روش های پیشگیری و کنترل بیماریها با مواد غذایی« غذا درمانی»

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نوشته : حسین میر حیدر

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

غذا درمانی : بخش اول : چرا می توان با استفاده از غذاهای مناسب از بیماری ها جلوگیری کرد

امروزه مردم جهان، مصرف داروهای شیمیایی را که به شکل انواع کپسول، قرص و عصاره های دارویی در بسته بندی های بسیار زیبا و جالب عرضه می شود، مؤثرترین روش برای بازگشت سلامتی و شفای انواع بیماری ها می دانند، ولی در حال حاضر عده زیادی از دانشمندان جهان که تعداد انها نیز روز به روز در حال افزایش است تلاش می کنند تا با استفاده از گنجینه منابع طبیعی وسیع کره زمین که به صورت گیاهان و جانوران به طور رایگان در اختیار انسان قرار گرفته است، با انجام تحقیقات علمی در مراکز تحقیقاتی مجهز بین المللی، مواد شفابخش به دست آورند. تعجب نکنید، این مواد ارزشمند شفابخش در همان نعمت های خدادادی وجود دارد که هر روز چند بار به عنوان غذا برای رفع گرسنگی و تهیه انرژی برای کار و فعالیت مصرف می شود و حیات انسان مدیون آنهاست.
این دانش جدید که در حال حاضر یکی از مهمترین رشته های علمی به شمار می رود، غذا درمانی یا غذا دارویی(1) نامیده می شود.
آیا جالب نیست که سیر، این گیاه خوراکی ساده، قادر است سلول های سرطانی را منهدم سازد. و با ویروس ها مبارزه کند و آیا تعجب آور نیست که وجود مواد ارزشمندی در اسفناج می توانند ویروس هایی را در بدن فلج کنند و در بند بکشند که ممکن است منشأ ایجاد سرطان مربوط به گردن شوند؟ و یا وجود یک ماده ناشناخته در مارچوبه و آووکادو در لوله های آزمایشگاهی موجب متوقف شدن تکثیر ویروس هایی شده است که می توانند منشأ ایجاد مهلکترین بیماری عفونی زمان یعنی ایدز(2) شوند؛ و یا اینکه کلم دارای مواد شیمیایی ارزشمندی است که بدن انسان را در برابر آثار مسمومیت های ناشی از آلودگی های شدید محیط محفوظ می دارد؛ و یا موادی ارزشمند در تعدادی از گیاهان خوراکی وجود دارد که چون فرشته رحمت در بدن ما فعال بوده، از لخته شدن خون در داخل رگ ها جلوگیری می کند؛ و یا مواد شفابخشی به نام فایبر (نظیر سبوس گندم و الیاف سایر گیاهان) پس از هضم مواد غذایی از آنها آزاد شده و به کبد کمک می رسانند تا با توانایی بیشتری کلسترول(3) مضر و مواد مضر را دفع کند؛ و سرانجام مواد شیمیایی ارزشمندی در گیاهان وجود دارد که پس از خوردن، داخل مغز شده و در انتقال پیام ها بین نورون ها یا رشته های اعصاب تآثیر گذارده و از این طریق در وضع روحی و روانی و در حافظه و هوشیاری و به طور خلاصه در همه حالاتی که نشانه سلامتی انسان است اثر می گذارند.
اشتباه نشود، غذا خوردن، صرفا یک اتفاق پیش پا افتاده نیست که تنها موجب استمرار حیات می شود. از قرن ها پش، تغذیه به منزله دانش بسیار مهمی در جهان مطرح بوده است و دانشمندان برای پ بردن به اسرار آثار تغذیه در بدن، مطالعات و تحقیقات وسیعی انجام داده اند و عامه محققان به رژیم غذایی به مثابه مؤثرترین عامل در سلامتی انسان، توجه خاصی داشته اند. امروزه مسلم شده است که روش صحیح، متعادل و مناسب تغذیه در سلامتی و طول عمر انسان آثار قطعی دارد و با پیشکیری از بیماری ها، انسان را از مصرف داروهای شیمیایی که اغلب عوارض جانبی به دنبال دارند بی نیاز می سازد.
تحقیقات جدید علمی نشان داده است که مواد غذایی، سلامت و قدرت و توانایی بدن انسان را تأمین می کنند و موجب می شوند که سیستم دفاع طبیعی بدن ما با قدرت و نیرومندی، با ناراحتی ها مبارزه کند. و برعکس عدم تعادل در خوردن غذا، پرخوری و یا داشتن رژیم های غذایی نامناسب، موجب بروز بیماری و ناتوانی در بدن انسان می شود.
