مناسبت های شمسی در قرآن

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

روز تعاون (13 شهریور)

تعاون و همکاری نقش بسزایی در رشد و شکوفایی جامعه دارد. با گسترش فرهنگ تعاون، وحدت و یکدلی در جامعه، حاکم می شود و ابتکارها و خلاقیت ها پدیدار
ص:96
می گردد. به موجب اصل چهل و چهارم قانون اساسی، نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاون و خصوصی با برنامه ریزی منظم و صحیح استوار است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

همکاری و تعاون، فقط در کارهای نیک

مسلمانان موظفنددر کارهای نیک، تعاون و همکاری کنند، ولی همکاری در اهداف باطل، ممنوع است.
... و در نیکوکاری و پرهیزگاری با یکدیگر همکاری کنید، و در گناه و تعدّی دستیار هم نشوید و از خدا پروا کنید که خدا سخت کیفر است. (مائده: 2)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

ممنوعیت همکارگیری از گمراهان

آفرینش بر پایه راستی و درستی و هدایت است. مؤمنان در دعوت به همکاری نباید از گمراهان و شیطان صفتان یاری بخواهند و آنان را یار و همکار خود برگزینند:
و (یاد کن) هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: آدم را سجده کنید، پس (همه) _ جز ابلیس _ سجده کردند، که از (گروه) جن بود و از فرمان پروردگارش سرپیچید، آیا (با این حال) او و نسلش را به جای من دوستان خود می گیرید، حال آن که آن ها دشمن شمایند؟ و چه بد جانشینانی برای ستمگرانند. (من) آنان را نه در آفرینش آسمان ها و زمین به شهادت طلبیدم و نه در آفرینش خودشان و من آن نیستم که گمراه کنندگان را همکار خود بگیرم. (کهف: 50 و 51)
ص:97

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

آغاز هفته دفاع مقدس (31 شهریور _ 6 مهر)

31 شهریور، سالروز آغاز جنگ تحمیلی از سوی رژیم بعث عراق، علیه جمهوری اسلامی ایران در سال 1359 است. از 31 شهریور تا 6 مهر را «هفته دفاع مقدس» نام نهاده اند و به این مناسبت، در این روزها خاطره رشادت ها و جان فشانی ها و صبر و مقاومت ملت ایران ارج نهاده می شود. در قرآن، آیات بسیاری درباره لزوم دفاع در برابر هجوم دشمن آمده است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

حرمت جنگ طلبی و تجاوز

اسلام، جنگ جاه طلبانه را تأیید نمی کند و آن را تجاوز و تعدی می داند تا آن جا که اگر گروهی از مسلمانان به گروه دیگری تجاوز کند، بر مسلمان های دیگر واجب است که اگر نتوانستند میان آنان صلح و سازش برقرار سازند، با متجاوز بجنگند تا از تجاوز دست بردارد.
قرآن می فرماید:
اگر دو طایفه از مؤمنان با هم بجنگند، میان آن دو را اصلاح دهید، و اگر (باز) یکی از آن دو بر دیگری تعدی کرد، با آن (طایفه ای) که تعدّی می کند، بجنگید تا به فرمان خدا باز گردد. پس اگر بازگشت، آن ها را دادگرانه سازش دهید و عدالت کنید، که خدا دادگران را دوست می دارد.... (حجرات: 9)
تجاوز و تعدی نکنید؛ زیرا خداوند تجاوزکاران را دوست نمی دارد. (بقره: 190)
قرآن حتی از تجاوز به مشرکان و دشمنان اسلام نیز به شدت نهی کرده است:
... و البته نباید کینه توزی گروهی که شما را از مسجد الحرام باز داشتند، شما را به تعدّی وادارد... . (مائده: 2)


جهاد ابتدایی، گونه ای از دفاع

مسلمانان می توانند به فرمان امام معصوم، جنگ را آغاز کنند. قرآن درباره نبرد با
ص:98
مشرکان می فرماید:
و با آنان بجنگید تا فتنه ای بر جای نماند و دین یکسره از آن خدا گردد. پس اگر (از کفر) بازایستند، همانا خدا به آن چه انجام می دهند، بیناست. (انفال: 39)
یکی از مصادیق این نوع جهاد، یاری رساندن به مردم مسلمانی است که زیر ضربه های شکنجه های طاقت فرسای ستمگران قرار گرفته اند:
و چرا شما در راه خدا (و در راه نجات) مردان و زنان و کودکان مستضعف نمی جنگید؟ همانان که می گویند: پروردگارا، ما را از این شهری که مردمش ستم پیشه اند، بیرون ببر و از جانب خود برای ما سرپرستی قرار ده و از نزد خویش، یاوری برای ما تعیین فرما. کسانی که ایمان آورده اند، در راه خدا کارزار می کنند و کسانی که کافر شده اند، در راه طاغوت می جنگند. پس با یاران شیطان بجنگید که نیرنگ شیطان (در نهایت) ضعیف است. (نساء: 75 و 76)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

