قرآن در آیینه نهج البلاغه

[نصرالله عاشق خداومولا]

[نصرالله عاشق خداومولا]

مقدمه

با این که ما معتقدیم قرآن کریم بزرگ ترین هدیه الهی برای انسان ها و گران بهاترین میراث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در میان مسلمین است، امت اسلامی آن طور که شایسته است برای استفاده از این میراث عظیم از خود همت نشان نداده و نمی دهد. جامعه اسلامی پس از وفات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله علی رغم تاکیدات فراوان حضرتش مبنی بر وجوب رجوع و عمل به قرآن، به عنوان ثقل اکبر، و فرا گرفتن علوم قرآن از اهل بیت علیهم السلام به عنوان ثقل اصغر، از تمسک به این حبل متین الهی محروم مانده است. در نتیجه جامعه اسلامی از جایگاه اصلی خویش که قرآن آنها را بدان مژده داده و می فرماید: انتم الاعلون ان کنتم مومنین(1) بازمانده اند و امروزه به این واقعیت تلخ می باید اقرار نمود که جامعه اسلامی به دلیل فاصله گرفتن از واقعیت قرآن و علوم اهل بیت، متحمل خسارت های جبران ناپذیری شده است.
اما علی رغم دوری مسلمین از حقیقت قرآن و غریب بودن این گوهر آسمانی و عطیه رحمانی، پرداختن به ظاهر آن در میان مسلمین گهگاه از رواج و رونق خوبی برخوردار بوده است.
عموم مسلمانان قرآن را کتابی مقدس و آسمانی که در شب قدر بر قلب مبارک پیامبر نازل شده است، می شناسند و بدان احترام می گذارند. امروزه چاپ قرآن کریم با کاغذهای عالی و جلدهای زرین، و تلاوت و حفظ آن و تسلط بر علومی که به ظواهر قرآن می پردازد، از قبیل تجوید و مانند آن جایگاه ویژه ای در فرهنگ مسلمین پیدا کرده است و هر از چند گاهی شاهد برگزاری مسابقات حفظ و قرائت قرآن کریم در سطح بین الملل کشورهای اسلامی هستیم و این خود جای بسی خوشبختی است.
البته ناگفته نماند که رونق گرفتن قرآن کریم در سایر کشورهای اسلامی نیز تا حدود زیادی مرهون حضرت امام خمینی (ره) و پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است، زیرا بعد از پیام حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر اداره حرمین شریفین به دست شورایی متشکل از کشورهای اسلامی بود که عربستان به تعمیر و توسعه حرمین شریفین، پرداخت تا بدین وسیله خود را پیشگام تبلیغ اسلام و قرآن وانمود کند و از توجه ملت ها و کشورهای مسلمان به ایران اسلامی جلوگیری کند.
در هر حال، پرداختن به ظاهر قرآن و دور ماندن از حقیقت آن، از بزرگ ترین مشکلاتی بوده است که پیوسته جوامع اسلامی از ناحیه آن ضربه های جبران ناپذیری خورده اند. روشن است که تا مسلمانان از ظاهر قرآن به باطن آن در نگذرند و از گفتار به عمل روی نیاورند، هدایت قرآن درباره آنها تحقق نیافته است.
این مجموعه در صدد بررسی عوامل دور افتادن مسلمانان از حقیقت قرآن و عترت، پس از وفات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیست. آنچه در این نوشتار آمده، جلوه هایی از حقیقت قرآن از دیدگاه نهج البلاغه و از زبان خود قرآن کریم است و خواننده، قرآن را از منظر امیر مومنان علیه السلام می شناسد و با عظمت آن آشنا می شود. همچنین به طرح پاره ای از شبهاتی که از جانب برخی معاندان مطرح می شود و پاسخ آنها، پرداخته شده است. در خاتمه نیز از زبان قرآن ناطق، علی علیه السلام، علل و انگیزه های شیطانی طرح این گونه شبهه ها بیان می گردد.
لازم به ذکر است که مطالب این کتاب در واقع مجموعه چند سخنرانی است که حضرت آیت الله مصباح یزدی در رمضان سال های 1377 و 1378 هجری شمسی در قم ایراد داشته اند. از آن جا که سعی بر آن بوده که تا حد امکان، مطالبی که استاد بیان کرده اند کم و زیاد و جا به جا نشود و فقط تلاش شده زبان گفتاری تا حدودی به زبان نوشتاری نزدیک گردد، لذا طبیعی است که دقت های معمول نگارشی و ویرایشی به طور کامل و صددرصد در این کتاب به چشم نمی خورد.
در پایان از محقق ارجمند جناب حجت الاسلام محمدی که کار تدوین این مجموعه را به انجام رسانده اند و نیز جناب حجت الاسلام نادری که امر ویرایش آن را بر عهده داشته اند سپاسگزاری نموده و مزید توفیقات ایشان را از درگاه ایزد منان خواستاریم.
انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

