مناسبت های شمسی در قرآن

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

حمل و نقل دریایی

در حمل و نقل، کشتی، وسیله ای کم هزینه و پرسود شناخته شده است. با توجه به این نکته که راه های دریایی از جاده های خشکی بسیار گسترده تر، کم خرج تر، و آماده تر است، عظمت نعمت دریاها را برای کشتی رانی روشن تر می سازد. این وسیله که خداوند
ص:121
آن را به تسخیر انسان در آورده، از زمان های قدیم مورد استفاده بوده و توجه به این نکته که کشتی های غول پیکر گاه به عظمت یک شهر بوده و جمعیت بسیار و کالای فراوانی را می تواند در خود جای دهد، بشر پیشرفته را در به کارگیری هرچه بیشتر از این نعمت الهی به خود متوجه ساخت:
خداست که آسمان ها و زمین را آفرید، و از آسمان آبی فرو فرستاد و به وسیله آن از میوه ها برای شما روزی بیرون آورد و کشتی را برای شما رام گردانید تا به فرمان او در دریا روان شود و رودها را برای شما مسخّر کرد. (ابراهیم: 32)
او کسی است که دریا را مسخّر (شما) ساخت.... و کشتی ها را می بینید که سینه دریا را می شکافند تا شما (به تجارت پردازید) و از فضل خدا بهره گیرید، شاید شکر نعمت های او را به جا آورید. (نحل: 14)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

اهمیّت آبادی و امنیت راه

جاده باید دارای دو ویژگی باشد:
1. خشک و بیابانی نباشد و آبادی های آن نزدیک و متصل به هم باشد تا مسافران بتوانند نیازهای خود را تأمین کنند؛
2. امنیت داشته باشد:
و میان آنان و میان آبادانی هایی که در آن ها برکت نهاده بودیم، شهرهای متّصل به هم قرار داده بودیم و در میان آن ها مسافت را، به اندازه، مقرر داشته بودیم. در این (راه)ها، شبان و روزان آسوده خاطر بگردید. (سبأ: 18)
کمک به در راه ماندگان
کمک به در راه ماندگان
یک دسته از کسانی که در قرآن درباره آنان سفارش و برایشان حق و حقوقی در نظر گرفته است، در راه ماندگان هستند که خداوند آنان را «ابن سبیل» خوانده است.
از تو می پرسند: چه چیزی انفاق کنند (و به چه کسی بدهند)؟ بگو: هر مالی انفاق کنید، به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مسکینان و به در راه مانده تعلق
ص:122
دارد و هرگونه نیکی کنید البته خدا به آن داناست. (بقره: 215)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

ولادت حضرت عیسی علیه السلام (4 دی، 25 دسامبر)