جهاد ابتدایی، گونه ای از دفاع

مسلمانان می توانند به فرمان امام معصوم، جنگ را آغاز کنند. قرآن درباره نبرد با
ص:98
مشرکان می فرماید:
و با آنان بجنگید تا فتنه ای بر جای نماند و دین یکسره از آن خدا گردد. پس اگر (از کفر) بازایستند، همانا خدا به آن چه انجام می دهند، بیناست. (انفال: 39)
یکی از مصادیق این نوع جهاد، یاری رساندن به مردم مسلمانی است که زیر ضربه های شکنجه های طاقت فرسای ستمگران قرار گرفته اند:
و چرا شما در راه خدا (و در راه نجات) مردان و زنان و کودکان مستضعف نمی جنگید؟ همانان که می گویند: پروردگارا، ما را از این شهری که مردمش ستم پیشه اند، بیرون ببر و از جانب خود برای ما سرپرستی قرار ده و از نزد خویش، یاوری برای ما تعیین فرما. کسانی که ایمان آورده اند، در راه خدا کارزار می کنند و کسانی که کافر شده اند، در راه طاغوت می جنگند. پس با یاران شیطان بجنگید که نیرنگ شیطان (در نهایت) ضعیف است. (نساء: 75 و 76)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

جهاد دفاعی

هر ملتی حق دارد در برابر هجوم و تجاوز ستمگران از خویش دفاع کند و از هیچ اقدام منطقی برای حفظ موجودیت خویش فرو گذار نکند. جنگ هایی چون احزاب، احد، موته، تبوک، حنین و... از جمله جنگ های دفاعی اند. در مواردی که دشمنان اسلام، سرزمین های اسلامی را غصب کرده و منابع آن ها را زیر سلطه خود گرفته اند، اسلام اجازه می دهد مسلمانان در برابر آن ها بایستند و از خود دفاع کنند.
در راه خدا، با کسانی که با شما می جنگند بجنگید، (ولی) از اندازه در نگذرید؛ زیرا خداوند تجاوزکاران را دوست نمی دارد. و هرکجا که برایشان دست یافتید، آنان را بکشید و از همان جا که شما را بیرون راندند، آنان را بیرون برانید؛ (چرا که) فتنه (شرک) از قتل بدتر است... . (بقره: 190 و 191)
قرآن، درباره داستان آموزنده طالوت که وظیفه همگان را برای دفاع در برابر هجوم
ص:99
دشمن روشن می سازد، چنین بیان می کند:
آیا از (حال) سران بنی اسرائیل پس از موسی علیه السلام خبر نیافتی؟ آن گاه که به پیامبری از خود گفتند: پادشاهی برای ما بگمار تا در راه خدا پیکار کنیم. (آن پیامبر) گفت: اگر جنگیدن بر شما مقرّر گردد، چه بسا پیکار نکنید. گفتند: چرا در راه خدا نجنگیم با آن که ما از دیارمان و از (نزد) فرزندانمان بیرون رانده شده ایم... . (بقره: 246)
کسانی که جهاد بر آنان واجب نیست
کسانی که جهاد بر آنان واجب نیست
بر ناتوانان و بر بیماران و بر کسانی که چیزی نمی یابند (تا در راه جهاد) خرج کنند _ در صورتی که برای خدا و پیامبرش خیرخواهی کنند _ هیچ گناهی نیست، (و نیز) بر نیکوکاران ایرادی نیست و خدا آمرزنده مهربان است. و (نیز) گناهی نیست بر کسانی که چون پیش تو آمدند تا سوارشان کنی (و) گفتی: «چیزی پیدا نمی کنم تا بر آن سوارتان کنم» برگشتند و در اثر اندوه از چشمانشان اشک فرو می ریخت که (چرا) چیزی نمی یابند تا (در راه جهاد) خرج کنند. (توبه: 91 و 92)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

مرفهان، گریزندگان از جهاد

و چون سوره ای نازل شود که به خدا ایمان آورید و همراه پیامبرش جهاد کنید، ثروتمندان از تو عذر و اجازه خواهند و گویند: بگذار که ما با خانه نشینان باشیم. راضی شدند که با خانه نشینان باشند و بر دل هایشان مهر زده شده است. در نتیجه، قدرت درک ندارند. (توبه: 86 و 87)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