[نصرالله عاشق خداومولا]

فصل اول : جایگاه قرآن در جامعه دینی



قرآن، تنها کتاب آسمانی در اختیار انسان

اگر بخواهیم به همه آنچه درباره قرآن در نهج البلاغه آمده است بپردازیم بحث بسیار طولانی می شود. امام علی علیه السلام در بیش از بیست خطبه نهج البلاغه به معرفی قرآن و جایگاه آن پرداخته است و گاه بیش از نصف خطبه به تبیین جایگاه قرآن و نقش آن در زندگی مسلمانان و وظیفه آنان در قبال این کتاب آسمانی اختصاص پیدا کرده است. ما در این جا تنها به توضیح پاره ای از توصیف های نهج البلاغه درباره قرآن کریم بسنده می کنیم. امام علیه السلام در خطبه 133 می فرماید: و کتاب الله بین اظهرکم ناطق لا یعیی لسانه؛ قرآن در دسترس و جلوی روی شماست. بر خلاف کتب آسمانی ادیان دیگر از قبیل کتاب حضرت موسی و حضرت عیسی علیه السلام، قرآن در اختیار شماست. گفتنی است که امم گذشته و به خصوص در بین یهود بنی اسرائیل کتاب مقدس در اختیار عموم مردم نبوده است؛ بلکه تنها نسخه های محدودی از تورات در نزد علمای یهود موجود بوده و برای عموم امکان مراجعه به تورات وجود نداشته است.
درباره کتاب آسمانی حضرت عیسی علیه السلام وضع از این هم نگران کننده تر بوده و هست؛ زیرا آنچه امروز به نام انجیل در میان مسیحیان شناخته می شود کتابی نیست که بر حضرت عیسی مسیح علیه السلام نازل شده؛ بلکه مطالبی است که به دست افرادی گردآوری و به نام اناجیل اربعه معروف شده است. بنابراین امم پیشین از دسترسی به کتب آسمانی محروم ماندند. اما وضعیت در مورد قرآن متفاوت است. کیفیت نزول قرآن و قرائت و تعلیم آن از جانب پیامبر صلی الله علیه و آله به گونه ای بود که مردم می توانستند آن را فرا بگیرند و آیاتش را حفظ کنند و قرآن به طور کامل در دسترسشان باشد. از دیگر ویژگی های مهم این کتاب آسمانی آن است که خداوند متعال بر امت اسلام منت نهاده و خود، حفظ قرآن کریم را از هر گونه تهدیدی به عهده گرفته است. به علاوه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به قدری به فراگیری مسلمانان و حفظ آیات الهی اهتمام داشتند که در همان زمان رسول الله، عده زیادی از مسلمانان حافظ قرآن بودند و نسخه هایی از آیاتی که جدیدا نازل می شد در اختیار داشتند و به تدریج آنها را حفظ می کردند و به هر حال از طریق تکثیر این نسخه ها یا نقل سینه به سینه از حافظی به حافظ دیگر، قرآن در اختیار همگان قرار می گرفت.
حضرت علی علیه السلام می فرماید: کتاب الله بین اظهرکم؛ کتاب خدا در میان شماست، در دسترس شماست. ناطق لا یعیی لسانه. بجاست روی این جمله تاکید و تکیه شود. حضرت می فرماید: این کتاب گویاست و زبانش به کندی نمی گراید، از سخن گفتن خسته نمی شود و هرگز لکنت پیدا نمی کند، بنایی است که پایه هایش فرو نمی ریزد و پیروزمندی است که یارانش شکست نمی خورند.

