جوانه زندگی و زندگی جوان« شرح نامه 31 نهج البلاغه»

[نصرالله عاشق خداومولا]

علم بشر، اندک و ناقص

انیشتین می گوید: ((انسان تا به حال تنها دو و یا سه پله از پله های بی نهایت حقایق را کشف کرده است.))
نظرات دانشمندان و محققان علوم مختلف نیز، این مطلب را تایید می کند که دانسته های بشر در مقابل ندانسته های او فوق العاده اندک است.
آورده اند که از ((بوذر جمهر)) وزیر دانای انوشیروان سئوالات متعددی می کردند و او با تمام علم و دانایی خود، تنها به برخی از آنان پاسخ می داد و در برابر بقیه سئوالات که نمی دانست، بلند می گفت:
((نمی دانم)).
به او گفتند: ((ای مرد، مگر تو حقوق دریافت نمی کنی که به همه سئوالات پاسخ گویی؟))
او گفت: ((نه، من فقط در برابر آن چه می دانم مواجب می گیرم. اگر قرار باشد در برابر آن چه نمی دانم نیز عوایدی داشته باشم، خزانه این سلطان که هیچ، خزانه همه سلاطین نیز در برابر ندانسته هایم اندک است.))
در واقع علومی که تا کنون به نام علم - اعم از تجربی و... - معروف شده اند، علمی اندک و ناقص هستند. انسان باید از طریق وحی به دنبال علم حقیقی رود و آن را جستجو نماید و آن علمی است که انسان را نسبت به حقایق ظاهر و پشت پرده هستی، آگاه می سازد و بشر را در شناخت موفقیت حقیقی خود، یاری می کند؛ تا با عمل به آن، موقعیت حقیقی و استعدادهای الهی خود را باز شناسد و با شکوفایی آن به کمال برسد. این عمل به علم است که انسان را پله پله به اوج می رساند.
علم چندان که بیشتر خوانی - چون عمل در تو نیست نادانی
نه محقق بود نه دانشمند - چهار پایی بر او کتابی چند
آن تهی مغز را چه علم و خبر - که بر او هیزم است یا دفتر(39)

[نصرالله عاشق خداومولا]

خلاصه درس

عالمان چراغ های روشنگر زمین، جانشینان به حق پیامبران و وارثان فرستادگان خداوندند که با بهره گیری از علم حقیقی و عمل به آن، وجود خود را ساخته و نیز راهنمایان شایسته جامعه، به سوی حقیقت گشته اند.
علما در طول تاریخ، با درک مسئولیت الهی از استراحت و زندگی عادی خود گذشته و تن و جان خود را در راه هدایت معنوی جامعه، حل مشکلات عقیدتی - شرعی و حل شبهات دینی عام و خاص جامعه به سختی واداشتند و چه بسیار عالمانی که به سبب آگاهی از حقایق - که آن نیز از تعالیم مکتب و مذهب بود - بدن مبارکشان در آتش عداوت مشرکین و منافقین سوخت و خاکسترشان به باد سپرده، و یا به دریا ریخته شد و این چنین، اسلام ناب به ما رسیده است. به راستی چه کسی به اندازه امیرالمومنین علیه السلام سنگینی بار مسئولیت الهی را کاملا درک کرد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

پرسش

1 - نقش عالمان دینی را در حفظ صحیح احکام و منابع اسلامی به اختصار بیان کنید.
2 - چند نمونه از مصادیق وظیفه شناسی امیرالمومنین علیه السلام را - آن گاه که جهاد و پیکار، مناسب حال جامعه آن روز نبود - بیان کنید.
3 - رشد و نمو انسان به چند بخش تقسیم می شود؟ هر یک را توضیح دهید.
4 - نمونه هایی از مرارت های اولیای الهی را در راه نیل به سوی خداوند و پرورش استعادهای الهی روح خود بیان کنید.

[نصرالله عاشق خداومولا]

درس چهارم

((انتظار میرود پس از مطالعه این درس با مطالب زیر آشنا شوید.))
تعاریف مختلف خوشبختی
مفهوم حقیقی خوشبختی.
آرزو، رحمتی الهی
ارتباط آروزهای انسان و هویت او
نقش آرزوهای سازنده در زندگی
ابزار دست یابی به آرزوهای منطقی
علل آرزوهای غیر منطقی
پیامد آرزوهای غیر منطقی

[نصرالله عاشق خداومولا]

الی المولود المؤمل ما لا یدرک

((امل)) به معنای چشم داشت، توقع، خیال و آرزوست.
آرزو، گرمای دل هر پیر و جوان است. هر فردی از افراد بشر، در دل خود تمنای وصال حقیقتی را دارد و هر شبانه روز و گاه هر ساعت، در آسمان دل خود، سوار بر پرنده خیال به سوی دیار آرزوها می رود. گاهی انسان در دنیای روزمرگی، چنان غوطه ور می شود که امید به نجات او نیست. اما این فانوس آرزوست که او را به ساحل خوشبختی امیدوار می کند. در کالبد او روحی دوباره و چندباره می دمد و او را به خود می کشاند.

