چهل مثل از قرآن کریم

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

فهرست مطالب

پيشگفتار

1 - مثل آتش
2 - مثل باران و رگبار
3 - مثل پشه
4 - مثل چوپان و گوسفندان
5 - مثل بذر پر بركت
6 - مثل باران و سنگ صاف
7 - مثل باغ حاصلخيز
8 - مثل گردباد آتشبار
9 - مثل آفرينش عيسى و آدم (عليهما السلام)
10 - مثل باد سموم و كشتزار
11 - مثل نور و ظلمات
12 - مثل شتر و سوراخ سوزن
13 - مثل زمين نرم و زمين شوره زار
14 - مثل سگ هار
15 - مثل بناى محكم و بناى سست
16 - مثل تجارت مجاهدان
17 - مثل زندگى و آب
18 - مثل كور و بينا، كر و شنوا
19 - مثل كف دست و آب
20 - مثل آب و كف
21 - مثل خاكستر و تندباد
22 - مثل درخت پاكيزه و درخت ناپاك
23 - مثل برده و آزاد
24 - مثل گنگ مادر زاد و انسان سالم
25 - مثل منطقه امن
26 - مثل زندگى دنيا و گياه
27 - مثل مگس
28 - مثل چراغ و چراغدان
29 - مثل سراب و ظلمات
30 - مثل عنكبوت
31 - مثل اصحاب قريه
32 - مثل غلام يك خواجه و غلام چند خواجه
33 - مثل ياران رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم)
34 - مثل خوردن گوشت برادر مرده
35 - مثل زندگى دنيا و آب باران
36 - مثل نور خدا و پف دهان
37 - مثل دراز گوش
38 - مثل چوب خشك (منافقان)
39 - مثل زنان بد و شوهران خوب
40 - مثل دو زن الگو و نمونه

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

پيشگفتار

نقش مثالهاى قرآنى در اثبات معارف الهى
سفره گسترده و غذاى آماده الهى
اركان مثل و تشبيه
1 - مثل آتش
2 - مثل باران و رگبار
3 - مثل پشه
نكته ها:
الف - معناى (فما فوقها):
ب - معناى اضلال الهى
ج - تابلوى حشره شناسى
4 - مثل چوپان و گوسفندان
5 - مثل بذر پر بركت
نكته ها:
الف - قانون عمومى تعاون در نظام آفرينش
ب - وسوسه شيطان به هنگام انفاق
ج - دعا و نفرين فرشتگان
6 - مثل باران و سنگ صاف
نكته ها:
1 - معناى منت و آزار
2 - ريا بلاى بزرگ اجتماعى
7 - مثل باغ حاصلخيز
8 - مثل گردباد آتشبار
نكته ها:
1 - تاءثير اعمال نيك در نسلها
2 - معناى اعصار
3 - اهميت تفكر در قرآن
9 - مثل آفرينش عيسى و آدم (عليهما السلام )
10 - مثل باد سموم و كشتزار
معناى واژه حرث
11 - مثل نور و ظلمات
نكته ها:
1 - كشش و جذبه الهى
2 - مرده هاى متحرك
3 - زيبا جلوه كردن اعمال زشت
12 - مثل شتر و سوراخ سوزن
13 - مثل زمين نرم و زمين شوره زار
14 - مثل سگ هار
1 - خطر بلعم باعوراهاى هر عصر
توضيح چند مطلب
15 - مثل بناى محكم و بناى سست
درسى بزرگ از داستان مسجد ضرار

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

16 - مثل تجارت مجاهدان
نكته ها:
1 - تجارت بى نظير
2 - قباله خانه بهشتى
17 - مثل زندگى و آب
18 - مثل كور و بينا، كر و شنوا
تمثيلى از شيخ شبسترى
19 - مثل كف دست و آب
20 - مثل آب و كف
نكته ها:
1 - بهره ها و ظرفيتها
2 - معناى زبد و رابى
3 - كف آب و كف فلزات
4 - پرتاب شدن باطل به خارج
5 - بقا به ميزان سود رسانى
6 - زندگى در پرتو تلاش و جهاد
7 - تداوم مبارزه حق و باطل
21 - مثل خاكستر و تندباد
آيا مخترعان و مكتشفان كافر نزد خدا پاداش ‍ دارند؟
22 - مثل درخت پاكيزه و درخت ناپاك
نكته ها:
1 - كلمات چهارگانه توحيدى
2 - دستگيرى الهى به هنگام مرگ يا در قبر
23 - مثل برده و آزاد
24 - مثل گنگ مادر زاد و انسان سالم
25 - مثل منطقه امن
كيفر كفران نعمت
نكته ها:
1 - رابطه امنيت و روزى فراوان
2 - معناى كفران نعمت
26 - مثل زندگى دنيا و گياه
نكته ها:
1 - زرق و برق ناپايدار
2 - عوامل غرور شكن
27 - مثل مگس
28 - مثل چراغ و چراغدان
نكته ها:
29 - مثل سراب و ظلمات
نكته ها:
1 - سه تشبيه براى اعمال كافران
2 - سخنى از امام خمينى (رحمه الله ) در باره فطرت خدا جويى
30 - مثل عنكبوت
نكته ها:
1 - تفاوت دركها از مثالهاى قرآن
2 - اسرارى از زندگى عنكبوتها
3 - ضعف انسان نسبت به ساير موجودات