[نصرالله عاشق خداومولا]

سخن گفتن قرآن

امام علی علیه السلام از سویی در مورد اوصاف قرآن در نهج البلاغه می فرمایند: این کتاب کتاب ناطق است؛ خودش سخن می گوید؛ از سخن گفتن خسته نمی شود. سخن و مطلب خویش را به روشنی بیان می کند و از دیگر سوی، می فرمایند این قرآن، ناطق نیست؛ باید آن را به سخن درآورد و من هستم که این قرآن را برای شما تبیین می کنم. و گاه در بعضی از تعابیر آمده است که قرآن صامت ناطق؛(2) قرآن ساکت است و در عین حال ناطق و گویا. به راستی معنای این سخن چیست؟
به نظر می رسد این تعبیر بیانگر دو نگاه متفاوت به این کتاب آسمانی است که در یک نگرش قرآن کتابی مقدس، ولی خاموش در گوشه ای نشسته است و با کسی سخن نمی گوید و کسی با او ارتباطی ندارد و از نگاهی دیگر کتابی است گویا که همه انسان ها را مخاطب خویش قرار داده است و آنها را به پیروی از خود فرا می خواند و به پیروان خود نوید بهروزی و سعادت می دهد.
بدیهی است قرآنی که تنها وصف آن تقدس باشد و بس، کلمات و جملات و آیاتی است منقوش بر صفحاتی از کاغذ که مسلمان ها به آن احترام می گذارند، آن را می بوسند و آن را در بهترین جای خانه خویش نگه می دارند و گاه در مجالسی بدون توجه به حقیقت و معانیش آن را تلاوت می کنند. اگر با این دید به قرآن بنگریم، قرآن کتاب صامتی است که با صوت محسوس سخن نمی گوید و کسی که چنین نگرشی به قرآن دارد هرگز سخنی از قرآن نخواهد شنید و قرآن کریم مشکلی از او حل نخواهد کرد.
بنابراین ما موظفیم به نگرش دوم روی بیاوریم؛ یعنی قرآن را کتاب زندگی بدانیم و با ایجاد روحیه تسلیم در برابر خدای متعال، خود را برای شنیدن سخنان قرآن کریم که تمامی آنها دستورات زندگی است آماده کنیم. در این صورت است که قرآن ناطق و گویاست؛ با انسان ها سخن می گوید و آنها را در تمام زمینه ها راهنمایی می کند.
علاوه بر این تفسیری که برای صامت بودن و ناطق بودن قرآن بیان کردیم، معنایی عمیق تر از این نیز برای این مطلب وجود دارد که آن معنا مورد نظر حضرت علی علیه السلام است و بر اساس آن معنای خاص است که می فرمایند قرآن صامت است و باید آن را به سخن درآورد و این من هستم که قرآن را برای شما تبیین می کنم. اینک به توضیح صامت بودن و ناطق بودن قرآن به معنای دوم - و در واقع به تبیین معنای حقیقی آن - می پردازیم: هر چند قرآن کریم کلام خدای متعال است و حقیقت این کلام الهی و صدور و نزولش برای ما شناختنی نیست، اما از آن جا که هدف از نزول آن هدایت انسان هاست، این کلام الهی آن قدر تنزل پیدا کرده است که به صورت کلمات و جملات و آیات قابل خواندن و شنیدن برای بشر درآمده، ولی در عین حال چنین نیست که مضامین همه آیات آن برای انسان های عادی قابل فهم و دسترسی باشد و خود مردم بدون تفسیر و تبیین پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام و راسخین در علم بتوانند به مقاصد آیات نایل شوند.
به عنوان مثال، تفصیل و تبیین جزئیات احکام در قرآن نیامده است، همچنین آیاتی از قرآن کریم مجمل است و نیاز به تبیین و توضیح دارد. بنابراین قرآن از بسیاری از جهات ((صامت))است یعنی برای انسانهای عادی، بدون تفسیر و تبیین کسی که با غیب ارتباط دارد و به علوم الهی آگاه است قابل استفاده نیست.

[نصرالله عاشق خداومولا]