خوراک و تغذیه صحیح می تواند موجب سرعت بخشیدن به فعالیت های مغزی و بالا بردن نشاط و شادی ما شود. تقویت و تأمین انرژی باعث می شود که سریعتر فکر کنیم و کارهایمان را منظم تر و بهتر انجام دهیم. تغذیه سالم مسلما می تواند مانند داروهای آرام بخش، البته بدون ایجاد عوارض سوء آنها موجب ایجاد آرامش برای انسان شود و برعکس، تغذیه ناسالم و نامتعادل قطعا موجب ایجاد اختلال در مرکز می شود و ناراحتی هایی مانند سرگیجه ایجاد می کند.
تغذیه ناسالم و نامتعادل می تواند به حمله های خاموش، بی سرو صدا و تدریجی آرتروز - که موجب فرسایش مفاصل و کند کردن جریان خون در شریان ها می شود - کمک کند، ولی برعکس غذای متعادل و مناسب می تواند حتی آسیب های وارد به مفاصل را ترمیم نماید.
مصرف غذاها و خوراکی های نامناسب، ممکن است در تغییر وضع شیمیایی مغز اثر گذاشته، در سنین جوانی بدن ما را قربانی آثار کشنده بیماری هایی نظیر ام. اس(4) و یا در پیری دچار رعشه و بیماری پارکینسون(5) نماید. تغذیه نامناسب ممکن است عامل افزایش فعالیت های مضر ناخواسته در داخل سلول های بدن شده، سال ها بعد به رشد سرطانی سلول ها بینجامد.
غذاهای مناسب و خوب برعکس می توانند مواد مفیدی را در بدن رها سازند که عوامل شیمیایی سرطان زا را منهدم کنند و حتی در مواردی که رشد غیر عادی سلول ها به سوی سرطانی شدن و همچنین کوچک شدن تومورها شود.
به طور خلاصه، یک رژیم غذایی مناسب می تواند:
1. مانع کدر شدن عدسی چشم و ایجاد بیماری کاتاراکت در سنین سالخوردگی شود.
2. می تواند مجاری تنفسی را پاک و باز نگه داشته، موجب راحتی نفس شود.
3. می تواند موجب تقویت و جوان نگه داشتن تارهای مویین موجود در لوله های برونش و ریه شده، از تنگی نفس و برونشیت های مزمن جلوگیری نماید.
4. مواد غذایی نامناسب ممکن است موجب تشدید عوارض روماتیسم و دردهای مفصلی شود و یا برعکس در صورت انتخاب غذاهای مناسب باعث تسکین درد و رفع ورم مفاصل شود.
5. خوراکی های نامناسب و نامتعادل می توانند موجب تحریک و تشدید سر درد و بیماری آسم شوند و انتخاب غذاهای مناسب و صحیح از بروز این ناراحتی ها پیشگیری و یا در کاهش شدت آنها کمک می نماید.
6. غذای مناسب ممکن است موجب رفع سرخی و خارش و التهاب و دردهای بیماری جلدی پزوریانس(6) شود.
7. غذای مناسب می تواند موجب تحریک بدن برای ساختن مواد مفید طبیعی و ماده اینترفرون(7) برای رفع عفونت ها شود.
8. مواد خوراکی مناسب ممکن است مانند آنتی بیوتیک های قوی با قدرت به باکتری ها و ویروس ها حمله کند بدون اینکه عوارض جانبی آنتی بیوتیک های شیمیایی مصنوعی را داشته باشد.
9. خوراکی های مناسب می تواند موجب رفع اسهال نوزادان و کودکان و رفع یبوست بزرگسالان شوند.
10. رژیم غذایی مناسب می تواند در رفع سرماخوردگی و نزله و تب یونجه کمک کند.
در مورد بیماری های قلبی، رژیم غذایی مناسب بهترین تأثیر را دارد. غذاهای نامناسب ممکن است موجب فرآیند نامناسب و ویران کننده ای شوند که در نتیجه آن رگ های خونی تصلب یافته و سفت و باریک شوند و لخته خونی تشکیل دهند و زمینه را برای حمله های قلبی و احیانا مرگ بیمار فراهم سازند و برعکس، رژیم غذایی مناسب می تواند مواد شیمیایی مفیدی در جریان خون وارد سازد که با دشمنان رگ های خونی مبارزه کنند و رسوبات تصلب زایی را که در دیواره داخلی رگ ها ایجاد شده و موجب تنگ و سخت شدن آن می گردد، حل نمایند و مجاری رگ ها را باز کرده، کلسترول مضر (یعنی LDL) را کاهش دهند.
خوراکی ها و رژیم غذایی مناسب می تواند موجب تحریک ترشح انسولین و کنترل قند خون شوند. همچنین تغذیه مناسب می تواند موجب تأمین هورمون های لازم برای انعطاف پذیری و استراحت دیواره رگ های خونی و کاهش فشار خون شوند. مواد غذایی مناسب دارای انواع ویتامین های B، می توانند در پیشگیری از حمله های قلبی کمک کنند و بالاخره رژیم غذایی مناسب و متعادل از فرسایش سریع بدن و مآلا از پیری زودرس جلوگیری می نماید و بهتر است که برای غذا تعریف جدیدی به این شکل ارائه شود: غذای مناسب، داروی قوی و مؤثری است، دارویی که ممکن است برای پیشگیری و مبارزه با انواع بیماریها و رفع افسردگی و ایجاد نشاط و شادمانی و انرژی فیزیکی و هوشیاری از آن استفاده شود. و به بیان روشن تر، دارویی است که پیام آور سلامت انسان ها در قرن بیست و یکم خواهد بود.
