باده گلگون «چهار صد و چهل کلمه در سلوک الی الله از آیة الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

پس از رسیدن به این مقام رضا، اگر برای او معرفتی حاصل شد بر این که قدرتش فانی در قدرت خداست و جز برای خدای تعالی، قدرتی ندید، نه برای خود و نه برای دیگری؛ پس این مقام توکل است و من یتوکل علی الله فهو حسبه(225)؛ (هر کس که به خدا توکل کند، خدا او را کافی و بس است). و اگر پس از رسیدن به مقام توکل، موفق شد بر این که علم خودش را نیز در علم خدا نفی کند، تا خودی او از بین برود، پس این مقام وحدت و توحید است. اولئک الذین انعم الله علیهم(226)؛ (این مقام، مخصوص اولیاء خداست که مشمول نعمت خاص الهی هستند). پس اگر انسان به دنبال خواسته های خود رفت و در حرکات و سکناتش، پیروی از هوای نفس کرد، با این که خواست الهی تابع هوای دیگران نیست و آنجایی که خواست انسان، باخواست الهی مخالف باشد، لامحاله خواست الهی محقق خواهد شد، نه خواست انسان؛ چنانچه می فرماید: و حیل بینهم و بین ما یشتهون(227)؛ (میان آنان و میان آنچه به آرزو می خواستند، حایلی قرار می گیرد)؛ با این وصف اگر آدمی خواسته خود را برخواست حق، مقدم بدارد، هوای نفس، او را تا هاویه(228) و آتش دوزخ کشیده و در همه خواسته هایش، گرفتار غل ها و زنجیرها خواهد شد.
و عاقبت کار شخصی که در مقابل خواسته هایش، تاب متفاوت ندارد و بلکه هوای نفس، مالک اوست و او مملوک هوای خویشتن است، همانا آتش دوزخ و هاویه است و از این رو نام نگهبان و کلیددار جهنم مالک است. و اگر آدمی پشت پا به توکل زند، در خذلان واقع خواهد شد و اگر از مقام والای توحید روی گردان باشد، بر پست ترین درکات، سقوط خواهد کرد و آن عبارت است از گرفتاری به لعنت اولئک یلعنهم الله و یلعنهم اللاعنون(229)؛ (اینان را خدا و لعنت کنندگان، لعنت می فرستند)(230).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

49 - طریقه متابعت از خواسته های حضرت حق

[اگر مرید راه آخرت ] سؤال [کند که ] چگونه ممکن است آدمی همه خواسته های خود را تابع خواسته حق تعالی کند؟ [در] جواب [می گویم:] این کار امکان پذیر و شدنی است و با نیروی معرفت، کار آسانی است؛ زیرا هنگامی که بنده ای عنایت خدا را شناخت و عاقل هم بود، هرگز اراده ای بر خلاف اراده خدا نمی کند؛ زیرا شناخت عنایت الهی، حکم می کند که خدای تعالی چیزی به جز خیر و صلاح بنده اش نخواهد و شخص عاقل هیچ حرکتی را جز در طریق صلاح و اصلاح، انجام نمی دهد و به چیزی بر خلاف مصلحت راضی نمی شود. بنابراین ماده و ریشه اراده مخالف، کنده می شود، زیرا اراده از علم به صلاح ریشه می گیرد و وقتی فهمید که در غیر آنچه خدای تعالی خواسته است، صلاحی و مصلحتی وجود ندارد، قهراً اراده ای هم بر خلاف خواست خدا نخواهد داشت(231).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