پیامبر و تبیین قرآن

یکی از وظایف پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت به امت، تبیین آیات الهی است. قرآن کریم خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم؛(3) ما قرآن را بر تو نازل کردیم و وظیفه توست که قرآن را بر مردم بخوانی و معارف آن را برای ایشان تبیین نمایی؛ زیرا چنان که اشاره شد، قرآن کلام الهی است و با این که بسیار تنزل یافته تا به صورت کلمات و آیات درآمده است در اختیار مسلمانان قرار گرفته، در عین حال معارف آن، چنان عمیق است که برای انسان های عادی چندان قابل فهم نیست، لذا قرآن از این جهت نزد انسان های عادی صامت است و نیاز به تفسیر و تبیین پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصوم دارد. بر همین اساس خداوند متعال خطاب به پیامبر می فرمایند:((ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا آن را برای مردم تبیین کنی)).
بنابراین آیات قرآن تفسیری خاص خود دارند که این تفسیر و تبیین و علوم آن نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام است آنها نیز معارف قرآن را در اختیار مسلمان ها گذاشتند و پیام قرآن را به گوش مردم رسانیدند. پس قرآن به این اعتبار ناطق است و پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام معارف قرآن را بیان فرمودند. لکن باید توجه داشت که قرآن سخن خویش را اعم از خوشایند مخاطب بیان می کند، خواه موافق خواهش دل او، یا مخالف هوای نفس انسان باشد. و نیز شیاطین انس حق ندارند خواسته های خود را بر قرآن تحمیل کنند و به اسم برداشت خود از قرآن، کلام خداوندی را به رای خود تفسیر کنند، که در این باره در آینده به تفصیل سخن خواهیم گفت.
بنابر هر دو معنا که از ((صامت بودن و ناطق بودن)) قرآن بیان شد حضرت علی علیه السلام می فرمایند:ناطق لا یعیی لسانه؛(4) قرآن گوینده ای است که از سخن گفتن خسته نمی شود و پیام هایش را به گوش مردم می رساند و حجت را بر مسلمانان تمام می کند.
بنابراین در این فراز از سخن، علی علیه السلام قرآن را چنین معرفی می کند که، قرآن این کلام الهی در بین شماست و پیوسته با لسانی گویا و رسا انسان ها را به فلاح و رستگاری فرا می خواند و پیروانش را به سعادت و خوشبختی نوید می دهد و از انجام رسالت خویش هرگز خسته نمی شود.
در خطبه 157 در وصف قرآن کریم چنین می فرماید: ذلک القرآن فاستنطقوه و لن ینطق و لکن اخبرکم عنه، الا ان فیه علم ما یأتی، و الحدیث عن الماضی، و دواء دائکم، و نظم ما بینکم؛ هان، این قرآن است. پس از او بخواهید تا برای شما سخن بگوید در حالی که هرگز قرآن (بدون تبیین و تفسیر پیامبر و امام معصوم (علیه السلام) سخن نخواهد گفت. شما باید از زبان پیامبر و امام معصوم علیهماالسلام با معارف قرآن آشنا شوید و علوم قرآن را از آنها دریافت کنید. قرآن دریای معارف و علوم الهی است که غواصی در این دریای عمیق و بی انتها و صید گوهرهای انسان ساز آن تنها از عهده کسانی برمی آید که با غیب عالم هستی در ارتباطند و خدای متعال نیز از مردم خواسته تا با توسل به ذیل عنایت پیامبر و ائمه هدی علیهم السلام و استفاده از علوم اهل بیت و کمک و راهنمایی آن بزرگواران به معارف بلند قرآن راه یابند؛ زیرا علوم قرآن در نزد اهل بیت است. در نتیجه سخن آنها سخن قرآن است. و چون چنین است پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام قرآن ناطقند.
بر مبنای مذکور حضرت علی علیه السلام می فرماید: ذلک القرآن فاستنطقوه و لن ینطق؛ این قرآن و این شما، ببینید که بدون تبیین امام معصوم علیه السلام است که می باید قرآن را برای شما تفسیر و تبیین کند و شما را از معارف و علوم قرآن آگاه نماید.
حضرت با بیان این مقدمه قرآن را از زاویه دیگری مورد توجه قرار می دهند و مردم را به رجوع به قرآن و تدبر در آن فرا می خوانند. حضرتش می فرمایند، حال که امام معصوم علیه السلام می باید علوم و معارف قرآن را برای مسلمانان بیان کند و خود قرآن سخن نمی گوید و مردم خود نیز قادر نیستند مستقیماً پیام های الهی را دریافت کنند. اکنون: اخبرکم عنه؛ من شما را از قرآن آگاه می کنم و از علوم و معارف قرآن به شما خبر می دهم. بدانید تمام آنچه مورد نیاز شماست در قرآن کریم است: الا ان فیه علم ما یأتی و الحدیث عن الماضی و دواء دائکم و نظم بینکم؛ علم گذشته و آینده در قرآن است و درمان درد شما و راه نظم و سامان امورتان در قرآن است. این شما هستید که باید با استفاده از قرآن کریم و علوم اهل بیت علیهم السلام به امور خود سامان بخشید.