البته باید تأکید شود که منظور از رژیم غذایی فقط توصیه هایی برای خوردن انواع غذاها نیست بلکه در مواردی ممکن است توصیه هایی برای نخوردن انواعی از خوراکی ها باشد و برای مدتی امساک و یا خوردن فقط میوه و آب و سبزی ها برای رفع ناراحتی خاصی توصیه شود. در این قسمت، قبل از ادامه کلام، لازم است مطالب مختصری درباره فلسفه بنیادی حالت سلامتی و بیماری که در حال حاضر در محاف دانشمندان مورد توجه است، بیان شود.
سلامتی به تعبیری جلوه ای است از تعادل، یعنی انعکاسی است از تعادل در جوانب مختلف زندگی، تعادل در خوردن، تعادل در کار کردن، تعادل در حرف زدن تعادل در بیدار و خواب بودن و... و اگر در هر یک از جوانب زندگی اختلال و عدم تعادلی رخ دهد تا حدودی و به درجاتی در سایر جنبه ها اثر می گذارد.
وقتی به علت زیاده روی در خوردن غذا و به ویژه غذای نامناسب (خیلی چرب یا خیلی شور و...) عدم تعادل در بدن ایجاد شود، در سلامت جسم و روح و فکر اثر می گذارد. چینی ها برای این فلسفه به دو اصل یین(8) و یانگ(9) معتقدند. آنها یین را به انرژی منفی و یانگ را به انرژی مثبت تفسیر می کنند. مثلا سرما خوردگی، یین و گرم کردن بدن از داخل و خارج، یانگ است؛ پرخوری و ابتلای معده ناشی از آن، یین، و امساک و پرهیز که موجب ایجاد تعادل می شود یانگ است؛ خستگی در اثر کار زیاد غیر متعادل، یین، و استراحت برای خستگی، یانگ است. همچنین اضطراب و دلشوره و نگرانی را یین و شادی و خنده و آرامش فکر را به یانگ تفسیر می نمایند.
با این توضیح، آنها معتقدند که برای تأمین سلامتی باید به وجود و نوع اختلال و عدم تعادل، یعنی علت اصلی بیماری پی برد و برای اعاده سلامتی باید به این دو نکته مهم و اصلی توجه کرد:
1. تشخیص و یافتن علت اصلی اختلال و اساس بیماری.
2. تصمیم بیمار برای انتخاب عاقلانه ترین راه برای مقابله با اختلال و در نتیجه درمان بیماری و عزم وی برای استقبال از هر روش منطقی و کم ضررتری که ممکن است به شفای او کمک کند. یعنی اگر اختلال به نوعی است که با اجتناب از خوردن برخی خوراکی ها رفع می شود، مبادرت به پرهیز کند؛ و اگر لازم است که برای مدتی که پزشک تشخیص می دهد، نوعی امساک شفابخش داشته باشد، آن را اجرا نماید؛ و اگر رژیم غذایی مناسبی به او توصیه می شود که احیانا برای او مطلوب و مطبوع نیست، ناچار برای به دست آوردن سلامتی برای مدت لازم آن را انجام دهد. و بالاخره اگر نوع اختلال، بیماری حادی باشد که تنها راه - در فرصت کوتاهی که روند بیماری اجازه می دهد - استفاده از داروهای قوی شیمیایی و یا جراحی باشد، بی درنگ به نظر پزشک حاذق عمل نماید.
از روش های مرسوم درمان های طبیعی، این است که پزشک جز در موارد خیلی حاد، از تجویز داروهای بسیار قوی سیمیایی خودداری. کند و در روزهای اولیه، با انواع پرهیزها و توصیه رژیم غذایی ساده، مناسب و ملایم، اعضای اصلی بدن بیمار نظیر قلب و کلیه و کبد و معده و سایر اعضای کلیدی را در استراحت قرار می دهد. به موازات آن با تجویز گیاهان ملایم مناسب برای تصفیه خون، دفع سموم، رفع انسداد عروق، تسهیل دفع مواد و در عین حال با توصیه به استراحت و آرامش روحی و فکری کوشش می کند که به سیستم دفاع طبیعی بدن کمک کند، زیرا در این دوره اولیه بیماری، تجویز داروهای بسیار قوی که مانع سیر طبیعی کار سیستم دفاع طبیعی بدن شود، نوعی دخالت و ایجاد اختلال در این سیستم است که مؤثرترین سلاح برای اعاده تعادل و سلامتی است.