اندازه دفاع

هدف از دفاع، انتقام گیری و فرو نشاندن خشم و کینه از دشمنان نیست تا مسلمانان در دفاع تا آن جا پیش بروند که هرگونه اقدامی را برای خود حلال بشمرند، بلکه هدف، دفع تجاوز دشمن و ایجاد امنیت برای مسلمانان است. قرآن اندازه این گونه دفاع را بیان
ص:100
و سیاست مقابله به مثل با دشمن را به مسلمانان گوشزد می کند:
پس هرکس بر شما تعدّی کرد، همان گونه که بر شما تعدّی کرده، بر او تعدّی کنید و از خدا پروا بدارید و بدانید که خدا با تقوا پیشگان است. (بقره: 194)
روز کشاورز (1 مهر)
اشاره
روز کشاورز (1 مهر)
زیر فصل ها
اهمیت کشاورزی
نشانه های قدرت الهی در کشتزارها
کشاورز حقیقی، خداست
اهمیت کشاورزی
اهمیت کشاورزی
کشاورزی و دامداری مهم ترین بخش تولید زندگی انسان است و رسیدن به خودکفایی در این دو زمینه، نه تنها ضامن استقلال اقتصادی است که استقلال سیاسی را نیز تضمین می کند. بنابراین، دولت ها می کوشند صنعت کشاورزی خود را هرچه بیشتر گسترش دهند و از صنایع مدرن در این زمینه یاری می گیرند.
نشانه های قدرت الهی در کشتزارها
نشانه های قدرت الهی در کشتزارها
مگر ندیده ای که خدا از آسمان، آبی فرود آورد پس آن را به چشمه هایی که در (طبقات زیرین) زمین است راه داد. آن گاه به وسیله آن کشتزاری را که به رنگ های گوناگون است، بیرون می آورد. سپس خشک می گردد، آن گاه آن را زرد می بینی. سپس خاشاکش می گرداند. همانا در این (دگرگونیها) برای صاحبان خرد عبرتی است. (زمر: 21)(1)
________________________________________
1- و نیز نک: رعد: 4؛ نحل: 10 _ 13؛ مؤمنون: 19؛ شعرا: 7 _ 8؛ زمر: 21؛ نازعات: 30 _ 31.
ص:101
کشاورز حقیقی، خداست
کشاورز حقیقی، خداست
آیا آن چه را کشت می کنید، ملاحظه کرده اید. آیا شما آن را(بی یاری ما) زراعت می کنید، یا ماییم که زراعت می کنیم؟ اگر بخواهیم همانا خاشاکش می گردانیم. ولی پس در افسوس (و تعجب) می افتید. (و می گویید) ما زیان دیده ایم. (واقعه: 63 _ 67)
روشن است که کار انسان در زراعت تنها کشت است، ولی رویانیدن تنها کار خداست. انسان دانه ای را می افشاند و این خداوند است که در درون دانه، یک سلول زنده بسیار کوچک آفریده و هنگامی که در محیط آماده قرار گرفت، در آغاز، از مواد غذایی آماده در خود دانه استفاده می کند، جوانه می زند، و ریشه می دواند. آن گاه با سرعتی شگفت از مواد غذایی زمین یاری می گیرد و دستگاه های عظیم و آزمایشگاه های موجود در درون گیاه را به کار می اندازد و غوغایی برپا می کند. ساقه، شاخه و خوشه را می سازد و گاه از یک دانه، صدها یا هزاران دانه بر می خیزد. دانشمندان می گویند: تشکیلاتی که در ساختمان یک گیاه به کار رفته از تشکیلات موجود در یک شهر عظیم صنعتی با کارخانه های پرشمارش، شگفت انگیزتر و به مراتب پیچیده تر است. خداوند می تواند در یک لحظه تندباد مسمومی بفرستد که آن را پیش از بستن دانه ها خشک کند و درهم بشکند یا آفتی بفرستد که محصول از بین برود. اگر زارع حقیقی انسان ها بودند، این امور امکان نداشت. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «هیچ یک از شما نگوید: من زراعت کردم، بلکه بگوید کشت کردم».(1)
________________________________________
1- تفسیر نمونه، ج 23، ص 241.
ص:102
روز جهانی جهانگردی (5 مهر)
اشاره
روز جهانی جهانگردی (5 مهر)
زیر فصل ها
انگیزه های گردشگری
اسوه های گردشگری
انگیزه های گردشگری
1. هجرت
آنان که ایمان آورده و هجرت کرده اند و در راه خدا جهاد نموده اند، آنان به رحمت خدا امیدوارند. (بقره: 218)
می گویند: مگر زمین خدا گسترده نبود تا در آن مهاجرت کنید؟ (نساء: 97)
2. حج