[نصرالله عاشق خداومولا]

تذکر دو نکته

1- قرآن مهم ترین سند تاریخی برای مسلمانان و پیروان این کتاب آسمانی است. آن جا که قرآن از تاریخی سخن می گوید و تفکرات و معتقدات اقوام و ملل پیشین و روش زندگی و سرگذشت آنها را بیان می کند، معتبرترین سند تاریخی است و در مقایسه با کتب و مطالب تاریخی، که سند قرآنی ندارد، گر چه به صورت تواتر نقل شده باشد، ارزش و اعتبار آنها در حد قرآن نیست. پس اخبار گذشتگان و داستان انبیا و اقوام پیشین را از قرآن باید شنید و از آنها پند گرفت.
این ما هستیم که باید با مراجعه به قرآن و مطالعه داستان زندگی اقوام و ملل پیشین از آنها درس عبرت گرفته، زندگی خود را بر اساس حق و روش صحیح سامان بخشیم.
2- قرآن کریم علاوه بر آن که تاریخ گذشتگان را برای ما نقل می کند و با بیان حوادثی که برای آنان رخ داده است ما را در فضای زندگی آنها قرار می دهد و از ما می خواهد که درس عبرت بگیریم، از آینده نیز خبر می دهد. بدیهی است سخن علمی و یقینی راجع به آینده گفتن کار کسی جز خداوند متعال و کسانی که به اذن او از آینده خبر دارند نیست. این خداست که آینده و گذشته و حال برایش معنا ندارد و می تواند راجع به آینده سخن بگوید و از آن خبر دهد، اوست که می تواند راه را برای بندگانش روشن کند که چگونه رفتار کنند تا به سعادت برسند. این قرآن کریم است که از گذشته و آینده خبر می دهد و انسان را نسبت به آن آگاه می کند. لذا حضرت می فرماید: الا ان فیه علم ما یأتی و الحدیث عن الماضی؛ آگاه باشید که علم آنچه می آید و آنچه گذشته است در قرآن کریم است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

نقش قرآن در زندگی

حضرت علی علیه السلام کلید حل همه مشکلات را قرآن معرفی می کند و در وصف آن می فرماید: و دواء دائکم و نظم ما بینکم؛ دوای درد و راه حل مشکلات شما و راه سامان بخشیدن به امورتان در قرآن است. قرآن داروی شفابخشی است که همه دردها را درمان می کند و با وجود قرآن دردها و ناراحتی ها التیام می یابد. باید این نسخه شفابخش را خواند و آن را به دقت مطالعه کرد و با راه درمان دردها و مشکلات فردی و اجتماعی آشنا شد.
بدیهی است قبل از احساس و شناختن درد و مشکل، سخن گفتن از درمان، خارج از مسیر طبیعی است؛ زیرا ابتدا باید دردهای فردی و اجتماعی را شناخت و با مطالعه و دقت در آیات کریمه قرآن با آنها آشنا شد، آن گاه با به کار بستن این نسخه شفابخش به درمان آنها پرداخت. امروز در جامعه ما مشکلات فراوانی اعم از فردی و اجتماعی وجود دارد که همه خواهان رفع این مشکلاتند و با این که پیشرفت های چشم گیری در زمینه های مختلفی وجود داشته است، مشکلات زیادی باقی مانده است که مسئولین پیوسته در تلاشند تا به صورتی آنها را حل کنند.
حضرت در این خطبه می فرمایند: و دواء دائکم و نظم ما بینکم؛ قرآن نسخه درمان دردها و مشکلات شماست، و در خطبه 189 با این تعبیر که و دواء لیس و بعده داء می فرمایند: قرآن دارویی است که بعد از آن دردی باقی نمی ماند.
مطلبی که قبل از هر چیز باید بدان توجه داشت ایمان به فرمایش حضرت علی علیه السلام است؛ یعنی باید با تمام وجود باور داشته باشیم که درمان حقیقی دردها و مشکلات ما، اعم از فردی و اجتماعی، در قرآن است. همه ما به این مطلب اقرار داریم؛ لکن مراتب ایمان و یقین افراد متفاوت است. هر چند هستند کسانی که با تمام وجود باور داشته باشند که اگر به قرآن روی بیاورند و معارف و راهنمایی های آن را به کار بندند، قرآن بهترین نسخه شفابخش دردهاست، لکن چنین افرادی بسیار اندکند و شاید یکی از بزرگ ترین مشکلات جامعه ما ضعف ایمان در این جهت باشد و این امر موجب شده است بسیاری از مشکلات همچنان باقی بماند. گاه کسانی در اثر ناآگاهی و یا کج اندیشی ممکن است این فکر انحرافی را مطرح کنند که با وجود این که قرآن در اختیار ماست و مدعی پیروی از آن هستیم پس چرا مشکلات اقتصادی مانند تورم و گرانی و هزاران مشکل فردی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی رنج می برند؟ برای پاسخ به این پرسش، در این جا توضیحاتی را بیان می داریم.