معجزه ولادت

و در این کتاب از مریم یاد کن، آن گاه که از کسان خود، در مکانی شرقی به کناری شتافت. و در برابر آنان پرده ای بر خود گرفت. پس روح خود را به سوی او فرستادیم تا به (شکل) بشری خوش اندام بر او نمایان شد. (مریم) گفت: اگر پرهیزگاری، من از تو به خدای رحمان پناه می برم. گفت: من فقط فرستاده پروردگار توام، برای این که به تو پسری پاکیزه ببخشم. گفت: چگونه مرا پسری باشد با آن که دست بشری به من نرسیده و بدکار نبوده ام؟ . گفت: (فرمان) چنین است، پروردگار تو گفته که آن بر من آسان است، و تا او را نشانه ای برای مردم و رحمتی از جانب خویش قرار دهیم، و (این) دستوری قطعی بود. پس (مریم) به او (عیسی) آبستن شد و با او به مکان دور افتاده ای پناه جست. تا درد زایمان، او را به سوی تنه درخت خرمایی کشانید. گفت: ای کاش، پیش از این مرده بودم و یکسره فراموش شده بودم. پس، از زیر (پای) او (فرشته) وی را ندا داد که: غم مدار، پروردگارت زیر (پای) تو چشمه آبی پدید آورده است. و تنه درخت خرما را به طرف خود (بگیر و) بتکان، تا بر تو خرمای تازه فرو ریزد. و بخور و بنوش و دیده روشن دار. پس اگر کسی از آدمیان را دیدی، بگوی: من برای (خدای) رحمان روزه نذر کرده ام، و امروز
ص:123
مطلقاً با انسانی سخن نخواهم گفت. پس (مریم) در حالی که او را در آغوش گرفته بود، به نزد قومش آورد. گفتند: ای مریم، به راستی کار بسیار ناپسندی مرتکب شده ای. ای خواهر هارون، پدرت مرد بدی نبود و مادرت (نیز) بدکاره نبود. (مریم) به سوی (عیسی) اشاره کرد. گفتند: چگونه با کسی که در گهواره (و) کودک است، سخن بگوییم؟ . (کودک) گفت: منم بنده خدا که به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است. و هر جا که باشم، مرا با برکت ساخته، و تا زنده ام، به نماز و زکات سفارش کرده است... . (مریم، 16 _ 33)(1)
شخصیت حضرت عیسی علیه السلام
شخصیت حضرت عیسی علیه السلام
نام گذاری
خدا تو را به کلمه ای که نامش مسیح عیسی بن مریم است، از خود بشارت می دهد. (آل عمران: 45)
خیرخواه مادر
خیرخواه مادر
(خداوند) مرا نیکوکار و قدردان و خیر خواه مادرم قرار داده، جبّار و شقّی نیافریده است. (مریم: 32)
سه روز مبارک
حضرت عیسی علیه السلام در کودکی فرمود:
و درود بر من، روزی که زاده شدم و روزی که می میرم و روزی که زنده برانگیخته می شوم. (مریم: 33)
معجزه های مسیح علیه السلام
1. آفرینش مرغ از گل به اجازه خدا
... در حقیقت، من از جانب پروردگارتان برایتان معجزه ای آورده ام: من از گل
________________________________________
1- و نیز نک: آل عمران: 45 _ 49.
ص:124
برای شما (چیزی) به شکل پرنده می سازم. آن گاه در آن می دمم، پس به اذن خدا پرنده ای می شود. (آل عمران: 49)
2. شفا دادن کورمادرزاد و بیماری های درمان ناپذیر
و به اذن خدا نابینای مادرزاده و پیس را بهبود می بخشم. (آل عمران: 49)
3. نزول مائده آسمانی
و (یاد کن) هنگامی را که حواریّون گفتند: ای عیسی پسر مریم، آیا پروردگارت می تواند از آسمان، خوانی برای ما فرود آورد؟ (عیسی) گفت: اگر ایمان دارید از خدا پروا دارید. گفتند: می خواهیم از آن بخوریم. و دل های ما آرامش یابد، و بدانیم که به ما راست گفته ای و بر آن از گواهان باشیم. عیسی پسر مریم گفت: بارالها، پروردگارا، از آسمان خوانی بر ما فرو فرست تا عیدی برای اول و آخر ما باشد و نشانه ای از جانب تو. و ما را روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی. خدا فرمود: من آن را بر شما فرو خواهم فرستاد، (ولی) هرکس از شما پس از آن انکار ورزد، وی را (چنان) عذابی کنم که هیچ یک از جهانیان را (آن چنان) عذاب نکرده باشم. (مائده: 112 _ 115)