از عصر ابو علی سینا، رازی و حکمای یونان تا دوران پزشکی جدید

تا اواسط قرن بیستم، پزشکان پیرو مکتب پزشکی رسمی کاربرد داروهای شیمیایی و ترکیبات فلزی، بر خلاف حکمای پزشکی دوران کهن، عقیده ای به تأثیر قاطع رژیم های متعادل و مناسب غذایی در پیشگیری و درمان بیماری ها نداشتند، زیرا معتقد بودند که این نظریه فاقد مبنای علمی است ولی طی نیم قرن اخیر گروه بزرگی از دانشمندان و محققان پزشکی به طور روز افزونی به این باور روی آورده اند که نظر قدما در مورد تأثیر غذا و رژیم غذایی مناسب و متعادل صحیح بوده و این نظریه راه درمان و تریاق تعداد زیادی از اختلالات و بیماری هاست. از این رو، پژوهش های مراکز علمی و تحقیقاتی جهان در مورد طبیعت درمانی و غذا درمانی هر روز با استقبال روبه رو می شود.
در تاریخ زندگی ابو علی سینا آمده است که، زمانی، امیر بخارا به بیماری ظاهرا صعب العلاجی مبتلا شده بود و حکمای دربار، از درمان آن اظهار عجز کرده بودند. به تحقیق دریافتند که گره این مشکل تنها ممکن است به دست بوعلی گشوده شود. از این رو، گروهی از بزرگان دربار با پیام امیر بخارا نزد ابو علی سینا رفتند که البته شیخ الرئیس از قبول دعوت و آمدن به دربار سرباز زد و آنان ناچار شدند که امیر بخارا را نزد وی به قلعه روستایی و بی آلایش که محل کارش بود بیاورند. دستور معجزه آسای ابو علی سینا برای شفای امیر بخارا فقط یک رژیم غذای ساده و خوراک متعادلی بود که با تعجب همگان، پس از مدت کوتاهی موجب بازگشت سلامتی امیر شد.
چرا توجه روزافزون محافل پزشکی جهان امروز به جوانب مؤثر و مفید غذا درمانی معطوف شده است؟ چه شده است که مراکز تحقیقاتی معروف پزشکی، مانند مرکز تحقیقاتی پزشکی دانشگاه هاروارد و دانشگاه جان هاپکینز و سایر مراکز تحقیقاتی جهان هر ساله مبالغ هنگفتی صرف تحقیقات خواص خوراکی ها در درمان بیماری ها می نمایند و برای مثال چندی پیش در گزارش تحقیقات خود با افتخار اعلام کردند که برای مثال کلم بروکلی مملو از مواد ضد سرطان است و مصرف مقدار لازم هویج در رژیم غذایی ممکن است از حمله های قلبی و مغزی پیشگیری کند؟
دلیل آن این است که برای اولین بار در تاریخ پزشکی رسمی مدرن، دانشمندان به این راز علمی پی برده اند که آنچه ما می خوریم، تأثیر بنیادین و تعیین کننده ای در ساختمان سلول های بدن - که اسرار سلامتی و بیماری در آنها نهفته است - دارد. در سطح سلول ها، جنگ و مبارزه با عوامل بیماری زا به طور مداوم جریان دارد و در این مبارزه ممکن است بدن فاتح یا مغلوب شود. اگر فاتح شود، نشانه آن سلامتی است و در صورت شکست، نتیجه بیماری و حتی مرگ است. در این قسمت است که مایعات سلولی و ژنتیک و ساختمان بنیادین بدن جای دارد. در این قسمت از بدن است که سرنوشت حیات، به وجود یا عدم یک آنزیم و یا یک اسید چرب و یا یک اسید آمینه که حاصل سوخت و ساز یک مولکول غذاست بستگی دارد. و در حقیقت در اینجاست که زندگی آغاز می شود و خاتمه می یابد.
اگر انسان بداند که چه اتفاقاتی در سلول های بدن رخ می دهد، علت تغییرات در وضعیت سلامتی خود را درخواهد یافت. بدان انسان از حدود 60 تریلیون سلول تشکیل شده است. هر سلول یک مخلوق مستقل ذره بینی با ساختمان بسیار پیچیده ای چون یک دنیای کوچک است که در هر دقیقه از حیات انسان، بیلیون ها عکس العمل شیمیایی را تجزبه می کند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