[نصرالله عاشق خداومولا]

قرآن؛ راهنمای خطوط کلی

بسیار ساده انگارانه به نظر می آید که کسی انتظار داشته باشد قرآن مانند کتاب حل المسائل، دردها و مشکلات فردی و اجتماعی را یکی یکی بیان کند و سپس راه حل آنها را به ترتیب توضیح دهد. قرآن با سرنوشت ابدی انسان سر و کار دارد و هدف قرآن فلاح و رستگاری انسان در دنیا و آخرت است. در این عرصه، قرآن کریم راه های کلی و خطوط اصلی را به ما نشان می دهد که با به کار بستن آنها می توانیم زندگی سعادتمندانه ای داشته باشیم، این خطوط کلی چراغ هایی هستند که جهت سیر و حرکت را نشان می دهند لکن باید توجه داشته باشیم که برای رسیدن به سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت و رفع مشکلات و تحقق جامعه ای مترقی و در عین حال دینی و اسلامی، خداوند متعال دو وسیله در اختیار انسان قرار داده است: یکی دین و دیگری عقل.
قرآن خطوط اصلی ترقی و تکامل انسانی را روشن می کند و جامعه اسلامی موظف است با نیروی تفکر و اندیشه و استفاده از تجارب علمی دیگران (حتی غیر مسلمانان) را منع نمی کند؛ بلکه علم را ودیعه الهی می داند و مسلمانان را به آموختن آن تشویق می کند. پیامبر صلی الله علیه و آله جهت ترغیب و تشویق مسلمانان به یادگیری علوم می فرمایند: اطلبوا العلم و لو بالصین؛(5)دانش بیاموزید و از تجارب علمی دیگران بهره مند شوید هر چند برای تحقق این منظور پیمودن مسیری بس طولانی لازم باشد. البته امروزه روابط بین المللی، بسیار پیچیده است و کشورهای استکباری و قدرت های اهریمنی با انواع حیله ها و ابزارهای گوناگون تکنولوژی، اقتصادی، و به طور کلی با استفاده از محصولات تجارب علمی بشر در صددند تا روابط سلطه جویانه خود را تحکیم بخشند، لکن ما باید با ذکاوت بسیار، بدون این که از اهداف اسلامی و قرآنی خود کم ترین عقب نشینی کنیم از نتایج علوم بشری در زمینه های مختلف در راه بهبود وضع اقتصادی و رفع مشکلات معیشتی مردم بهره جوییم.
بنابراین قرآن در پی پاسخ گویی به تمام مشکلات ریز و درشت زندگی بشر نبوده و نیست، بلکه بیانگر خطوط اصلی و کلی سعادت و تکامل انسان است و آن را به مسلمانان نشان داده و مردم را بدان فرا می خواند. در این قسمت، در ادامه فرمایش حضرت علی علیه السلام که درباره شفابخشی قرآن است به یکی از آن خطوط کلی مستفاد از قرآن اشاره می کنیم و آن را به عنوان نمونه توضیح می دهیم.