ابلاغ پیام تاریخی امام خمینی به گورباچف، آخرین رئیس جمهور شوروی (13 دی)
اشاره
ابلاغ پیام تاریخی امام خمینی به گورباچف، آخرین رئیس جمهور شوروی (13 دی)
نامه تاریخی امام خمینی رحمه الله در شرایطی خطاب به رهبری شوروی سابق نگاشته شد که تحلیل گران سیاسی، نظاره گر تجدید نظرطلبی و آغاز تحولات دنیای کمونیسم
ص:125
بودند، ولی قادر به اظهار نظر یا موضع گیری روشن درباره رخدادهای در حال انجام در بلوک شرق نبودند. امام خمینی رحمه الله با بینشی برخاسته از مکتب وحی و فراتر از بینش های سیاسی، به ترسیم این رویداد مهم پرداخت. بهره گیری دقیق و به هنگام از این فرصت تاریخی در جهت ابلاغ ندای فطرت و پیام توحید، بیان غنای اسلام و آمادگی حوزه های علمیه تشیع برای پاسخ گویی به نیازهای فکری و اعتقادی نسل معاصر، برقراری رابطه معنوی و ابراز همدردی و حمایت از مسلمانان شوروی و دیگر کشورهای بلوک شرق، ایستادگی نظام جمهوری اسلامی بر اصل خدشه ناپذیر نه شرقی و نه غربی و مبارزه با استکبار در اشکال و چهره های مختلف آن، پیش بینی شکست قطعی مارکسیسم در میدان عمل و فرو پاشی نظام الحادی کمونیسم، هشدار جدی نسبت به فرو غلتیدن در دامن نظام سرمایه داری غرب، تحقق وعده های الهی و بازگشت نهایی جامعه انسانی به فطرت خداجوی خویش، از جمله ویژگی ها و نکات برجسته این پیام است. شایسته است که اندیشمندان مسلمان به تشریح و تبیین معارف ناب آن پرداخته و نیاز روز افزون مسلمانان و دیگر ملیت ها و مذاهب کشورها را پاسخ گویند. از آن جا که این اقدام امام خمینی رحمه الله در راستای دعوت الهی به سوی توحید بوده، آیاتی از قرآن را که سخن از دعوت به میان آورده، دسته بندی و بیان می کنیم:
واکنش ژرف اندیشان در برابر دعوت حق
واکنش ژرف اندیشان در برابر دعوت حق
اندیشمندان و خردمندان، به دیده ژرف و عمیق به جهان هستی می نگرند. آن ها برای این جهان هدفی می شناسند و به بیهوده آفرینی آن اعتقادی ندارند. اگر دعوت گری، آنان را به ایمان فرا خواند، ایمان می آورند اگر آن دعوت بر مبنای فطرت باشد؛ زیرا چنان مستعدند که بی درنگ، راه پرهیزگاران و رستگاران را در پیش گرفته و در صف ایمان آورندگان قرار می گیرند:
پروردگارا، ما شنیدیم که دعوت گری به ایمان فرا می خواند که: به پروردگار خود ایمان آورید، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و
ص:126
بدی های ما را بزدای و ما را در شمار نیکان بمیران. (آل عمران: 193)
واکنش حق ستیزان در برابر دعوت حق
واکنش حق ستیزان در برابر دعوت حق
وقتی انسان از درک حقیقت عاجز بماند، گوش او نمی شنود، زبانش سخن حق نمی گوید و چشم حقیقت بین او نمی بیند. در آن صورت، در هاله ای از بی ایمانی و لجاجت، در صف باطل به مصاف حق می شتابد، و مانعی را نیز سر راه خود نمی بیند:
و چون به آنان گفته شود: از آن چه خدا نازل کرده است، پیروی کنید، می گویند: نه، بلکه از چیزی که پدران خود را بر آن یافته ایم، پیروی می کنیم. آیا هرچند پدرانشان چیزی را درک نمی کرده و به راه صواب نمی رفته اند (باز هم در خور پیروی هستند)؟ و مَثَل (دعوت کننده) کافران چون مَثَل کسی است که حیوان را که جز صدا و ندایی (مبهم، چیزی) نمی شنود بانگ می زند. (آری) کرند، لالند، کورند (و) در نمی یابند. (بقره: 170 و 171)