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

31 - مثل اصحاب قريه
نكته ها:
1 - فال بد و نحوست حربه ضد ديانت
2 - تاءثير فال نيك و بد
32 - مثل غلام يك خواجه و غلام چند خواجه
33 - مثل ياران رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم )
34 - مثل خوردن گوشت برادر مرده
نكته ها:
1 - غيبت
2 - چرا غيبت به شدت تحريم شده ؟
3 - عوامل و انگيزه غيبت
4 - علاج غيبت و توبه آن
5 - موارد استثنا در غيبت
35 - مثل زندگى دنيا و آب باران
توضيح لغات و نكته ها
36 - مثل نور خدا و پف دهان
37 - مثل دراز گوش
عالم بى عمل
38 - مثل چوب خشك (منافقان )
خطر دشمنان چرب زبان
39 - مثل زنان بد و شوهران خوب
40 - مثل دو زن الگو و نمونه

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

پيشگفتار

... وتلك الامثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون(حشر / 21)

((اينها مثالهايى است كه براى مردم مى زنيم ، شايد در آن بينديشند!)).

كتاب حاضر شامل چهل ((مثل )) از مثل هاى تعليمى و تربيتى قرآن مجيد، در موضوعهاى مختلف ، عقيدتى ، اخلاقى ، تاريخى ، سياسى و اجتماعى است كه به ترتيب از سوره ((بقره )) تا سوره ((تحريم )) به شيوه نوينى استخراج شده است ؛ نخست پس از ذكر عنوان هر مثل در آغاز صفحه ، متن آيه (يا آيات ) مورد مثل ، همراه ترجمه آورده شده ، آنگاه وجه شباهت بين مثل و ممثل ذكر و در پايان تحت عنوان نكته (يا نكته ها) با استفاده از سخنان پيشوايان دين و نظرات مفسران بزرگ قرآن كريم ، درسها، پند آموزيها و عبرت گيريهايى كه هدف اصلى از آوردن مثلهاى قرآنى مى باشد، بيان گرديده است .
هدف از گردآورى اين مثلها، تنبه و بيدارى و عبرت آموزى است ، زيرا استفاده از مثل ، يكى از بهترين شيوه ها و مؤ ثرترين روشها و ساده ترين و عمومى ترين راههاى تربيتى است .

نقش مثالهاى قرآنى در اثبات معارف الهى

در مثالهاى قرآن ، نوعا مسائل معنوى ، عقلى و عقيدتى كه غير قابل ديدن با چشم سر است ، به محسوسات و چيزهاى قابل رؤ يت تشبيه شده تا آن مطالب معنوى ، در ذهن جايگزين و اطمينان بخش گردد. زيرا انس و الفت انسان بيشتر با محسوسات و اشياى ديدنى است و حقايق پيچيده عقلى از دسترس افكار تا اندازه اى دورتر مى باشد، مثالها و تشبيهاى معقول به محسوس ، آنها را از فاصله دوردست نزديك مى آورد و در آستانه حس قرار مى دهد.

گاه مى شود يك مثال به جا و مناسب و هماهنگ با مقصود، مطلب را براى همه قابل فهم مى سازد بسيارى از مسائل علمى كه در شكل اصلى خودش ‍ تنها براى خواص قابل فهم است ، و توده مردم استفاده چندانى از آن نمى برند، ولى هنگامى كه با مثال آميخته شد، براى همگان قابل درك مى گردد و هركس در هر حد و پايه اى از معلومات باشد، مى تواند از آن بهره گيرد. علاوه بر اين ، مثال هماهنگ و منطبق با مقصود، نقش به سزايى در مجاب كردن و خاموش ساختن افراد لجوج دارد. بنابراين مثل در توضيح و تفهيم و اثبات حقايق و مغلوب كردن لجوجان نقش انكار ناپذيرى دارد.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

سفره گسترده و غذاى آماده الهى

رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) طى گفتارى ، قرآن كريم را به طعام گسترده الهى تشبيه نموده و فرمودند:

ان هذا القران ماءدبة الله فتعلموا من ماءدبته ما استطعتم ؛(1)
اين قرآن غذاى آماده الهى است ، لذا آنچه توان داريد، از خوان نعمت خداوند بهره جوييد)).

آرى ، قرآن مجيد طعام گسترده و سفره پر نعمت الهى است كه هر كس به اندازه ظرفيت وجودى خودش ، از اين خوان پر بركت برخوردار مى گردد؛ دانشمندان ، فيلسوفان ، عارفان و افراد عامى هر كدام به اندازه توان و پيمانه تفكر و معرفت خويش از آن بهره مند مى گردند.