چه چیزی و چه عاملی این تغییرات شیمیایی را به سلول دیکته می کند؟

تنها منبعی که انرژی لازم را برای این عکس العمل های شیمیایی سلول تأمین می کند، مواد غذایی است. با این توضیحات آیا می توان در مورد اثر قطعی غذا در سلامتی و بیماری بدن تردید داشت و نسبت به آن بی اعتنا بود؟
بدون شک درگذشته پزشکان از انواع غذاها به مثابه نسخه ای برای درمان بیماری ها استفاده می کرده اند. در یکی از مجلات پزشکی، دکتر جان پاتر(10)، از استادان دانشگاه ایالتی مینه سوتا، تعدادی از انواع غذاهایی را که حکمای کهن برای بیماران خود تجویز می کرده اند شرح داده است. در مصر قدیم، طبیب معروف پلینی(11)، کلم را داروی 87 نوع بیماری و پیاز را درمانگر 28 بیماری می دانسته است و از سیر به منزله یک گیاه مقدس شفا بخش نام برده است. گیاهان خانواده کروسیفر، نظیر کلم برگ و کلم بروکلی در درجه اول برای مصارف پزشکی کاشته می شده اند و به عنوان داروی سر درد، سنگینی گوش، اسهال، نقرس و اختلالات معده و کاهش وزن، که طبق روش خاصی تهیه می شده، به کار می رفته اند. رومی های قدیم معتقد بودند که عدس داروی بسیاری از انواع اسهال است و موجب ایجاد تعادل روانی می شود. کشمش و انگور برای رفع انواع ناراحتی ها به کار می رفته و با انواع داروهای خوراکی مخلوط می شده و در تهیه مایع تنقیه، بخورهای تنفسی و پمادهای جلدی به کار می رفته اند.
تا اوایل دوران انقلاب صنعتی و تمدن جدید، مردم دنیا برای تهیه داروهای گیاهی به جنگل ها و مزارع می رفتند و شاید حدود 75 درصد جمعیت جهان هنوز هم این وابستگی را حفظ کرده اند. دکتر دوک، کارشناس گیاه شناسی وزارت کشاورزی امریکا، می گوید اگر بپذیریم که مواد غذایی در درمان بیماری ها مؤثرند، طبعا گیاهان که تشکیل دهنده غذاها هستند نیز اهمیت می یابند. او اضافه می کند که دانشمندان به تازگی با تحقیقات علمی، از گیاهان داروهای مهمی به دست آورده اند و لااقل 25 درصد داروهای شیمیایی مصنوعی گران قیمت جدید، منشأ گیاهی دارند. نظیر داروی بسیار مؤثر و گران قیمت ضد سرطان تاکسول(12) که از درختی به نام تاکسوس برویفولیا(13) در آمریکا به دست می آید. در جنگل های شمال ایران واریته دیگری از این درخت به نام تی.باکاتا(14) وجود دارد که آن هم بسیار ارزنده است و به جهت نقشی که در تهیه تاکسول دارد باید قطع آن ممنوع اعلام شود.
دانش و معلومات حکمای کهن دنیا تنها از طریق تجربه، طی صدها سال از نسلی بی نسل دیگر به ارث رسیده است. آنها تکنولوژی جدید شیمی و بیولوژی را در اختیار نداشتند. بنابراین درباره جرم هایی که نمی توانستند با چشم غیر مسلح ببینند و یا از اینکه چطور هورمون ها و کلسترول و مواد ضد لخته شدن خون و غیره در بدن تأثیر می گذارند چیزی نمی دانستند. ولی امروز دانشمندان، با ابزار دقیق و تکنولوژی پیشرفته می توانند کوچکترین ذرات و ترکیبات مفید و مضر موجود در گیاهان را جدا کرده، آزمایش کنند و در نتیجه، خواص گیاهان خوراکی را دقیقا بررسی نمایند.
موضوع دیگری که مورد مطالعه دانشمندان قرار دارد، بررسی و تحقیق در مورد روش تغذیه مردم در مناطق گوناگون جهان است؛ به ویژه مطالعه در مورد مناطقی که در آن بیماری های مختلف خیلی کم و بندرت شایع شده است.