واکنش منافقان در برابر دعوت حق
واکنش منافقان در برابر دعوت حق
و چون به آنان گفته شود: همان گونه که مردم ایمان آوردند، شما هم ایمان بیاورید، می گویند: آیا همان گونه که کم خردان ایمان آورده اند، ایمان بیاوریم؟ هشدار که آنان همان کم خردانند، ولی نمی دانند. و چون باکسانی که ایمان آورده اند، برخورد کنند، می گویند: ایمان آوردیم و چون با شیطانهای خود خلوت کنند، می گویند: در حقیقت، ما با شماییم، ما فقط (آنان را) ریشخند می کنیم. (بقره: 13 و 14)
موانع پذیرش حق
1. استکبار
اسلام؛ یعنی تسلیم، تکبر و غرور را وانهادن و در پیش گرفتن فروتنی. پس کسانی که دعوت حق را نمی پذیرند و ایمان نمی آورند، کسانی هستند که روح استکبار و سلطه گری دارند و ایمان را با منافعشان در تضاد می بینند:
ص:127
به یقین، یهودیان و کسانی را که شرک ورزیده اند، دشمن ترین مردم نسبت به مؤمنان خواهی یافت و کسانی را که گفتند: ما نصرانی هستیم، نزدیک ترین مردم در دوستی با مؤمنان خواهی یافت؛ زیرا برخی از آنان دانشمندان و رهبانانی هستند که تکبّر نمی ورزند* و چون آن چه را به سوی این پیامبر نازل شده است، بشنوند، می بینی بر اثر آن حقیقتی که شناخته اند، اشک از چشم هایشان سرازیر می شود و می گویند: پروردگارا، ما ایمان آورده ایم، پس ما را در شمار گواهان بنویس... . (مائده: 82 و 83)
2. تعصب و انحصارطلبی
تعصب بی جا، عامل بی ایمانی است. وابستگی افراطی به قوم، نژاد و آیین، اجازه اندیشیدن و انتخاب اصلح را به انسان نمی دهد، همانند یهودیان که در دفاع از آیین خود تا جایی پیش رفتند که آیین حق را نپذیرفتند و به مقابله با آن برخاستند، با این که حقیقت را می دانستند و به آن اعتراف می کردند:
و چون به آنان گفته شود: به آن چه خدا نازل کرده است، ایمان آورید، می گویند: ما به آن چه بر (پیامبر) خودمان نازل شده ایمان می آوریم. و غیر آن را _ با آن که (کاملاً) حق و مؤید همان جیزی است که با آنان است _ انکار می کنند، بگو: اگر مؤمن بودید، پس چرا پیش از این، پیامبران خدا را می کشتید؟ (بقره، 91)(1)
3. سنت زدگی و تقلید کورکورانه
و چون به آنان گفته شود: به سوی آن چه خدا نازل کرده و به سوی پیامبر(ش) بیایید، می گویند: آن چه پدران خود را بر آن یافته ایم، ما را بس است. آیا
________________________________________
1- و نیز نک: 135 _ 136.
ص:128
هرچند پدرانشان چیزی نمی دانسته و هدایت نیافته بودند؟ (مائده: 104)(1)
4. کژ اندیشی
کژ اندیشی نیز آفت دعوت حق است. کسی که به این صفت گرفتار آید، دیرتر از افراد جاهل ونادان، به راه راست هدایت می گردد. کژ اندیش همواره گمان به حقیقت اندیشه خویش دارد و بر این گمان باطل خویش پای می فشارد.
آیا داستان کسانی را که بهره ای از کتاب (تورات) یافته اند، ندانسته ای که (چون) به سوی کتاب خدا فرا خوانده می شوند تا میانشان حکم کند، آن گاه گروهی از آنان به حال اعراض، روی بر می تابند؟ این بدان سبب بود که آنان (به پندار خود) گفتند: هرگز آتش جز چند روزی به ما نخواهد رسید و بر ساخته هایشان آنان را در دینشان فریفته کرده است. (آل عمران: 23 و 24)
آداب دعوت
1. دعوت با دانش و بینش
بگو: این است راه من، که من و هرکس را پیروی ام کرد، با بینایی به سوی خدا دعوت می کنیم، و منزه است خدا و من از مشرکان نیستم... . (یوسف: 108)(2)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