[نصرالله عاشق خداومولا]

خوشبختی

نظرات و تعاریف مختلفی، درباره خوشبختی وجود دارد. بعضی قابل تأمل، برخی تعجب آور و برخی دیگر نیز باعث خنده و استهزاست.
برخی، خوشبختی را در کتاب خوب و یا مجالست با دوستان اهل کتاب دانسته اند. برخی دیگر، ((شهرت)) را سعادت دانسته اند، اگر چه یک ساعت در زندگی، استفاده از لحظه ها را، دسته ای ((اراده قوی)) و جماعتی ((کار)) را خوشبختی شمرده اند.
حتی روش های بیان آرزوها نیز متفاوت است. ((فردریک پرلز)) این مطلب را این گونه مورد بررسی قرار داده است که؛ هم دیوانه می گوید: ((من آبراهام لینکن هستم)). فرد عصبی می گوید: ((کاش من آبراهام لینکل بودم)) و آدم سالم می گوید: ((من منم و تو، تویی)).(40)
با بررسی جوامع مختلف در می یابیم برخی آویزان کردن خرمهره بر گردن و یا وسیله نقلیه، پاشیدن آب پشت سر مسافر، نشستن کبوتر بر بام و یا پشت پنجره اتاق و حتی برخی نعل اسب و برخی دیگر، پریدن از روی آتش را موجب خوشبختی می دانند و برخی رد شدن از زیر نردبان، گره کردن انگشتان هنگام خطبه عقد، شکسته شدن آینه عروس و یا یکی از لوازم جهیزیه هنگام چیدن آنها، خواندن کلاغ بر روی بام و عطسه کردن شخص هنگام شروع کار، و حتی برخی دیگر روز سیزده را مایه بدبختی و بلا و آواز خواندن مرغ را سبب سیه روزی، بدبختی و نکبت میدانند تا جایی که حتی بر اساس این به اصطلاح مبانی! کانون گرم خانواده خود را از دست داده و باعث یأس و ناامیدی در خود و دیگران می شوند.
دیدگاه خرافی و خنده آور برخی از اینان در این زمان که قرن اتم و عصر فضا و رایانه است، به گونه ای غیرمنطقی است که به هیچ شکل نمی توان آن را توجیه کرد.
باید دید، معنای حقیقی خوشبختی چیست؟

[نصرالله عاشق خداومولا]

به راستی خوشبختی چیست؟

رابطه بین آرزو و خوشبختی، رابطه ای کاملا متصل و جدانشدنی است. همه فرزندان آدم ابوالبشر، در ذهن خود آرمانی را تصور می کنند. همچنین رسیدن به آن آرمان را آرزوی خود می دانند و بر این اساس است که مرتکب اعمال خیر و یا شر می شوند.
گر مال و فرزند انسان بسیار گردد و یا به جاه و شهرتی برسد که در تمام کره خاکی، معروف خاص و عام شود و یا بدنی سالم و بازویی قوی داشته باشد نمی توان او را خوشبخت نامید.
خوشبحتی حقیقی، آن زمان حاصل می شود که انسان به آرامش حقیقی برسد؛ آرامشی که بشر را از فکر و اندیشه مادی جدا کرده و به عالم ملکوت و ماورای طبیعت خاکی بکشاند. اگر از آنان که تمام همت، فکر، گفتار و نوشتار آنان ((مقام))، ((پوشاک)) و ((شکم)) و یا ((دامن)) است و دغدغه هایی این چنین، تمام آرامش زندگی آنان را به یغما برده است، بپرسیم که چه چیز را آرزومندید؟ چه پاسخ می گویند؟ بی شک اولین و یا لااقل یکی از خواسته های آنان، نجات از دغدغه ها و منجلابی است که در آن غوطه ورند. برخی از آنان حاضرند تمام و یا بخش عظیمی از دارایی و مقام خود را با ساعتی آرامش و یا تنها شبی خواب راحت معاوضه کنند.
شخصی خدمت امیرالمومنین علیه السلام رسید و پرسید: ((خوشبختی چیست؟))
حضرت پاسخ گفتند: ((خوشبختی در این نیست که مال تو فراوان و فرزندانت زیاد شود. خوشبختی آن است که عملت افزون گردد و حکمتت زیاد شود و بر پرستش خداوند مباهات کنی و اگر نیکی کردی، شکر خداوند به جای آوری، و اگر بدی کردی استغفار کنی.
دنیا فقط برای دو کس خوب است؛ کسی که گناهانی کرده و می خواهد با توبه جبران کند.
و کسی که با سرعت به کارهای نیک مشغول است.))(41)