برای مثال، دلیل اینکه چرا و چگونه بیشتر مردم ساکن منطقه مدیترانه و ژاپنی ها با مصرف انواع غذاهای مخصوص گیاهی، کمتر به انواعی از بیماری ها میتلا می شوند. در تحقیقات موردی و منطقه ای که در مناطق گوناگون جهان به عمل می آید، بررسی می شود که چرا گروه خاصی از مردم یک منطقه کمتر به انواعی از بیماری ها مبتلا می شوند. یا گروه خاص مشابهی در منطقه دیگری از جهان خیلی بیشتر به آن بیماری ها مبتلا می شوند تا از نظر نوع تغذیه مشخص شود که چه انواعی از غذاها در کاهش ابتلای به بیماری آنها دخالت داشته است.
با نوع دیگری از تحقیقات، تأثیر مواد غذایی بر بدن را بررسی می کند. در این نوع پژوهش ها، برای مثال گروهی از مردم را که مبتلا به بیماری های خاصی نظیر بیماری های قلبی و یا تومورهای بدخیم پیش سرطانی هستند انتخاب کرده، آنها را داوطلبانه تحت رژیم خاصی غذایی قرار می دهند و تغییرات بالینی آنها را تحت نظر می گیرند. به این ترتیب انواع غذاها و رژیم های غذایی را از نظر قدرت تأثیر در بهبود بیماری طی 2 تا 3 سال مطالعه می نمایند. این روش های تحقیق البته خیلی مشکل است و بندرت انجام می گیرد ولی نتایج به دست آمده از آنها بسیار ثمر بخش است. از جمله نتایج این تحقیقات اینکه ثابت شده است غذاها عینا عکس العمل دارویی مؤثری بر بیماری ها دارند؛ انواعی از غذاها شبیه داروهای ضد انعقاد خون عمل می کنند؛ برخی آثار ضد افسردگی دارند؛ بعضی از غذاها برای بهبود و ترمیم انواعی از زخم معده و اثنی عشر بسیار مؤثرند یا آثار تسکین درد دارند؛ یا آرام بخش هستند؛ برخی از غذاها و خوراکی ها در کاهش کلسترول مؤثرند و تعدادی از غذاها با عوامل سرطان زا مبارزه می کنند؛ تعدادی آثار هورمونی مفید دارند؛ بعضی از خوراکی ها در باروری و رفع عقیم بودن مؤثرند؛ بعضی از مواد غذایی ضد اسهال هستند و برخی آثار ملین دارند و رفع یبوست می نمایند؛ بعضی از خوراکی ها در تقویت سیستم دفاعی بدن نقش مؤثری دارند؛ بعضی غذاها ضد فشار خون هستند؛ شماری از غذاها مدر هستند و ترشح ادرار را افزایش می دهند؛ تعدادی از غذاها در رفع التهاب اثر مفید دارند و تعدادی اثر ضد میکروبی داشته، ضد ویروس و باکتری و ضد تهوع و سرفه هستند؛ برخی از خوراکی ها در بازنگه داشتن رگ های خونی اثر دارند؛ تعدادی برای باز کردن برونش ها و بیماری های تنفسی مفیدند و غیره و غیره.
یک نوع ماده غذایی، صدها یا هزارها ترکیب سیمیایی مفید دارد که هیچ یک از آنها به هم شبیه نیستند و اغلب آنها از نظر نوع فعالیت دارویی تا به حال بررسی و شناسایی نشده اند. در عین حال نظریه های جدیدی در محافل تحقیقاتی پزشکی در مورد قدرت دارویی غذاها در حال تکوین است که کمک می کند با تفاهم بهتر و بیشتری در مورد تغییرات بیوشیمی تدریجی بیماری های مزمن و ارتباط آن با حوادثی پی ببرند که در سطح سلولی آغاز می شود و به ظهور علائم بیماری ها در بدن می انجامد. این یافته ها باعث شده است که دانشمندان بیش از پیش به وجود نیروی پتانسیل شفابخش مواد غذایی و تأثیر آن در بیماری ها معتقد باشند. و این پیشرفت های علم تغذیه و توجه به نظریه های جدید سیر تحول پیشرفت بیماری های مزمن از سطح سلولی تا ظهور علائم بیماری در تمام بدن موجب شده است که تحقیقات در مورد نیروی شفابخشی مواد خوراکی طبیعی و غذاها بسیار بیشتر از آنچه تا به حال به استناد روش های کهن دنبال می شد طرف توجه قرار گیرد و مقام بسیار بالایی را در پزشکی قرن بیستم و بیست و یکم به خود اختصاص دهد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