شخصیت حضرت عیسی علیه السلام

نام گذاری
خدا تو را به کلمه ای که نامش مسیح عیسی بن مریم است، از خود بشارت می دهد. (آل عمران: 45)
خیرخواه مادر
خیرخواه مادر
(خداوند) مرا نیکوکار و قدردان و خیر خواه مادرم قرار داده، جبّار و شقّی نیافریده است. (مریم: 32)
سه روز مبارک
حضرت عیسی علیه السلام در کودکی فرمود:
و درود بر من، روزی که زاده شدم و روزی که می میرم و روزی که زنده برانگیخته می شوم. (مریم: 33)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

معجزه های مسیح علیه السلام

1. آفرینش مرغ از گل به اجازه خدا
... در حقیقت، من از جانب پروردگارتان برایتان معجزه ای آورده ام: من از گل
________________________________________
1- و نیز نک: آل عمران: 45 _ 49.
ص:124
برای شما (چیزی) به شکل پرنده می سازم. آن گاه در آن می دمم، پس به اذن خدا پرنده ای می شود. (آل عمران: 49)
2. شفا دادن کورمادرزاد و بیماری های درمان ناپذیر
و به اذن خدا نابینای مادرزاده و پیس را بهبود می بخشم. (آل عمران: 49)
3. نزول مائده آسمانی
و (یاد کن) هنگامی را که حواریّون گفتند: ای عیسی پسر مریم، آیا پروردگارت می تواند از آسمان، خوانی برای ما فرود آورد؟ (عیسی) گفت: اگر ایمان دارید از خدا پروا دارید. گفتند: می خواهیم از آن بخوریم. و دل های ما آرامش یابد، و بدانیم که به ما راست گفته ای و بر آن از گواهان باشیم. عیسی پسر مریم گفت: بارالها، پروردگارا، از آسمان خوانی بر ما فرو فرست تا عیدی برای اول و آخر ما باشد و نشانه ای از جانب تو. و ما را روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی. خدا فرمود: من آن را بر شما فرو خواهم فرستاد، (ولی) هرکس از شما پس از آن انکار ورزد، وی را (چنان) عذابی کنم که هیچ یک از جهانیان را (آن چنان) عذاب نکرده باشم. (مائده: 112 _ 115)
ابلاغ پیام تاریخی امام خمینی به گورباچف، آخرین رئیس جمهور شوروی (13 دی)
اشاره
ابلاغ پیام تاریخی امام خمینی به گورباچف، آخرین رئیس جمهور شوروی (13 دی)
نامه تاریخی امام خمینی رحمه الله در شرایطی خطاب به رهبری شوروی سابق نگاشته شد که تحلیل گران سیاسی، نظاره گر تجدید نظرطلبی و آغاز تحولات دنیای کمونیسم
ص:125
بودند، ولی قادر به اظهار نظر یا موضع گیری روشن درباره رخدادهای در حال انجام در بلوک شرق نبودند. امام خمینی رحمه الله با بینشی برخاسته از مکتب وحی و فراتر از بینش های سیاسی، به ترسیم این رویداد مهم پرداخت. بهره گیری دقیق و به هنگام از این فرصت تاریخی در جهت ابلاغ ندای فطرت و پیام توحید، بیان غنای اسلام و آمادگی حوزه های علمیه تشیع برای پاسخ گویی به نیازهای فکری و اعتقادی نسل معاصر، برقراری رابطه معنوی و ابراز همدردی و حمایت از مسلمانان شوروی و دیگر کشورهای بلوک شرق، ایستادگی نظام جمهوری اسلامی بر اصل خدشه ناپذیر نه شرقی