50 - طریقه نفی قدرت از ما سوی الله

[ای عزیز!] اگر طالب مقامات عالیه انسانی سؤال [کند که ] چگونه ممکن است از غیر خدا نفی قدرت کرد، در صورتی که وجداناً در خود و دیگران قدرت را می بینیم؟! [در پاسخ می گوییم:] این مطلب نیز پس از شناخت حقیقت امر، روشن می شود و اجمال مطلب اینکه، شخص عارف، یقین دارد هب این که هیچ ممکنی پا به عرصه وجود نمی گذارد، مگر از ناحیه علتش و علت ها در سلسله ممکنات، همچنان متوالی است تا برسد به عله العلل. بنابراین، اگر فرض کنیم که فعل عبد، از قدرت او صادر می شود، قدرتش لامحاله از علتش صارد شده است و علت قدرت او، اراده خدای تعالی است، پس مقدور او نیز به دست غیر خودش است، پس آدمی در قدرتش قادر نیست و قادر حقیقی همان خدای تعالی است و ما تشاؤن الا ان یشاء الله(232)؛ (مشیت آنان بستگی به مشیت خدا دارد)(233).





51 - ثمره حب به حضرت محبوب

[ای مجاهد طریق قرب!] ثمره حب و دوستی حضرت پروردگار، برداشتن پرده ها و حجاب ها از دل بنده است، که در سایه این امر، آدمی به نور و سعادت دست می یابد(234).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

51 - ثمره حب به حضرت محبوب

[ای مجاهد طریق قرب!] ثمره حب و دوستی حضرت پروردگار، برداشتن پرده ها و حجاب ها از دل بنده است، که در سایه این امر، آدمی به نور و سعادت دست می یابد(234).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

52 - خواطر قلبی

[بدان ای عزیز که ] خطورات قلبی، بر دو قسم است: یک قسم خطوراتی است که آدمی را به شر و فساد می کشاند و ثمره اش ضرری است که خیری قوی تر از آن ضرر حاصل نمی شود؛ و قسم دیگر باعث خیر و خوبی است، آن هم خیری که هیچ ضرری نداشته باشد، نه خیری که ضررش، کمتر از خیرش باشد. و خاطره محمود پسندیده ای که آدمی را به خیر دعوت می کند، [و] ذات اقدس حق به وساطت ملائکه به بندگان افاضه می نماید، به آن الهام گویند و آنچه که آدمی را به شر و پلیدی می کشاند به واسطه شیطان است و آن را وسوسه نامیده اند؛ و به لطفی که دل را برای الهام ملائکه و قبول آن آماده می کند، توفیق و به حالتی که زمینه را برای وسوسه شیطان و پذیرش آن مهیا می سازد، خذلان گویند.
بنابراین ملک، آفریده ای است که ذات اقدس حق، او را برای افاضه خیرات، که علم و کشف حقیقت و وعده به معروف باشد آفریده و شیطان موجودی است که کارش وعده به شر و امر به فحشاء و ترسانیدن آدمی از فقر آنگاه که تصمیم به انجام کار خیری بگیرد می باشد، و قلب آدمی پیوسته بین این دو کشش در نوسان است؛ و علت مبالغه من در فهم آثار اعمال، چیزی جز این امر نیست؛ زیرا کسی که به این حقیقت دست بیابد و به درک این خیر نائل شود، به بهترین نوع محاسبه نفس که در روایات ائمه (علیه السلام) بدان توصیه شده و فرموده اند: هر کس که از نفس خود حسابرسی نداشته باشد، از ما نیست(235) دست یافته است(236).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

53 - لذت وهمی و لذت واقعی

[ای طالب سعادت ابدی!] لذت خالص حقیقی را در نعمت های دنیایی نمی توان یافت، بلکه لذت واقعی، رضا و خشنودی حضرت باری تعالی است که پس از وصول به امان خداوندی در آن سرای همیشگی، نصیب آدمی می گردد(237).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

54 - رذیله وسوسه

[بدان ای عزیز که ] وسوسه، از زیان بارترین صفات و امراض قلبی است(238).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