در میان مردم برای [ادای] حج بانگ برآور تا پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغری _ که از راه دور می آیند _ به سوی تو روی آورند تا شاهد منافع خویش باشند. (حج: 27 و 28)
3. عبرت گیری
[ای رسول ما] بگو در زمین بگردید و بنگرید فرجام کسانی که پیش تر بوده [و ]بیشترشان مشرک بودند، چگونه بوده است. (روم: 42)
4. آشنایی با زندگی پیشینیان
به یقین، پیش از شما سنّت هایی [بوده و] سپری شده است، پس در زمین بگردید و بنگرید که فرجام تکذیب کنندگان چگونه بوده است. (آل عمران: 137)
5. جهان شناسی برای خداشناسی
بگو در زمین بگردید و بنگرید که چگونه [خداوند] آفرینش را آغاز کرده است. (عنکبوت: 20)
6. پرورش اندیشه
ص:103
آیا در زمین گردش نکرده اند تا دل هایی داشته باشند که با آن بیندیشند یا گوش هایی که با آن بشنوند؟ (حج: آیه 46)
اسوه های گردشگری
اسوه های گردشگری
حضرت موسی
برای حضرت موسی علیه السلام چندین سفر برشمرده اند، از جمله هم سفریِ آن حضرت با حضرت خضر. حضرت موسی در این سفر، پس از دیدار با حضر، آمادگی کامل خود را برای فراگیری دانش اعلام می دارد و حضرت خضر هم با شرایطی آن را می پذیرد، این سفر با سوار شدن بر کشتی آغاز شد:
پس رهسپار گردیدند تا وقتی که سوار بر کشتی شدند. (کهف: 71)
حضرت ابراهیم
آن حضرت برای فراگیر کردن توحید و یکتاپرستی در جامعه، سفرهای پر رنج و پر خطری را در پیش گرفته است. در یکی از سفرها نیز حضرت لوط او را همراهی می کند:
و او و لوط را [برای رفتن] به سوی آن سرزمینی که برای جهانیان در آن برکت نهاده بودیم [شام] رهانیدیم. (انبیا: 71)
روز سالمندان (9 مهر)
اشاره
روز سالمندان (9 مهر)
دوران سالمندی همانند دوران کودکی یا جوانی، یکی از مراحل زندگی است. با این تفاوت که دوران کودکی و جوانی سرشار از توان و تلاش، ولی دوران سالمندی، همراه
ص:104
با تحلیل قوا و کاهش میزان فعالیت های فیزیکی است.
خداست آن کس که شما را ابتدا ناتوان آفرید، آن گاه پس از ناتوانی قوت بخشید. پس بعد از قوت، ناتوانی و پیری داد. هرچه بخواهد می آفریند و هموست دانای توانا. (روم: 54)
دستگیری و احترام به سالمندان
دستگیری و احترام به سالمندان
و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر (خود) احسان کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگی رسیدند، به آن ها (حتی) «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آن ها سخنی شایسته بگوی. و از سر مهربانی، بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: «پروردگارا، آن دو را رحمت کن چنان که مرا در خردی پروردند». (اسراء: 23 و 24)
پی آمدهای پیری
1. ضعف و ناتوانی
و هر که را عمر دراز دهیم، او را در خلقت دچار افت می کنیم. آیا نمی اندیشند؟ (یس: 68)
انسان باید پیش از آن که از نشاط و زیبایی به پژمردگی بگراید، توشه راه طولانی آخرت را از این جهان برگیرد که در فصل ناتوانی و پیری و درماندگی هیچ کاری از او ساخته نیست.
2. فراموشی
خدا شما را آفرید، سپس (جان) شما را می گیرد و بعضی از شما تا خوارترین (دوره) سال های زندگی (فرتوتی) بازگردانده می شود، به طوری که بعد از (آن همه) دانستن، (دیگر) چیزی نمی دانند. همانا خدا دانای تواناست. (نحل: 70)
ص:105

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

روز کشاورز (1 مهر)
ا
اهمیت کشاورزی


کشاورزی و دامداری مهم ترین بخش تولید زندگی انسان است و رسیدن به خودکفایی در این دو زمینه، نه تنها ضامن استقلال اقتصادی است که استقلال سیاسی را نیز تضمین می کند. بنابراین، دولت ها می کوشند صنعت کشاورزی خود را هرچه بیشتر گسترش دهند و از صنایع مدرن در این زمینه یاری می گیرند.