و نه غربی و مبارزه با استکبار در اشکال و چهره های مختلف آن، پیش بینی شکست قطعی مارکسیسم در میدان عمل و فرو پاشی نظام الحادی کمونیسم، هشدار جدی نسبت به فرو غلتیدن در دامن نظام سرمایه داری غرب، تحقق وعده های الهی و بازگشت نهایی جامعه انسانی به فطرت خداجوی خویش، از جمله ویژگی ها و نکات برجسته این پیام است. شایسته است که اندیشمندان مسلمان به تشریح و تبیین معارف ناب آن پرداخته و نیاز روز افزون مسلمانان و دیگر ملیت ها و مذاهب کشورها را پاسخ گویند. از آن جا که این اقدام امام خمینی رحمه الله در راستای دعوت الهی به سوی توحید بوده، آیاتی از قرآن را که سخن از دعوت به میان آورده، دسته بندی و بیان می کنیم:
واکنش ژرف اندیشان در برابر دعوت حق
واکنش ژرف اندیشان در برابر دعوت حق
اندیشمندان و خردمندان، به دیده ژرف و عمیق به جهان هستی می نگرند. آن ها برای این جهان هدفی می شناسند و به بیهوده آفرینی آن اعتقادی ندارند. اگر دعوت گری، آنان را به ایمان فرا خواند، ایمان می آورند اگر آن دعوت بر مبنای فطرت باشد؛ زیرا چنان مستعدند که بی درنگ، راه پرهیزگاران و رستگاران را در پیش گرفته و در صف ایمان آورندگان قرار می گیرند:
پروردگارا، ما شنیدیم که دعوت گری به ایمان فرا می خواند که: به پروردگار خود ایمان آورید، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و
ص:126
بدی های ما را بزدای و ما را در شمار نیکان بمیران. (آل عمران: 193)
واکنش حق ستیزان در برابر دعوت حق
واکنش حق ستیزان در برابر دعوت حق
وقتی انسان از درک حقیقت عاجز بماند، گوش او نمی شنود، زبانش سخن حق نمی گوید و چشم حقیقت بین او نمی بیند. در آن صورت، در هاله ای از بی ایمانی و لجاجت، در صف باطل به مصاف حق می شتابد، و مانعی را نیز سر راه خود نمی بیند:
و چون به آنان گفته شود: از آن چه خدا نازل کرده است، پیروی کنید، می گویند: نه، بلکه از چیزی که پدران خود را بر آن یافته ایم، پیروی می کنیم. آیا هرچند پدرانشان چیزی را درک نمی کرده و به راه صواب نمی رفته اند (باز هم در خور پیروی هستند)؟ و مَثَل (دعوت کننده) کافران چون مَثَل کسی است که حیوان را که جز صدا و ندایی (مبهم، چیزی) نمی شنود بانگ می زند. (آری) کرند، لالند، کورند (و) در نمی یابند. (بقره: 170 و 171)
واکنش منافقان در برابر دعوت حق
واکنش منافقان در برابر دعوت حق
و چون به آنان گفته شود: همان گونه که مردم ایمان آوردند، شما هم ایمان بیاورید، می گویند: آیا همان گونه که کم خردان ایمان آورده اند، ایمان بیاوریم؟ هشدار که آنان همان کم خردانند، ولی نمی دانند. و چون باکسانی که ایمان آورده اند، برخورد کنند، می گویند: ایمان آوردیم و چون با شیطانهای خود خلوت کنند، می گویند: در حقیقت، ما با شماییم، ما فقط (آنان را) ریشخند می کنیم. (بقره: 13 و 14)
موانع پذیرش حق
1. استکبار