55 - احتیاط مطلوب و وسواس مذموم

[ای طالب حقیقت!] احتیاط در طهارت و نجاست، موافق با طبیعت اهل دنیاست، لذا شرع مقدس در این مورد، زیاد مبالغه ننموده است؛ و اما احتیاط در حقوق غیر، مثل مال و جاه و امور تعبدی دیگر که برای عاقل، تعبد به آن ها مشکل است، از امور مهمه ای است که در جهات قلبی، تأثیر داشته و عمل به احتیاط در این موارد مخالف با طبیعت اهل هوا و هوس است؛ و لذا در این امور، حتی اگر جانب وسواس گرفته شود، از جانب احتیاط، لازم تر خواهد بود و دلیل ما بر این گفته که احتیاط در طهارت و نجاست، موافق با اغلب طبایع است به خلاف سایر احکام، چیزی است که به عیان دیده می شود و آن این که با نهی شرع از وسوسه به خرج دادن در طهارت و نجاست، باز به حدی که مردم در این زمینه جانب وسواس را می گیرند، بیشتر است از احتیاط در مسائلی که شرع در آن موارد سخت گیری نموده است و لذا هنوز دیده نشده که کسی در اداء قرضش وسواس به خرج دهد و بدهی خود را سه دفعه بپردازد، در حالی که مردم زیادی را می بینی که در وضوء و تطهیر اعضای بدن، وسواس به خرج داده و با این که شرع، یک مرتبه شستن را کافی دانسته، بیش از سی بار آب می ریزند(239).



56 - طریق تطهیر باطن و جلای جان

[ای طالب طهارت باطن و صفای ضمیر!] سعی کن نجاست گناهان را با تضرع و خشوع و شب زنده داری و استغفار در سحرگاهان، زایل کنی و باطن و ظاهرت را از تیرگی گناهان و انجام معاصی، پاکیزه سازی و برای خدا خالص گردانی. ذات اقدس حق، قلب آدمی را طاهر و صاف آفریده و غذایش را ذکر و فکر و هیبت و تعظیم قرار داده؛ پس آنگاه که این قلب صاف، بر اثر تغذیه به غفلت و کدورت، آلوده شود، با سوهان توجه جلا داده شود و به آب انابه پاکیزه گردد تا به حال اول و جوهر صافی که در اصل بود، برگردد(240).



57 - عبرت آموزی و جوشش حکمت

[بدان ای مشتاق جوشش حکمت!] آن کس که مرکب تفکر را بر آستانه باب عبرت بخواباند، خداوند چشمه های حکمت را برای او بگشاید و از فضل خود، بر او ارزانی دارد و خدا، جزای نیکوکاران را ضایع نسازد(241).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

56 - طریق تطهیر باطن و جلای جان

[ای طالب طهارت باطن و صفای ضمیر!] سعی کن نجاست گناهان را با تضرع و خشوع و شب زنده داری و استغفار در سحرگاهان، زایل کنی و باطن و ظاهرت را از تیرگی گناهان و انجام معاصی، پاکیزه سازی و برای خدا خالص گردانی. ذات اقدس حق، قلب آدمی را طاهر و صاف آفریده و غذایش را ذکر و فکر و هیبت و تعظیم قرار داده؛ پس آنگاه که این قلب صاف، بر اثر تغذیه به غفلت و کدورت، آلوده شود، با سوهان توجه جلا داده شود و به آب انابه پاکیزه گردد تا به حال اول و جوهر صافی که در اصل بود، برگردد(240).



57 - عبرت آموزی و جوشش حکمت

[بدان ای مشتاق جوشش حکمت!] آن کس که مرکب تفکر را بر آستانه باب عبرت بخواباند، خداوند چشمه های حکمت را برای او بگشاید و از فضل خود، بر او ارزانی دارد و خدا، جزای نیکوکاران را ضایع نسازد(241).

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

57 - عبرت آموزی و جوشش حکمت

[بدان ای مشتاق جوشش حکمت!] آن کس که مرکب تفکر را بر آستانه باب عبرت بخواباند، خداوند چشمه های حکمت را برای او بگشاید و از فضل خود، بر او ارزانی دارد و خدا، جزای نیکوکاران را ضایع نسازد(241).