هم شکسته شدند تا مخاطب به بازیگر نزدیک‌تر شود و روند فرایند ارتباط شکل مطلوب‌تری به خود بگیرد و این تحول به جایی رسید که در تئاتر معاصر اجراکنندگان و دریافتگران به نزدیک‌ترین فاصله ممکن رسیدند.

[*~* مهسا *~*]

نکته مهم دیگرآنکه، فاصله میان بازیگر/ تماشاگر به شدت در دریافت مخاطب تأثیر دارد. چه بسا نشستن مخاطب در جاهای مختلف، تفسیرها و برداشت‌های متفاوت از یک اثر را سبب شود. آنجا که مردم گرد هم می‌آیند و نسبت به یک نمایش واکنشی یکپارچه و دسته‌جمعی نشان می‌دهند، شاهد یک «همگرایی اجتماعی» هستیم و در جایی که مردم گرد می‌آیند اما نسبت به یک نمایش واکنش فردی نشان می‌دهند، شاهد یک «واگرایی اجتماعی» هستیم.

[*~* مهسا *~*]

همگرایی و واگرایی اجتماعی را می‌توان در چند شکل نمایشی مورد مطالعه قرار داد؛ مثلاً در تئاتر خیابانی که مردم دور هم جمع می‌شوند و در یک فاصله صمیمی نسبت به هم به نمایش می‌نگرند و به آن واکنشی یکپارچه و دسته‌جمعی نشان می‌دهند یک همگرایی اجتماعی می‌بینیم. اما در تالارها و تئاترهای صحنه‌ای هر تماشاگری بدون ارتباط با تماشاگر دیگری در یک «فاصله شخصی» در جایگاه مخصوص خود قرار می‌گیرد و نسبت به نمایشی که می‌بیند یک واکنش شخصی و فردی دارد. این عمل یک نوع «واگرایی اجتماعی» به شمار می‌رود. روشن است همگرایی و واگرایی مخاطبین در نتیجه کار، دریافت، تفسیر و معنا، نقش مؤثر و تعیین‌کننده‌ای دارند.

[*~* مهسا *~*]

آنچه که فرایند ارتباطی در تئاتر را یگانه و منحصر به فرد کرده، حضور زنده مخاطب در هنگام اجراست. در یک ارتباط زنده طبیعتاً فرستنده در انتظار بازخوردهایی است که از سمت گیرنده، انتظارش را می‌کشد. در این فرایند بازخوردهای پیاپی است که ارتباط را سیال و زنده نگه می‌دارد. ارتباط تئاتری با حضور و وجود مخاطب آغاز می‌شود، بنابراین مهم‌ترین سیگنال مخاطب در این فرایند «حضور» خود اوست که به ارتباط معنا می‌بخشد. مخاطب، سیگنال‌های ارسالی از سوی صحنه را با حواس پنج‌گانه خود دریافت می‌کند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد.

[*~* مهسا *~*]

وضعیت اقتصادی جامعه و تأثیر آن بر استقبال مردم از تئاتر


استقبال مخاطبان از هنرهای مختلف به رفاه نسبی مردم جامعه بستگی دارد به گونه‌ای که رفاه نسبی مردم موجب استقبال از فرهنگ و هنر می‌شود.


وضعیت اقتصادی جامعه به طور حتم در استقبال مخاطبان از هنرهای مختلف و مخصوصا تئاتر موثر است. در جامعه ای که رفاه نسبی وجود داشته باشد مردم نیز از هنر و فرهنگ استقبال کرده و به این مسائل اهمیت می دهند.