اسلام؛ یعنی تسلیم، تکبر و غرور را وانهادن و در پیش گرفتن فروتنی. پس کسانی که دعوت حق را نمی پذیرند و ایمان نمی آورند، کسانی هستند که روح استکبار و سلطه گری دارند و ایمان را با منافعشان در تضاد می بینند:
ص:127
به یقین، یهودیان و کسانی را که شرک ورزیده اند، دشمن ترین مردم نسبت به مؤمنان خواهی یافت و کسانی را که گفتند: ما نصرانی هستیم، نزدیک ترین مردم در دوستی با مؤمنان خواهی یافت؛ زیرا برخی از آنان دانشمندان و رهبانانی هستند که تکبّر نمی ورزند* و چون آن چه را به سوی این پیامبر نازل شده است، بشنوند، می بینی بر اثر آن حقیقتی که شناخته اند، اشک از چشم هایشان سرازیر می شود و می گویند: پروردگارا، ما ایمان آورده ایم، پس ما را در شمار گواهان بنویس... . (مائده: 82 و 83)
2. تعصب و انحصارطلبی
تعصب بی جا، عامل بی ایمانی است. وابستگی افراطی به قوم، نژاد و آیین، اجازه اندیشیدن و انتخاب اصلح را به انسان نمی دهد، همانند یهودیان که در دفاع از آیین خود تا جایی پیش رفتند که آیین حق را نپذیرفتند و به مقابله با آن برخاستند، با این که حقیقت را می دانستند و به آن اعتراف می کردند:
و چون به آنان گفته شود: به آن چه خدا نازل کرده است، ایمان آورید، می گویند: ما به آن چه بر (پیامبر) خودمان نازل شده ایمان می آوریم. و غیر آن را _ با آن که (کاملاً) حق و مؤید همان جیزی است که با آنان است _ انکار می کنند، بگو: اگر مؤمن بودید، پس چرا پیش از این، پیامبران خدا را می کشتید؟ (بقره، 91)(1)
3. سنت زدگی و تقلید کورکورانه
و چون به آنان گفته شود: به سوی آن چه خدا نازل کرده و به سوی پیامبر(ش) بیایید، می گویند: آن چه پدران خود را بر آن یافته ایم، ما را بس است. آیا
________________________________________
1- و نیز نک: 135 _ 136.
ص:128
هرچند پدرانشان چیزی نمی دانسته و هدایت نیافته بودند؟ (مائده: 104)(1)
4. کژ اندیشی
کژ اندیشی نیز آفت دعوت حق است. کسی که به این صفت گرفتار آید، دیرتر از افراد جاهل ونادان، به راه راست هدایت می گردد. کژ اندیش همواره گمان به حقیقت اندیشه خویش دارد و بر این گمان باطل خویش پای می فشارد.
آیا داستان کسانی را که بهره ای از کتاب (تورات) یافته اند، ندانسته ای که (چون) به سوی کتاب خدا فرا خوانده می شوند تا میانشان حکم کند، آن گاه گروهی از آنان به حال اعراض، روی بر می تابند؟ این بدان سبب بود که آنان (به پندار خود) گفتند: هرگز آتش جز چند روزی به ما نخواهد رسید و بر ساخته هایشان آنان را در دینشان فریفته کرده است. (آل عمران: 23 و 24)
آداب دعوت
1. دعوت با دانش و بینش
بگو: این است راه من، که من و هرکس را پیروی ام کرد، با بینایی به سوی خدا دعوت می کنیم، و منزه است خدا و من از مشرکان نیستم... . (یوسف: 108)(2)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