غذا درمانی : بخش دوم: اطلاعات خود را در ارتباط با مصرف انواع خوراکی ها بیازمائید




1. آیا اسفناج نظیر گوشت قرمز، یک منبع غنی از آهن قابل جذب است؟

خیر، چنین نیست. زیرا درست است که اسفناج، آهن دارد و مقدار آن نیز در مقایسه با سایر سبزی ها قابل ملاحظه است، ولی آهن موجود در اسفناج مانند آهن موجود در سایر گیاهان از نوع خاصی است که بدن نمی تواند آن را به طور کامل جذب کند. آهن موجود در اسفناج به اصطلاح فنی از نوع آهن غیر هیم(15) است. آهن غیر هیم، آهن سه ظرفیتی یا فریک(16) است که بیشتر در گیاهان وجود دارد.
تحقیقات علمی نشان می دهد که بدن انسان فقط کمی بیشتر از 2 درصد آهن فریک گیاهان را می تواند جذب کند. و نوع آهنی که بدن انسان می تواند بیشتر جذب کند، آهن هیم(17) است که معمولا در مواد غذایی با منشأ حیوانی وجود دارد.
افزون بر این، در اسفناج ترکیبی به نام اکسالیک اسید نیز وجود دارد که با آهن تشکیل ملح اکسالات آهن می دهد که دفع می شود؛ یعنی در کار جذب آهن اسفناج در بدن اختلال ایجاد می کند.
البته توجه شود که محسنات اسفناج منحصر به آهن نیست و این سبزی مفید دارای خواص بسیار دیگری است که بخوبی می توان در رژیم غذایی - به صورت خام و طبیعی یا بخارپز - از آن استفاده نمود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

2. سولفورافان )Sulforaphane( ماده ای است که گفته می شود انسان را در برابر سرطان حفظ می کند. آیا صحیح است که این ماده در کلم برگ، کلم بروکلی و چای وجود دارد؟

ماده مفید سولفورافان در کلم برگ و کلم بروکلی وجود دارد ولی در چای این ماده وجود ندارد. این ترکیب مفید معمولا در گیاهان خانواده کروسیفر نوع براسیکا نظیر کلم برگ، کلم بروکلی، شلغم، گل کلم و... وجود دارد. البته در این گیاهان و به طور کلی در اغلب گیاهان، مواد متعدد دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که آنها هم برای حفظ بدن در برابر انواعی از سرطان مفید باشند. مثلا در گوجه فرنگی علاوه بر صدها ماده بسیار مفید، ماده ای از گروه کارتنوئید به نام لیکوپن(18) نیز وجود دارد که ضد سرطان نیرومندی است و بخصوص برای پیشگیری از سرطان پروستات توصیه می شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

3. آیا چای اعم از چای سبز یا چای سیاه یا چاه اولونگ(19):