[نصرالله عاشق خداومولا]

آرزو، رحمت الهی

حضرت عیسی علیه السلام نشسته بود، پیرمردی با بیل زمین را شیار می کرد.حضرت عیسی علیه السلام گفت: ((بارخدایا! امید و آرزو را از او بگیر)).
آن پیرمرد در همان دم، بیل را به کناری انداخت و دراز کشید. ساعتی گذشت عیسی علیه السلام دوباره عرض کرد: ((خداوندا! آرزو را به او برگردان)). بی درنگ آن پیر برخاست و شروع به کار کرد.(42)
به راستی که آرزو، رحمتی از سوی خداوند است. آرزو، قوه ای است که عضلات انسان را به تکاپو وا می دارد و او را به ادامه زندگی امیدوار می کند. آری! یار همدم همه افراد بشر است. آیا اگر آرزو نبود، هیچ مادری فرزند خود را شیر می داد، و یا هیچ باغبانی، درختی می کاشت؟(43)

[نصرالله عاشق خداومولا]

آرزوهای بی نهایت و مرگ


چه بسیار آرزومندانی که امید زندگی جاوید داشته اند، اما روز آنان به شب نرسید. و چه بسیار امیدوارانی که آرزوهای بلند و رؤیایی، آن ها را از عمل به وظایف خود باز داشت. اینان عمری را در پی رسیدن به آرزوهای نجومی خود دویدند و چون پیش رفتند آن را سرابی بیش نیافتند. انسان کشتکاری است که زمانی کوتاه یا بلند، آرزوهای کوچک و بزرگ خود را در زمین عمر خود می کارد و درست در آخرین لحظات انتظار، دروگر مرگ، حاصل تمام عمر او را به یغما می برد.
کشتکار این مزرعه، اگر جوان باشد، افسوس جوانی و بهار زندگانی و از دست رفتن بهترین فرصت طاعت پروردگار را می خورد و اگر پیر باشد، حسرت عمر بلند بر باد رفته و دست تهی از اعمال را از جام ((آه)) سر می کشد.
آن گاه که مرگ رخ می نمایاند، بزرگترین آرزوهای بشر چنان به نظر حقیر می آیند که صاحب آن گمان نمی برد به پای چنین آرزویی، عمر را تباه کرده است. آنان که آرزوهای بلند زمینی دارند، غالبا به گونه ای مشغول خود می شوند که روز واپسین را از یاد می برند و چنان نفسشان به دنیا خو می گیرد و آرزوی آن را می کند، که از گنجینه استعدادهای درخشان و فطرت پاک، تنها قلبی سخت و نفوذناپذیر، باقی می ماند که هیچ آیه ای را به جان نمی خرد.
خداوند تعالی، پیامبر خود، موسی علیه السلام را مورد خطاب قرار داد که ای موسی! در دنیا آرزوهایت را بلند مدار و بدان دل مدار و بدان دل مبند که آرزوی بلند، دل را قساوت می بخشد و آن که قسی القلب باشد از لطف و کرامت من به دور است.(44)

[نصرالله عاشق خداومولا]

آرمان و هویت

آرزوهای افراد و هویت آنان همواره در ارتباطی تنگاتنگ بوده اند. آنان که آرزوهای مقدس را می جویند، دارای فطرتی پاک و قلبی صاف، چون آینه اند و آنانی که آرزوهای بلند مادی و گاه پست حیوانی را در دل می پرورانند، دچار غفلتی شگفتند و چنان در خوابی عمیق فرو رفته اند که حتی صدای گوش خراش پای مرگ نیز در رویای باطل آنان، ذره ای اثر نمی گذارد.
برخی آرزوهای پست و حقیر را می طلبند و گروهی امید به دنیای دیگر دارند. چهارپایان همواره در پی سیری شکم خود هستند و گرگان و شیران در اندیشه دشمنی با غیر. اما مردان خدا که هویت الهی دارند، آرزویی جز کسب رضایت پروردگار و اندیشه ای جز وصل به او را در سر و دل نمی پرورانند.