واکنش ژرف اندیشان در برابر دعوت حق

اندیشمندان و خردمندان، به دیده ژرف و عمیق به جهان هستی می نگرند. آن ها برای این جهان هدفی می شناسند و به بیهوده آفرینی آن اعتقادی ندارند. اگر دعوت گری، آنان را به ایمان فرا خواند، ایمان می آورند اگر آن دعوت بر مبنای فطرت باشد؛ زیرا چنان مستعدند که بی درنگ، راه پرهیزگاران و رستگاران را در پیش گرفته و در صف ایمان آورندگان قرار می گیرند:
پروردگارا، ما شنیدیم که دعوت گری به ایمان فرا می خواند که: به پروردگار خود ایمان آورید، پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و
ص:126
بدی های ما را بزدای و ما را در شمار نیکان بمیران. (آل عمران: 193)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

واکنش حق ستیزان در برابر دعوت حق

وقتی انسان از درک حقیقت عاجز بماند، گوش او نمی شنود، زبانش سخن حق نمی گوید و چشم حقیقت بین او نمی بیند. در آن صورت، در هاله ای از بی ایمانی و لجاجت، در صف باطل به مصاف حق می شتابد، و مانعی را نیز سر راه خود نمی بیند:
و چون به آنان گفته شود: از آن چه خدا نازل کرده است، پیروی کنید، می گویند: نه، بلکه از چیزی که پدران خود را بر آن یافته ایم، پیروی می کنیم. آیا هرچند پدرانشان چیزی را درک نمی کرده و به راه صواب نمی رفته اند (باز هم در خور پیروی هستند)؟ و مَثَل (دعوت کننده) کافران چون مَثَل کسی است که حیوان را که جز صدا و ندایی (مبهم، چیزی) نمی شنود بانگ می زند. (آری) کرند، لالند، کورند (و) در نمی یابند. (بقره: 170 و 171)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

واکنش منافقان در برابر دعوت حق

و چون به آنان گفته شود: همان گونه که مردم ایمان آوردند، شما هم ایمان بیاورید، می گویند: آیا همان گونه که کم خردان ایمان آورده اند، ایمان بیاوریم؟ هشدار که آنان همان کم خردانند، ولی نمی دانند. و چون باکسانی که ایمان آورده اند، برخورد کنند، می گویند: ایمان آوردیم و چون با شیطانهای خود خلوت کنند، می گویند: در حقیقت، ما با شماییم، ما فقط (آنان را) ریشخند می کنیم. (بقره: 13 و 14)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

موانع پذیرش حق

1. استکبار

اسلام؛ یعنی تسلیم، تکبر و غرور را وانهادن و در پیش گرفتن فروتنی. پس کسانی که دعوت حق را نمی پذیرند و ایمان نمی آورند، کسانی هستند که روح استکبار و سلطه گری دارند و ایمان را با منافعشان در تضاد می بینند:
ص:127
به یقین، یهودیان و کسانی را که شرک ورزیده اند، دشمن ترین مردم نسبت به مؤمنان خواهی یافت و کسانی را که گفتند: ما نصرانی هستیم، نزدیک ترین مردم در دوستی با مؤمنان خواهی یافت؛ زیرا برخی از آنان دانشمندان و رهبانانی هستند که تکبّر نمی ورزند* و چون آن چه را به سوی این پیامبر نازل شده است، بشنوند، می بینی بر اثر آن حقیقتی که شناخته اند، اشک از چشم هایشان سرازیر می شود و می گویند: پروردگارا، ما ایمان آورده ایم، پس ما را در شمار گواهان بنویس... . (مائده: 82 و 83)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

2. تعصب و انحصارطلبی

تعصب بی جا، عامل بی ایمانی است. وابستگی افراطی به قوم، نژاد و آیین، اجازه اندیشیدن و انتخاب اصلح را به انسان نمی دهد، همانند یهودیان که در دفاع از آیین خود تا جایی پیش رفتند که آیین حق را نپذیرفتند و به مقابله با آن برخاستند، با این که حقیقت را می دانستند و به آن اعتراف می کردند:
و چون به آنان گفته شود: به آن چه خدا نازل کرده است، ایمان آورید، می گویند: ما به آن چه بر (پیامبر) خودمان نازل شده ایمان می آوریم. و غیر آن را _ با آن که (کاملاً) حق و مؤید همان جیزی است که با آنان است _ انکار می کنند، بگو: اگر مؤمن بودید، پس چرا پیش از این، پیامبران خدا را می کشتید؟ (بقره، 91)(1)