الف) به قدر کافی دارای ماده فلوراید هستند که از فساد دندان ها جلوگیری می کنند؟
ب) به قدر کافی مواد پولی فنول(20) دارند که از مواد مفید ضد اکسید کننده هستند؟
پ) آیا کافئین دارند؟
ت) آیا ویتامین C دارند؟
در مورد پرسش های مندرج در بندها (الف) و (ب) و (پ) جواب مثبت است، ولی چای ویتامین C ندارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

4. بین عصاره میوه ها و سبزی های زیر، کدام یک دارای آهن بیشتری هستند؟

الف) آب پرتقال
ب) آب آلو
پ) آب هویج
ت) آب لیموترش
بین عصاره های مورد پرسش، فقط عصاره آلو دارای آهن قابل ملاحظه است. (در هر 100 گرم عصاره آلو 4 میلی گرم آهن وجود دارد در حالی که در هر 100 گرم عصاره پرتقال کمتر از 2/0 میلی گرم آهن یافت می شود.)
البته باید افزود که آهن عصاره آلو نیز چون از نوع غیر هیم است فقط قسمتی از آن جذب می شود.


5. گفته می شود که آب ماست یا آب پنیر مغذی ترین قسمت ماست و پنیر است؛ آیا صحت دارد؟

درست نیست. آب ماست یا آب پنیر مغذی ترین قسمت ماست و پنیر نیست ولی توجه شود که آب ماست یا پنیر دارای ویتامین های B و انواع مواد معدنی است و مقدار چربی آن بسیار کم است. بنابراین ارزش دارد که آن را با ماست یا پنیر باقی بگذارند و مخلوط کنند و حیف است دور ریخته شود.


6. آیا تخم مرغ های با پوست قهوه ای مغذی تر از تخم مرغ های با پوست سفید هستند؟

چنین نیست. رنگ رنگ پوست تخم مرغ هیچ تأثیری روی مواد مغذی و طعم تخم مرغ ندارد و مربوط به نژاد مرغ تخم گذار است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

7. کدام یک یک از مواد خوراکی زیر کلسترول بیشتری دارند؟

الف) استیک و راسته گاو
ب) سینه بدون پوست تخم مرغ
پ) میگو
ت) گوشت گوساله با دنده
در درجه اول میگو با 130 میلی گرم کلسترول در 100 گرم؛ و پس از آن گوشت گوساله با دنده با 110 میلی گرم کلسترول در 100 گرم و سپس راسته گاو و استیک و سینه مرغ بدون پوست هر کدام 70 - 60 میلی گرم در هر 100 گرم کلسترول دارند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

8. مواد خوراکی یاد شده در سؤال 7 را از نظر مقدار چربی اشباع شده به ترتیب از بالاترین مقدار ذکر کنید.

راسته استیک حدود 5 گرم چربی اشباع شده در 100 گرم؛ گوشت گوساله با دنده حدود 4 گرم در 100 گرم؛ سینه جوجه بدون پوست حدود یک گرم در 100 گرم؛ و میگو حدود 3/0 گرم در 100 گرم، چربی اشباع شده دارند. ولی گوشت ها به طور کلی، بخصوص میگو مقدار اسید اوریک را افزایش می دهند و اشخاصی که اسید اوریک بالایی دارند باید کم گوشت بخورند و یا از خوردن آن پرهیز کنند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

9. آیا درست است که روغن زیتون در مقایسه با کره حیوانی چربی کمتری دارد؟

چنین نیست. روغن زیتون یک چربی خالص نظیر هر چربی دیگر است و در هر یک قاشق سوپ خوری آن 5/13 گرم چربی وجود دارد که حاوی 120 کالری است. کره نیز چربی است و در هر یک قاشق سوپ خوری آن 5/11 گرم چربی و حدود 100 کالری وجود دارد. یعنی از نظر چربی و کالری تقریبا یکسان هستند ولی تفاوت آنها در این است که 7 گرم از 5/11 گرم چربی کره از چربی های مضر اشباع شده است و افزون بر آن، دارای کلسترول نیز هست. ولی روغن زیتون مقدار زیادی اسید چرب اشباع نشده با یک اتصال مضاعف به نام اولئیک اسید دارد؛ یعنی حدود 10 گرم در هر قاشق سوپ خوری روغن زیتون، در برابر 3 گرم در هر قاشق سوپ خوری کره. البته اسید چرب اشباع نشده اولئیک اسید با یک اتصال مضاعف، برای کاهش کلسترول خون مفید است. پس از این نظر نیز روغن زیتون بر کره ترجیح دارد.