[نصرالله عاشق خداومولا]

نمونه ای از خطوط کلی قرآن

قرآن کریم می فرماید: و لو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض و لکن کذبوا فاخذناهم بما کانوا یکسبون.(6) این آیه یکی از محکماتی است که هیچ گونه تشابهی در آن وجود ندارد و چنان معنای صریح و روشنی دارد که جای هیچ گونه شک و شبهه ای در آن نیست، به نحوی که در این قالب زبانی، معنایی جز همان چیزی که هر اهل زبان و آشنای به زبان عربی می فهمد قابل برداشت نیست؛ بگذریم از کج اندیشان و قایلین به قرائت های مختلف و برداشت های نو، که ممکن است بگویند ما از کلمه لیل، نهار را می فهمیم و از حجاب داشتن، عریان بودن را برداشت می کنیم! البته خاطرنشان می کنم که در آینده درباره قرائت های مختلف از دین به تفصیل سخن خواهیم گفت.
این آیه، یکی از خطوط کلی اعتقادی و در عین حال راه درمان مشکلات اقتصادی و راه رفع مضیقه های معیشتی را بیان می کند. ترجمه آیه شریفه این است: اگر اهل آبادی های روی زمین ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند هر آیینه ما برکات آسمان و زمین را به روی آنها می گشودیم؛ ولی آنها تقوا پیشه نکردند، بلکه کفر ورزیدند و نسبت به نعمت های خداوند ناسپاسی کردند و در نتیجه دچار مشکلات و انواع بلاها شدند. بنابراین قرآن کریم با صراحت تمام، توسعه اقتصادی و پیدا شدن گشایش در زندگی مومنین و رفع تنگناهای اقتصادی و نزول نعمت و به طور کلی نزول برکات آسمان و زمین را در گرو ایمان و تقوا می داند و در مقابل، ناسپاسی و کفران نعمت های الهی را موجب زوال نعمت ها و نزول بلاها و انواع مشکلات معرفی می کند و قدردانی و شکر نعمت را موجب ازدیاد آن و کفران نعمت را موجب عذاب می داند. قرآن می فرماید: لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید؛(7) هر آینه اگر شکر نعمت ها را به جای آورید شما را افزون خواهم کرد، و اگر ناسپاسی نمایید تحقیقا عذاب من سخت خواهد بود. در این جا به یکی از نعمت های بزرگ الهی که در اثر پیروی از قرآن کریم شامل ملت بزرگوار ایران شده است اشاره می کنیم و توفیق قدردانی آن را برای مردم از خدای بزرگ می طلبیم و به ذات اقدسش پناه می بریم از این که در اثر ناسپاسی، این نعمت بزرگ از ما گرفته شود.

[نصرالله عاشق خداومولا]

تجلی موهبت الهی در تحقق حکومت اسلامی

همه تصدیق می کنیم بعد از شهادت امام علی علیه السلام یکی از بزرگ ترین آرزوهای ما مسلمانان داشتن حکومت عدلی متکی بر وحی و احکام الهی بوده است. سال ها اجداد و نیاکان ما در آرزوی برقراری چنین حکومتی بوده اند و در حالی که در زیر سلطه پادشاهان و حاکمان جور، در جوی خفقان آور زندگی می کردند و چندان نقشی در اداره امور اجتماعی خویش نداشتند، تحقق حکومت اسلامی برای آنان امری آرمانی و دست نیافتنی و محال می نمود.
بعد از گذشت هزار و سیصد و اندی سال در این برهه از تاریخ در اثر روی آوردن مردم مسلمان ایران به قرآن کریم و رهبری ولی فقیه و نایب امام معصوم علیه السلام خدای متعال یکی از بزرگ ترین نعمت هایش؛ یعنی حکومت اسلامی را به مردم ایران عنایت کرد. بدیهی است که در صدد توجیه نواقص و کمبودها و توجیه عملکردها نیستیم، بلکه آنچه در این جا مورد تاکید است این است که اصل تحقق این نظام مقدس به منظور پیاده شدن احکام الهی از موهبت های الهی است.
آنچه اینک بعد از گذشت بیست سال از انقلاب به آن توجه داده می شود و نگرانی دلسوزان انقلاب و پاسداران ارزش های دینی و اخلاقی را دو چندان کرده است این است که جامعه، ایمان و تقوای خود را از دست بدهد و به تدریج ارزش های انقلابی و دینی اش کم رنگ شود و در نتیجه دشمنان اسلام و ایران در تهاجم و شبیخون فرهنگی در اجرای نقشه های خود موفق شوند و با جدا کردن مردم و به خصوص طبقه جوان از ارزش های دینی و انقلابی دوباره بر مردم مسلمان ایران تسلط یابند.
در این جا ممکن است این سوال مطرح شود که پس چه باید کرد تا از یک طرف ارزش های اعتقادی و دینی جامعه حفظ شود و در نتیجه، دشمن در اجرای نقشه هایش ناکام گردد و از طرف دیگر بر همه مشکلات فایق آییم.