پندهای حکیمانه استاد علامه حسن زاده آملی( جلد 3)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

298-تعالی روح آدمی:

راوی از معصوم می پرسد: آیا انسان که از این سرا رخت بربسته است، دوباره می تواند کسان خود را در این نشأت دیدار کند؟(348)
در پاسخ فرمود: آری.
پرسیدند تا چه اندازه؟
فرمود: علی قدر منزلته(349) و در روایت دیگر علی قدر عمله(350) و در دیگری، علی قدر فضائلهم(351)
299-ایمان با یک آیه:

در قصص آمده است که یکی از منکران نبوت این آیت بشنود که:
ان الله بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی یعظم لعلکم تذکرون(352)
متحیر گشت و گفت:
تمامی آنچه در دنیا برای آبادانی عالم بکار آید و اوساط مردمان را در سیاست ذات و خانه و تبع خویش بدان حاجت افتد و مثلا کارهای دهقانی هم بی آن ممکن نگردد، در این آیت بیامده است و کدام اعجاز فراتر از این که اگر مخلوقی خواستی که این معنای را در عبارت آرد بسی کاغذ مستغرق گشتی و حق سخن بدین جمله گذارده نشدی. در حال ایمان آورد و در دین منزلتی شریف یافت.
300-پرهیز از لذات حیوانی:

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:
نزه نفسک عن دنس اللذات و تبعات الشهوات(353)
نفس خود را از آلایش لذات حیوانی منزه ساز عاقبت بد شهوت پرستی بپرهیز.
شرح نفس ناطقه را از اعمال لذات حیوانی که موجب دنس و نا پاکی اوست منزه از عاقبت زشت و رسوایی و زیان کاری شهوترانی بپرهیز و نفس قدسی را از عادات و تخیلات زشت حفظ کن.
در کلمه دیگر فرمود:
اصل گمراهی اطاعت از شهوت نفس، و مبداء هر سعادت مخالفت هوای نفس است.




301-ثمره انسان:

حکیم بزرگ جناب بابا افضل کاشی قدس سره الشریف چه نیکو فرموده است: عالم درختی است که بار و ثمره او مردم است. و مردم درختی است که بار و ثمره وی خود است، و خود درختی است که ثمره او لقای خدای تعالی است(354)
302-زشت روی توست نی رخسار مرگ:

مرگ هر یک ای پسر همرنگ اوست - آینه صافی یقین هم رنگ روست
ای که می ترسی ز مرگ اندر فرار - آن ز خود ترسانی این جان هوش دار
زشت روی توست نی رخسار مرگ - جان تو همچون درخت و مرگ برگ
از تو رسته است ار نیکویست ار بدست - نا خوش و خوش هم ضمیرت از خودست
گر به خاری خسته ای خود کشته ای - ور حریر و قزدری خود رشته ای(355)
303-جنگ با هوای نفس:

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:
طوبی لمن کابد هواه و کذب مناه و رمی غرضا و احرز عوضا؛
خوشا به حال آنکه با هوای نفس بجنگد و آمال و آرزوهای موهوم دنیا را تکذیب کند و متاع فانی ناچیز عالم ماده را از نظر بیفکند تا در عوض لذاتی که از قوه ادراک برتر است دریابد.
شرح عرض متاع دنیوی فانی را به سعادت ابدی و لذات جاودانی معاوضه کند و از نعم اخروی و لذت شهود حق و جمال معشوق مطلق حظ کامل یابد.(356)



304-الهی، توانگران درویش:

الهی، توانگران را به دیدن خانه خوانده ای، و درویشان را به دیدار خداوند خانه؛ آنان سنگ و گل دارند، و اینان جان و دل، آنان سرگرم در صورتند و اینان محو در معنا؛ خوشا آن توانگری که درویش است.(357)
305-زنگ تفریح علما:

الهی، شکرت که زنگ تفریح من گشت و گذار در کتب و دفاتر علمی و تماشای آن هاست، چنان که ولی تو امام علی وصی (علیه السلام) فرمود: الکتب بساتین العلماء.(358)
306-انسان الهی:

استاد شعرانی حکایت فرمود که جناب شیخ حر عاملی صاحب وسایل الشیعه بر شاه سلیمان صفوی وارد شده بود، شاه احتراما از جایش برخاست و شیخ را بر مسند خودش تعاریف کرد، شیخ هم بی درنگ رفت و بر مسند شاه نشست، و شاه در جوار او بر مسند دیگر قرار گرفت، و لیکن از کار شیخ خوشش نیامد و خواست آن را جبران کند رو به شیخ حر کرد و گفت: فرق بین حر و خر چیست؟
شیخ در جواب گفت: یک مسند. غرض این که مردم الهی، عنقای عرشی آشیان و بی اعتنایی به امور اعتباری اند.
جناب جلوه انسان الهی بوده است. انسان الهی، انسانی قرآنی است که لا یمسه الا المطهرون انسان قرآنی می داند آنچه را که می اندیشد و می بیند و می شنود، خلاصه هر کار و نیتی می کند آن را می بیند و می شنود،، خلاصه هر کار و نیتی می کند آن را مس نمی کند مگر پاک را. مرحوم جلوه بی نیاز از مدح و تعریف است، چه این که فارغ از مدح و تعریف آفتاب و حقیقت امر این است که ملای رومی فرموده است:
مادح خورشید مداح خود است - که دو چشمم روشن و نامرمد است(359)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

299-ایمان با یک آیه:

در قصص آمده است که یکی از منکران نبوت این آیت بشنود که:
ان الله بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی یعظم لعلکم تذکرون(352)
متحیر گشت و گفت:
تمامی آنچه در دنیا برای آبادانی عالم بکار آید و اوساط مردمان را در سیاست ذات و خانه و تبع خویش بدان حاجت افتد و مثلا کارهای دهقانی هم بی آن ممکن نگردد، در این آیت بیامده است و کدام اعجاز فراتر از این که اگر مخلوقی خواستی که این معنای را در عبارت آرد بسی کاغذ مستغرق گشتی و حق سخن بدین جمله گذارده نشدی. در حال ایمان آورد و در دین منزلتی شریف یافت.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

300-پرهیز از لذات حیوانی:

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:
نزه نفسک عن دنس اللذات و تبعات الشهوات(353)
نفس خود را از آلایش لذات حیوانی منزه ساز عاقبت بد شهوت پرستی بپرهیز.
شرح نفس ناطقه را از اعمال لذات حیوانی که موجب دنس و نا پاکی اوست منزه از عاقبت زشت و رسوایی و زیان کاری شهوترانی بپرهیز و نفس قدسی را از عادات و تخیلات زشت حفظ کن.
در کلمه دیگر فرمود:
اصل گمراهی اطاعت از شهوت نفس، و مبداء هر سعادت مخالفت هوای نفس است.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

301-ثمره انسان:

حکیم بزرگ جناب بابا افضل کاشی قدس سره الشریف چه نیکو فرموده است: عالم درختی است که بار و ثمره او مردم است. و مردم درختی است که بار و ثمره وی خود است، و خود درختی است که ثمره او لقای خدای تعالی است(354)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

302-زشت روی توست نی رخسار مرگ:

مرگ هر یک ای پسر همرنگ اوست - آینه صافی یقین هم رنگ روست
ای که می ترسی ز مرگ اندر فرار - آن ز خود ترسانی این جان هوش دار
زشت روی توست نی رخسار مرگ - جان تو همچون درخت و مرگ برگ
از تو رسته است ار نیکویست ار بدست - نا خوش و خوش هم ضمیرت از خودست
گر به خاری خسته ای خود کشته ای - ور حریر و قزدری خود رشته ای(355)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

303-جنگ با هوای نفس:

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:
طوبی لمن کابد هواه و کذب مناه و رمی غرضا و احرز عوضا؛
خوشا به حال آنکه با هوای نفس بجنگد و آمال و آرزوهای موهوم دنیا را تکذیب کند و متاع فانی ناچیز عالم ماده را از نظر بیفکند تا در عوض لذاتی که از قوه ادراک برتر است دریابد.
شرح عرض متاع دنیوی فانی را به سعادت ابدی و لذات جاودانی معاوضه کند و از نعم اخروی و لذت شهود حق و جمال معشوق مطلق حظ کامل یابد.(356)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

304-الهی، توانگران درویش:

الهی، توانگران را به دیدن خانه خوانده ای، و درویشان را به دیدار خداوند خانه؛ آنان سنگ و گل دارند، و اینان جان و دل، آنان سرگرم در صورتند و اینان محو در معنا؛ خوشا آن توانگری که درویش است.(357)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

305-زنگ تفریح علما:

الهی، شکرت که زنگ تفریح من گشت و گذار در کتب و دفاتر علمی و تماشای آن هاست، چنان که ولی تو امام علی وصی (علیه السلام) فرمود: الکتب بساتین العلماء.(358)
306-انسان الهی:

استاد شعرانی حکایت فرمود که جناب شیخ حر عاملی صاحب وسایل الشیعه بر شاه سلیمان صفوی وارد شده بود، شاه احتراما از جایش برخاست و شیخ را بر مسند خودش تعاریف کرد، شیخ هم بی درنگ رفت و بر مسند شاه نشست، و شاه در جوار او بر مسند دیگر قرار گرفت، و لیکن از کار شیخ خوشش نیامد و خواست آن را جبران کند رو به شیخ حر کرد و گفت: فرق بین حر و خر چیست؟
شیخ در جواب گفت: یک مسند. غرض این که مردم الهی، عنقای عرشی آشیان و بی اعتنایی به امور اعتباری اند.
جناب جلوه انسان الهی بوده است. انسان الهی، انسانی قرآنی است که لا یمسه الا المطهرون انسان قرآنی می داند آنچه را که می اندیشد و می بیند و می شنود، خلاصه هر کار و نیتی می کند آن را می بیند و می شنود،، خلاصه هر کار و نیتی می کند آن را مس نمی کند مگر پاک را. مرحوم جلوه بی نیاز از مدح و تعریف است، چه این که فارغ از مدح و تعریف آفتاب و حقیقت امر این است که ملای رومی فرموده است:
مادح خورشید مداح خود است - که دو چشمم روشن و نامرمد است(359)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

306-انسان الهی:

استاد شعرانی حکایت فرمود که جناب شیخ حر عاملی صاحب وسایل الشیعه بر شاه سلیمان صفوی وارد شده بود، شاه احتراما از جایش برخاست و شیخ را بر مسند خودش تعاریف کرد، شیخ هم بی درنگ رفت و بر مسند شاه نشست، و شاه در جوار او بر مسند دیگر قرار گرفت، و لیکن از کار شیخ خوشش نیامد و خواست آن را جبران کند رو به شیخ حر کرد و گفت: فرق بین حر و خر چیست؟
شیخ در جواب گفت: یک مسند. غرض این که مردم الهی، عنقای عرشی آشیان و بی اعتنایی به امور اعتباری اند.
جناب جلوه انسان الهی بوده است. انسان الهی، انسانی قرآنی است که لا یمسه الا المطهرون انسان قرآنی می داند آنچه را که می اندیشد و می بیند و می شنود، خلاصه هر کار و نیتی می کند آن را می بیند و می شنود،، خلاصه هر کار و نیتی می کند آن را مس نمی کند مگر پاک را. مرحوم جلوه بی نیاز از مدح و تعریف است، چه این که فارغ از مدح و تعریف آفتاب و حقیقت امر این است که ملای رومی فرموده است:
مادح خورشید مداح خود است - که دو چشمم روشن و نامرمد است(359)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

307-روز یافتن اعمال:

الهی، میوه در طول هسته خود است و جزا در طول عمل، بلکه نفس عمل،یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا و ما عملت من سوء. آل عمران، 30 خوشا آن که روضة من ریاض الجنة است(360)


308-کاشته انسان:

الهی، گل، دماغ را معطر می کند و گندنا، دهن را ابخر، با این که کاشته دیگرانند و خارج از ذات ما. پس آنچه در خود کاشته ایم با ما چه خواهد کرد.(361)


309-سؤال و جواب اسکندر با ارسطو:

برخی از صد و پانزده مسأله که اسکندر از استاد خویش ارسطاطالیس پرسیده است این که:
1-اسکندر می گوید: گفتم معدن ما از کجاست؟
گفت: از آنجا که آمدیم.
گفتم: از کجا آمدیم؟
گفت: از آنجا که اول کار بود.
گفتم: به چه دانیم که از کجا آمدیم؟
گفت: زیرا که چون علم می آموزیم پیشتر می رویم.
گفتم: جنبش برتر یا آرام؟
گفت: اندر ارواح آرام و اندر اجساد جنبش.
گفتم: روح آرمیده کدام است؟
گفت: آن که تمام است.
گفتم: فکر چیست؟
گفت: صورت کردن جان.



310-علم نافع آخرتی:

شخص با علم و عملش در روح و قلب جایگیر شده در برزخ که وارد شود مانند همان ناصر خسرو در بلاد غربت است، اما آن که علم آخرت نیاموخته فقط علمی گرفته که نتیجه آن در همین دنیا و راجع به امور محسوسه است وقتی رفت علم خود را می گذارد و برهنه می رود. آیروپلان(362) بسیار نیکو می سازد، دواها را خوب ترکیب می کند، شیشه و بلورآلات درست می کند، یا خط آهن و اتومبیل و غیر ذلک - بر فرض - تمام اینها صنعت های مهمی است و برای آباد کردن دنیا خوب است و خلاف شرع هم نیست؛ ولی این علم فقط در دنیا مهم و محترم است، در آخرت نه اتومبیل ساز لازم است نه آیروپلان و ترکیب دوا و عمل فیزیک و شیمی.
اگر این اشخاص علاوه بر هنرهای خود خدا را شناخته باشند و عمل صالح کرده باشند در آخرت برای آنها مفید است و هم دنیا و هم آخرت را دریافته اند، والا اگر بگویند: ما چون طیب قابلی هستیم پس نماز نباید بخوانیم، یا چون در علم فیزیک و شیمی و الکتریک از فاکولته(363)
پاریس تصدیق نامه داریم پس دین برای ما لازم نیست، نه اینطور نیست. بهشت چراغ الکتریکی ندارد و متخصص این فن نمی خواهد.
ای متخصص فیزیک و شیمی، البته علم تو محترم است، ولی تا در دنیا هستی؛ چون اینجا به تو احتیاج است مانند نجار و آهنگر، و برای آخرت علم دیگر لازم است که قرآن است. باید برای آنجا آن علم را آموخت، وقتی روح وارد عالم برزخ شد از او بپرسند تو چه کرده ای؟ باید جوابی بدهد که آنجا هم به کار آید.(364)


311-تهذیب نفس:

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:
الاشتغال بتهذیب النفس اصلح؛(365)
بهترین کار در عالم به تهذیب نفس ناطقه پرداختن است.


312-از سعادت دانش پژوهان:

از سعادت های انسان دانش پژوه و دانشجو این است که مشایخ بزرگواری نصیبش بشود، جناب علامه طباطبایی در این جهت حظ وافر داشته است و این خود یک توفیق عظیمی برای انسان است، ادراک محضر مشایخ راه پیموده و کتل ها سیر کرده و وادی ها پشت سر گذاشته، استاد دیده و زحمت کشیده، اگر نفس مستعد باشد می تواند زود خودش را به مقامات عالی برساند که آن جناب هم رسیده بود و آثار او مطلقا بهترین معرف اوست.