نكته ظريفى كه از اين حديث شريف نبوى (صلى الله عليه و آله و سلم ) استفاده مى شود، اين است كه مى فرمايد: قرآن غذاى آماده الهى است ، نه سفره گسترده بدون غذا كه هركس غذاى خود را در آن نهد و بخورد. بنابراين كسى كه خواسته ها، برداشتها و تفسيرهاى شخصى خود را بر قرآن تحميل نمايد و به عنوان تفسير و نظر قرآن عرضه كند، هيچ گاه از اين خوان گسترده الهى بهره مند نخواهد شد.

شرط برخوردارى از اين غذاى آماده معنوى اين است كه انسان ذهنش را از پيش داوريها و القائات جوى محيط خالى كند و بسان گرسنه اى كه خود را محتاج به غذا مى داند، بر خوان الهى مؤ دب زانو زند و معارف قرآن را از اهلش و كسانى كه اين كتاب آسمانى بر آنها نازل شده است ، فرا گيرد.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اركان مثل و تشبيه

در اين قسمت بى تناسب نيست كه جهت آگاهى و يادآورى خوانندگان گرامى ، اختصارا به اركان مثل و تشبيه اشاره شود.
تمثيل و تشبيه داراى چهار ركن است :
1 - ((مشبه )): چيزى كه آن را تشبيه مى كنند.
2 - ((مشبه به )): چيزى كه به آن تشبيه مى گردد.
3 - ((وجه شبه )): صفت و حالت مشتركى كه ميان ((مشبه )) و ((مشبه به )) وجود دارد و سبب تشبيه مى شود.
4 - ((ادات تشبيه )): كلماتى كه در تشبيه به كار برده مى شود.
ادات تشبيه در عربى عبارتند از: كاف (ك )، كاءن ، مثل ، شبه و غيره و در فارسى عبارتند از: مثل ، مانند، چون ، همچون ، همچو، بسان ، بگونه ، همانند، همسان و... .

مثال عربى
مثل نورالمؤ من كمشكوة ؛ مثل نور مؤ من ، همانند مشكات (چراغدان و نورافكن ) است )).

در اين تشبيه ((مشبه )) نور مؤ من ، ((مشبه به )) مشكات كاف (ك )، ((ادات تشبيه )) و ((وجه شباهت )) نور و روشنايى است . در اين عبارت ((نور ايمان )) كه غير محسوس و غير قابل ديدن است ، به نور و روشنايى چراغ كه محسوس و قابل رؤ يت مى باشد، تشبيه گرديده است . اين گونه تمثيل ها را، تشبيه معقول به محسوس مى نامند.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

مثال فارسى

سر از البرز بر زد قرص خورشيد
چو خون آلوده دزدى سر ز مكمن

در اين بيت ، خورشيد،

((مشبه ))، دزد خون آلود، ((مشبه به ))، كلمه چو، ((ادات تشبيه )) و ((وجه شباهت )) قرمزى است كه صفت مشتركى است ميان خورشيد به هنگام طلوع و رنگ دزد آنگاه كه از كمينگاه بيرون آيد.
تمثيل و تشبيه داراى اقسام زيادى است كه در كتابهاى معانى و بيان به طور مبسوط پيرامون آن بحث شده است . علاقه مندان مى توانند جهت اطلاع بيشتر به كتب مربوطه مراجعه نمايند.

در پايان اميد وارم خداوند متعال تمثيلهاى اين كتاب را مايه تدبر، تفكر و بيدارى خوانندگان قرار دهد ... وتلك الاءمثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون (2)؛
((اين مثلهايى است كه براى مردم مى آوريم ، تا در آن تفكر و انديشه كنند)).
قم
29/11/1376
حسين حقيقت جو

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

1 - مثل آتش

اءولئك الذين اشتروا الضللة بالهدى فما ربحت تجرتهم وما كانوا مهتدين# مثلهم كمثل الذى استوقد نارا فلمآ اءضآءت ما حوله ذهب الله بنورهم وتركهم فى ظلمت لايبصرون # صم (3) بكم عمى فهم لايرجعون .(4)

(((منافقان ) كسانى هستند كه هدايت را به گمراهى فروخته اند؛ و اين (داد و ستد و) تجارت (براى ) آنها سودى نداده و خود هدايت نيافته اند. مثل آنان ، مثل كسى است كه آتشى افروخته (تا در بيابان تاريك راه خود را پيدا كند) ولى هنگامى كه آتش اطرافش را روشن ساخت ، خداوند (طوفانى مى فرستد و) آن را خاموش مى كند و آنها را در تاريكى وحشتناكى كه چشم كار نمى كند، رها مى سازد. آنها كر و گنگ و كور، بنابراين (از راه خطا) باز نمى گردند!)).

* * *
همچو آن كز بهر نور افروخت نار
روشنايى برد زان پروردگار
ترك ايشان كرد و در تاريكى اند
زان نمى بينند و دور از نيكى اند
صم و بكم و عمى گشتند اين حرون (5)
گفت از اين معنى فهم لا يرجعون (6)